2024
2024 (MMXXIV) lii kárgámihe, mii gregoriaanlâš kalender mield aalgij vuossaargâ já nuuvâi majebaargâ. Tot lâi 2020-lovo viiđâd ihe.
Tábáhtusah
[mute | mute käldee]Uđđâivemáánu
[mute | mute käldee]
- uđđâivemáánu 1. peeivi – Siämmáá suhâpele leijee paarâi näimilitto šoodâi lavâlâžžân Eestienâmist.
- uđđâivemáánu 1. peeivi – Viken, Vestfold já Telemark sehe Troms já Finnmark läänih lopâttuvvojii Taažâst.
- uđđâivemáánu 1. peeivi – Akershus, Buskerud, Østfold, Vestfold, Telemark, Troms já Finnmark läänih vuáđuduvvojii Taažâst.
- uđđâivemáánu 7. peeivi – Bangladesh almolâš vaaljah uárnejuvvojii. Awamilitto vuoitij oppeet vaaljâid.
- uđđâivemáánu 13. peeivi – Taiwan presidentvaaljah uárnejuvvojii. Taiwan 12. väripresident Lai Ching-te uážui 40,05 % jienâin, já te sun väljejui presidentin.[1]
- uđđâivemáánu 14. peeivi – Tanska roonnig Margrethe II luovâi ruuvnâst, já suu alge ruuvnâprinssâ Frederik šoodâi Tanska kunâgâssân noomáin Frederik X.[2][3][4]
- uđđâivemáánu 25.–28. peeivij – Skammâkoveh-elleekovefestivaal uárnejui Anarist.
- uđđâivemáánu 28. peeivi – Suomâ presidentvaaljâi vuossâmuš jienâstemrieggee uárnejui. Alexander Stubb já Pekka Haavisto peesáin jootkân.[5]
- uđđâivemáánu 29. peeivi – Skammâkoveh-elleekovefestivaal neetist aalgij.
Kuovâmáánu
[mute | mute käldee]- kuovâmáánu 4. peeivi – El Salvador almolâš vaaljah uárnejuvvojii. Tallaš president Nayib Bukele finnij 84,65 % jienâin, já te sun väljejui oppeet El Salvador presidentin. Väripresidentin väljejui tallaš väripresident Félix Ulloa.
- kuovâmáánu 5. peeivi – Peter Mickwitz vuoitij Runeberg-palhâšume kirjestis Misslyckad i en uggla[6]
- kuovâmáánu 6. peeivi – Skammâkoveh-elleekovefestivaal neetist nuuvâi.
- kuovâmáánu 7. peeivi – Azerbaidžan presidentvaaljah uárnejuvvojii, veikkâ vaaljah liččii kolgâm uárnejuđ esken roovvâdmáánust 2025. Tallaš president Ilham Aliyev vuoitij vaaljâid, ko sun finnij 92,12 % jienâin, já te sun väljejui jo viiđâd keerdi Azerbaidžan presidentin.
- kuovâmáánu 8. peeivi – Pakistan almolâš vaaljah uárnejuvvojii.
- kuovâmáánu 10. peeivi – Uđđâ muusik kišto 2024 uárnejui Nokia Arenast Tamperest.
- kuovâmáánu 11. peeivi – Suomâ presidentvaaljâi nubbe jienâstemrieggee uárnejui. Taan rieggest Alexander Stubb finnij 51,6 % jienâin, já te sun väljejui presidentin čuávuvái kuuđâ ihán.[7]
- kuovâmáánu 14. peeivi – Indonesia almolâš vaaljah uárnejuvvojii.
- kuovâmáánu 25. peeivi – Senegal presidentvaaljah sirdâšuvvii njuhčâmáánun.
Njuhčâmáánu
[mute | mute käldee]
- njuhčâmáánu 1. peeivi – Alexander Stubb algâttij president virgeest.[8]
- njuhčâmáánu 7. peeivi – Ruotâst šoodai Nato 32. jeessân.[9]
- njuhčâmáánu 9. peeivi – Utah uđđâ lippu valdui anon.
