Sveća
Sveća je predmet valjkastog oblika, izliven od voska ili neke druge masne materije, kroz koga je provučen fitilj. Služi kao izvor svetlosti, a svoju funkciju ostvaruje plamenom koji nastaje sagorevanjem fitilja, vrh fitilja naziva se sika. Telo sveće, koje okružuje fitilj, ima za svrhu da uspori njegovo sagorevanje.
Sveće se koriste za osvetljavanje i u ceremonijalne svrhe.
Po procenama, sveće su otkrivene pre 5.000 godina. Već u to vreme su se na Bliskom istoku koristile sveće. Međutim, one nisu nimalo ličile na sveće koje se danas koriste. Tadašnje sveće su se pravile od trske, konoplje ili sena, koje je bilo natopljeno smolom ili mašću.
Stari Rimljani se uzimaju za prve pronalazače i korisnike rane sveće. Stare sveće su se sastojale od urolanog papirusa, koji je bio umakan u ugrejani loj ili vosak. Te sveće su se koristile da osvetljavaju domove, da pomognu putnicima tokom noćnih putovanja, i u religijskim ceremonijama.
Stare kineske sveće su se pravile u kalupima koji su se sastojali od papirnih cevi. Fitilj je bio pravljen od uvaljanog pirinčanog papira, a za vosak je korišćena kombinacija insekata i zrnevlja. Japanci su sveće pravili od voska koji je vađen iz oraha, dok je u Indiji vosak pravljen od proključalog cimeta.
Sveće su još u davnoj prošlosti bile korišćene za razne religijske i ceremonijalne svrhe. Hanuka, stari jevrejski praznik, koji datira još 165 godina pre nove ere, je od početka koristio sveće kao jedan od centralnih elemenata ceremonije.
Sveće u Srednjem veku
[uredi | uredi kod]Najviše starih zapadnih kultura je koristilo sveće napravljene od životinjskog loja. Velika promena je nastala kada su u Evropi počele da se koriste voštane sveće. One su gorele mnogo duže i stvarale su jače i čistije svetlo. Uz sve to, stvarale su mnogo prijatniji miris od sveća napravljenih od loja. Voštane sveće su se uglavnom koristile u crkvenim ceremonijama. Pošto su bile skupe, uglavnom si ih koristili bogatiji slojevi društva, dok su lojeve sveće bile najčešće korišene do XIII veka. Tada je proizvodnja sveća podignuta na viši nivo, i postala je mnogo rasprostranjenija.
Proizvodnja i upotreba sveća je povećana u prvoj polovini XX veka, zato što je veliki rast industrije nafte i mesa doveo do povećanja cena nusprodukta koji su postali sastavni deo sveća - parafina i stearinske kiseline. Popularnost sveća se nije mnogo menjala sve do sredine osamdesetih godina XX veka, kada su sveće postale veoma popularne kao dekorativni predmeti, i kao predmeti za podizanje raspoloženja. Odjednom su sveće bile dostupne u najrazličitijim oblicima i bojama. Takođe, svećama su dodavani razni aromatični mirisi, što je naročito uticalo na rast njihove popularnosti.
Tokom devedesetih godina se dogodio nezapamćen rast popularnosti sveća. Prvi put posle više od jednog veka, korišćene su nove vrste voska. U Evropi se koristio palmin vosak, koji je mekše goreo od parafnsikog voska. U Sjedinjenim Američkim Državama počeo je da se koristi sojin vosak.
Prošlo je mnogo vremena od prve upotrebe sveće. Iako nisu više glavni izvor svetlosti, njihova popularnost i upotreba se povećava. Danas sveće predstavljaju slavlja, romantiku, opuštaju čula, određuju ceremoniju i stavljaju akcenat na kućni dekor.
Osnovne metode za proizvodnju sveća su:
- Pritiskanje - ovaj vid proizvodnje koristi tehnologiju presa. Na ovaj način se proizvode sveće za lustere i za visoke svećnjake.
- „Crtanje“ - tokom „crtanja“, fitilj se provlači kroz masu istopljenog voska koja se sleže oko fitilja. Ovaj proces se ponavlja sve dok se ne složi dovoljno slojeva da bi se ostvarila odgovarajuća čvrstina sveće. Sveće napravljene na ovaj način veoma dugo traju i imaju lep plamen.
- Livljenje - livljenje je nastariji način za proizvodnju sveća. Jedino što je potrebno je oblik sveće. U već određen oblik se stavlja fitilj, koji se zatim preliva topljenim voskom. Ovaj vid proizvodnje se najčešće koristi pri proizvodnji sveća specifičnog oblika.
- Potapanje - potapnje je metod pri kom se fitilj potapa u istopljeni vosak, sve dok se ne dobije odgovarajuća veličina sveće.
Svece mogu biti od loja i od voska
