Srce
Srce (latinski cor) je šuplji mišićni organ koji pumpa krv kroz krvotok pomoću stalnih ritmičkih kontrakcija.
Srce ima 4 šupljine
- dvije pretklijetke i dvije klijetke. U medicini se često koristi izraz "desno" i "lijevo" srce. Desno srce je desna pretklijetka i klijetka; u desnu pretklijetku dolazi venska krv iz tijela koja se kroz desnu klijetku pumpa u pluća. Krv iz desnog srca u pluća vodi plućna arterija (u njoj se nalazi venska krv, a zove se arterija zato jer je pravilo da su sve krvne žile koje idu od srca prema periferiji "arterije").
U plućima se krv rješava ugljik-dioksida, a opskrbljuje kisikom. Takva pročišćena krv je sad arterijska te iz pluća dolazi u lijevu pretklijetku plućnim venama (iako sadrže arterijsku krv zovu se vene jer dolaze s periferije u srce). Iz lijeve pretklijetke arterijska krv dalje ide u lijevu klijetku pa u aortu koja je nosi u cijelo tijelo. Budući lijevo srce pumpa arterijsku krv u cijelo tijelo (a desno srce vensku krv samo u pluća), u lijevom srcu su tlakovi triput veći i njegove stijenke su deblje.
Latinski naziv za pretklijetku je atrium (mi ga obično zovemo atrij), klijetka je ventriculus (ventrikul), a "zid" koji dijeli desno i lijevo srce (srčana pregrada) naziva se septum. Zbog postojanja septuma nema kontakta između dvije pretklijetke i dvije klijetke, inače bi došlo do miješanja venske i arterijske krvi.
Između pretklijetke i klijetke se nalazi suženje (ventil ili lat. valvula) sa zaliscima (zalistak se na latinski zove cuspis). Zalisci spriječavaju vraćanje krvi iz klijetke u pretklijetku. U desnom srcu se nalaze tri takva zaliska pa se valvula naziva "trikuspidalna valvula" ili valvula s tri kuspisa. U lijevom srcu su između pretklijetke i klijetke dva zaliska pa je to bikuspidalna (ili mitralna jer slici na biskupovu mitru) valvula.
Zalisci se također nalaze na izlazu iz klijetki u plućnu arteriju i aortu. Ako se zbog bilo kojeg razloga krv vraća nazad kroz valvulu u pretklijetku to se naziva insuficijencija valvule. Riječ insuficijencija dolazi od latinske riječi za "nedovoljno". Dakle, valvula je nedovoljno funkcionalna da bi spriječila vraćanje krvi natrag.
Ukoliko zbog poremećaja srce treba obaviti veći rad nego sto je normalno, srčane stijenke se zadebljavaju.
Dvije faze rada srca su sistola i dijastola. Sistola je ispumpavanje, a dijastola punjenje krvlju.
Cirkulatorni sistem se sastoji od dva podsistema, plućni i sistemski cirkulatorni krug. Plućni krug obuhvaća sve krvne žile u plućima kao i one krvne žile koje spajaju pluća i srce. Sistemski krug obuhvaća sve ostale krvne žile i organe u organizmu. Glavna razlika ovih cirkulatornih podsistema je u krvi koja prolazi kroz njih. Desno srce snabdjeva krv plućnom cirkulatornom krugu, dok lijevo srce snabdjeva krv sistemskom cirkulatornom krugu. Krv ova dva podsistema se nikad ne meša. Oba podsistema se sastoje od velikog broja kapilara koji čine mrežu u kojoj se odvija razmena molekula. Za krv koja napusti plućne kapilare kažemo da je oksidirana, jer je puna molekula kiseonika, koja se putem vaskulatornog sistema transportuje do organa. U organima dolazi do razmena materije, tj. kisonik iz sveže krvi se razmeni za ugljendioskid, od kojeg ćelije moraju da se oslobode. Krv koja nosi ugljendioksid, naziva se deoksidirana krv, i transportira se putem sistemskog cirkularnog kruga. U dijagramima, ove dvije krvi su obojene plavom (za onu koja nosi kisik) i crvenom (za onu koja nosi ugljik-dioksid).
Putanja kojom se krv transportira i obiđe cijeli jedan krug unutar organizma je sljedeća:
- Lijevi ventrikul pumpa oksidiranu krv u aortu, arterija koja transportira krv u kapilare svih organa i tkiva u sistemskom cirkulatornom krugu.
- Krv postane deoksidovana u sistemskom cirkulatornom krugu i putuje natrag u srce putem superiorne i inferiorne vena kave (superiorna vena kava je odgovorna za krv organa iznad dijafragme, dok je inferiorna vena kava odgovorna za krv organa ispod dijafragme) u desnu atriju.
- Iz desne atrije, krv protiče kroz trolisak do desne ventrikule.
- Desna ventrikula pumpa krv u plućne arterije, koje dalje provode ovu deoksidovanu krv u pluća (plućne arterije su jedine arterije u organizmu koje sprovode deoksidovanu krv u pluća).
- U plućima dolazi do razmene materija, i stara deoksidovana krv razmeni ugljendioksid za kiseonik, i postaje oksidovana krv koja zatim putuje putem plućnih vena do leve atrije.
- Iz leve atrije, krv putuje kroz dvolisak i dolazi u levu ventrikulu, odakle smo i počeli ovaj put sa brojem 1.
Pregrađivanje srčanih pretklijetki počinje u petom tjednu trudnoće. Najprije nastaje primarna pregrada (septum primum), a nakon toga sekundarna (septum secundum).
Prema klasičnom modelu razvoja srca, proces počinje kad se tanka membrana (septum primum) počinje oblikovati na stražnjem i gornjem zidu atrija. Membrana raste te se napokon spoji s tkivom endokardija (unutrašnjost srca). Dok membrana raste između nje i endokardijalnih jastučića postoji otvor, primarno ušće (ostium primum), koji se zatvori kad se ove dvije strukture spoje. Prije nego se ostium primum posve zatvori, u primarnoj pregradi se stvori mali otvor, sekundarno ušće (ostium secundum). Krajem petog tjedna embrionalnog života počinje druga faza razvoja kad se u atriju počinje oblikovati sekundarna pregrada. Ova membrana također raste prema endokardijalnim jastučićima i prekriva sekundarno ušće. Sekundarna pregrada ostaje nepotpuna. Ovalni otvor (fossa ovalis; foramen ovale) je otvor koji ostaje nakon sto završi rast sekundarne pregrade.
Završna faza procesa počinje kad gornji dio sekundarne pregrade počinje popadati te napokon posve nestane. Potpuno oblikovana pretklijetka sada ima dvije pregrade, obje nepotpune, koje se preklapaju. Gornji dio sekundarne pregrade prekriva sekundarno ušće te oblikuje jednosmjerni ventil koji dozvoljava desno-lijevi protok krvi u fetusa.
Sve dok je dijete u maternici, između dvije pretklijetke postoji ovaj ovalni otvor koji skreće krv iz desnog u lijevo srce. Na ovaj način se spriječava odlazak velike količine krvi u pluća koja se još ne koriste. U fetalnom razdoblju je tlak u desnoj pretklijetki veći nego u lijevoj što pospješuje tok krvi kroz ovalni otvor. Pri porodu dijete napravi prvi udah, rašire se pluća, snizuje tlak u desnom srcu i zatvara ovalni otvor. U prosječno 70% osoba nakon rođenja se spajaju primarni i sekundarni septum te nastaje jedinstvena, cjelovita pregrada.Ti si defekt. Nepotpuno zatvaranje pregrade uzrokuje nastanak atrijskog septalnog defekta.