- njuhčâmáánu 15.–17. peeivij – Ruošâ presidentvaaljah uárnejuvvojii. Ruošâ virgeest leijee president Vladimir Putin naggij, ete sun vuoitij vaaljâid, tastko sun finnij 87 % jienâin, mut vaaljâpuáđus lâi viehâ vissásávt veridum.[10]
- njuhčâmáánu 25. peeivi – Tave- já Maadâ-Amerikist oinui peli-iptoslâš mánusiävŋánem.
- njuhčâmáánu 23. peeivi – Slovakia presidentvaaljâi vuossâmuš jienâstemrieggee uárnejui. Ivan Korčok finnij 42,5 % jienâin já Peter Pellegrini 37 %. Suoi peesáin jootkân.
- njuhčâmáánu 24. peeivi – Senegal presidentvaaljah uárnejuvvojii. Bassirou Diomaye Faye finnij 54,28 % jienâin, já te sun väljejui presidentin čuávuvái viiđâ ihán.[11]
- njuhčâmáánu 26. peeivi – Francis Scott Key -šalde koočâi meerân Ovtâstum staatâi Baltimorest.[12]
- njuhčâmáánu 27. peeivi – Lappajärvi kraatterjävri tuhhiittui Unesco Geopark-čuosâttâhhân.[13]
- njuhčâmáánu 30. peeivi – 34. Sámi Grand Prix -juoigâm- já lávlumkišto uárnejui Kuovdâkiäinust pessijâšmarkkânij ääigi.[14]
- njuhčâmáánu 31. peeivi – Ukraina presidentvaaljah sirdâšuvvii.
Cuáŋuimáánu
[mute | mute käldee]
- cuáŋuimáánu 3. peeivi – Eennâm tuárgistij korrâsávt Hualeinist, Taiwanist. Eennâmtuárgástâs intensiteet lâi 7,4 Richter ciäkkáduv mield já VIII Mercalli ciäkkáduv mield.[15]
- cuáŋuimáánu 6. peeivi – Slovakia presidentvaaljâi nubbe jienâstemrieggee uárnejui. Tom vuoitij Peter Pellegrini, kii finnij 53,12 % jienâin.
- cuáŋuimáánu 8. peeivi – Tievâslâš piäiváásiävŋánem oinui Tave-Amerikist.
- cuáŋuimáánu 28. peeivi – Tappara vuoitij oppeet jieŋâskiäru suomâmiäštárvuođâ.[16]
Vyesimáánu
[mute | mute käldee]
- vyesimáánu 4. peeivi – Säämimuseo Siida Anarist väljejui ive eurooplâžžân museon.[17][18]
- vyesimáánu 5. peeivi – Panama almolâš vaaljah uárnejuvvojii.
- vyesimáánu 6. peeivi – Tšad presidentvaaljah uárnejuvvojii. Taid vuoitij Mahamat Déby, kii finnij 61,03 % jienâin.[19][20]
- vyesimáánu 7.–11. peivij – Euroviisuh uárnejuvvojii Malmö Arenast, Malmöst, Ruotâst.[21]
- vyesimáánu 7. peeivi – Euroviisuh-lávlumkišto vuossâmuš semifiinaal uárnejui.
- vyesimáánu 9. peeivi – Euroviisuh-lávlumkišto nubbe semifiinaal uárnejui.
- vyesimáánu 11. peeivi – Euroviisuh-lávlumkišto fiinaal uárnejui.
- vyesimáánu 12. peeivi – Sveeici ovdâsteijee Nemo vuoitij ive 2024 Euroviisuh-lávlumkišto pittáin The code.[22]
- vyesimáánu 10.–26. peivij – Jieŋâskiäru maailmmiäštárkištoh uárnejuvvojii Tšeeki Prahast já Ostravast.
- vyesimáánu 11. peeivi – Minnesota uđđâ lippu valdui anon.
- vyesimáánu 12. peeivi – Liettua presidentvaaljah uárnejuvvojii.
- vyesimáánu 19. peeivi – Dominikaanisâš täsivääldi almolâš vaaljah uárnejuvvojii.
- vyesimáánu 19. peeivi – Iran 8. president Ebrahim Raisolsadati, olgominister Hossein Amir-Abdollahian já kuttâ ulmuu lase jammii helikopterluhottesvuođâst Iran taveviestâruásist.[23]
- vyesimáánu 24. peeivi – Säämimuseo Siida Anarist väljejui ive syemmilâžžân museon.[24]
Kesimáánu
[mute | mute käldee]
- kesimáánu 1. peeivi – Island presidentvaaljah uárnejuvvojii. Islandlâš finnodâholmooš Halla Tómasdóttir finnij 34,30 % jienâin, já te sun väljejui Island presidentin.[26]
- kesimáánu 1. peeivi – Espanjalâš jyelgipállujuávkku Real Madrid vuoitij saksalii juávhu Borussia Dortmund UEFA Miäštárij liiga finalist 2–0. Taat lâi 15. vuáittu Real Madridân, mii lâi talle eenâb ko mihheen eres juávhuid.[27]
- kesimáánu 2. peeivi – Meksiko almoliih vaaljah uárnejuvvojii. Meksikolâš pirâstiettee já politikkár Claudia Sheinbaum finnij 59,36 % jienâin, já te sun väljejui Meksiko presidentin.[25][28]
- kesimáánu 6.–9. peeivij – Euroop parlament vaaljah uárnejuvvojii.
- kesimáánu 7. peeivi – Irland páiháliih vaaljah uárnejuvvojii.
- kesimáánu 14. peeivi – Jyelgipáálu almai euroopmiäštárkištoh algii.
- kesimáánu 15. peeivi – Tromsa sämmilij viäsu lekkui.[29]
- kesimáánu 15. peeivi – Slovakia presidentvaaljâid vuáittám Peter Pellegrini algâttij president virgeest.
- kesimáánu 21. peeivi – Namibia alemus riehti komettij laavâ, mii kieldij seksuaallijd koskâvuođâid almai kooskâst.[30]
- kesimáánu 25.–26. peeivij – Nuorâi konferens sämikielâin já -teknologiast Giellabiellje uárnejui Bodøst.[31]
- kesimáánu 28. peeivi – Iranist uárnejuvvojii ovdâáigásiih presidentvaaljah, tastko Iran 8. president Ebrahim Raisolsadati jaamij helikopterluhottesvuođâst vyesimáánust. Ij kihheen finnim paijeel 50 % jienâin nuuvt, ete nube-uv jienâstemrieggee ferttij orniđ.
Syeinimáánu
[mute | mute käldee]- syeinimáánu 2. peeivi – Dick Schoofist šoodâi Vuáládâhenâmij uđđâ uáiviminister, tastko Mark Rutte väljejui NATO uđđâ njunoščällen.[32]
- syeinimáánu 5. peeivi – Keir Starmerist šoodâi Ovtâstum kunâgâskode uđđâ uáiviminister, tastko sun lâi Pargeipiäláduv saavâjođetteijee já piäládâh vuoitij ive 2024 almolijd vaaljâid.[33]
- syeinimáánu 5. peeivi – Iranist uárnejui ovdâáigásij presidentvaaljâi nubbe jienâstemrieggee. Iranlâš politikkár já diplomaat Saeed Jalili finnij 45,24 % jienâin, mut Masoud Pezeshkian finnij 54,76 % jienâin, já te sun väljejui Iran 9. presidentin čuávuváá peeivi.[34]
- syeinimáánu 6. peeivi – Iranlâš váimukiiruurg já politikkár Masoud Pezeshkian väljejui Iran presidentin.[34]
- syeinimáánu 10.–13. peeivij – Riddu Riđđu uárnejui.
- syeinimáánu 13. peeivi – Donald Trumpov hávádui uálgispiäljásis ton keežild ko sun šoodâi morheirâttâs moolân kampanjateivâdmis ääigi Pennsylvaniast.[35]
- syeinimáánu 15. peeivi – Rwanda almoliih vaaljah uárnejuvvojii. Tallaš president Paul Kagame finnij 99,18 % jienâin, já te sun väljejui oppeet Rwanda presidentin.[36]
- syeinimáánu 21. peeivi – Ovtâstumstaatâlâš politikkár Joe Biden kiäsádâđâi ive 2024 Ovtâstum staatâi presidentvaaljâin.[37][38]
- syeinimáánu 25.–28. peeivij – 25. Márkomeannu uárnejui.[39]
- syeinimáánu 26. peeivi – Pariisi olympialiih algii virgálávt, veikkâ vuossâmuuh kištoh já speelah uárnejuvvojii jo syeinimáánu 24. peeivi.
- syeinimáánu 28. peeivi – Venezuela presidentvaaljah uárnejuvvojii.[40]
Porgemáánu
[mute | mute käldee]
- porgemáánu 1. peeivi – Islandlâš finnodâholmooš Halla Tómasdóttir algâttij Island president virgeest.[41]
- porgemáánu 11. peeivi – Pariisi olympialiih nuhhii.
- porgemáánu 16.–17. peeivij – Ijâttes ijjâ uárnejui.
- porgemáánu 28. peeivi – Pariisi paralympialiih algii.
Čohčâmáánu
[mute | mute käldee]- čohčâmáánu 7. peeivi – Algeria toledum presidentvaaljah uárnejuvvojii.[42] Tallaš president Abdelmadjid Tebboune finnij 84,3 % jienâin, já te sun väljejui oppeet Algeria presidentin.[43]
- čohčâmáánu 8. peeivi – Pariisi paralympialiih nuhhii.
- čohčâmáánu 17. peeivi – Algeria uđđâ president Abdelmadjid Tebboune algâttij virgeest.[44]
- čohčâmáánu 18. peeivi – Uásálâš mánusiävŋánem Amerikijn, Euroopist já Afrikist.
- čohčâmáánu 18.–20. peeivij – KulturSápmi uárnejui Juhâmohheest.[45].
- čohčâmáánu 21. peeivi – Sri Lanka presidentvaaljah uárnejuvvojii.[46] Anura Kumara Dissanayake finnij vuossâmuu jienâstmist 42,31 % jienâin já nube jienâstmist ohtsis 55,89 %, já te sun väljejui oppeet Sri Lanka presidentin.[47]
- čohčâmáánu 28. peeivi – Hanne-Sofie Suongir vuoitij Sämirääđi kirjálâšvuotâpalhâšume orjâlâškielâg kirjestis Emma dilemma.[48]
Roovvâdmáánu
[mute | mute käldee]- roovvâdmáánu 1. peeivi – NATO njunoščällee Jens Stoltenberg paasij iäláttâhân já Mark Ruttest šoodâi NATO uđđâ njunoščällen.[49]
- roovvâdmáánu 2. peeivi – Juulevsämikielâ kielâseminaar uárnejui Juhâmohheest.[50]
- roovvâdmáánu 7. peeivi – Victor Ambros já Gary Ruvkun vuoittijn Nobel-fysiologia- teikkâ talhâstieđâpalhâšume.[51][52]
- roovvâdmáánu 8. peeivi – John J. Hopfield já Geoffrey E. Hinton vuoittijn Nobel-fyysiikpalhâšume.[53]
- roovvâdmáánu 9. peeivi – David Baker, Demis Hassabis já John M. Jumper vuoittii Nobel-kemiapalhâšume.[54]
- roovvâdmáánu 10. peeivi – Han Kang vuoitij Nobel-kirjálâšvuotâpalhâšume.[55]
- roovvâdmáánu 11. peeivi – Nihon Hidankyō vuoitij Nobel-ráávhupalhâšume.[56]
- roovvâdmáánu 11.–13. peeivij – Säämi Pride uárnejui Bodøst.[57]
- roovvâdmáánu 13. peeivi – Liettua parlamentvaaljâi vuossâmuš jienâstemrieggee uárnejui.
- roovvâdmáánu 19. peeivi – Čižetlito uđđâ saavâjođetteijen väljejui syemmilâš politikkár Minja Koskela.[58]
- roovvâdmáánu 20. peeivi – Moldova presidentvaaljâi vuossâmuš jienâstemrieggee uárnejui. Maia Sandu já Alexandr Stoianoglo peesáin jootkân. Siämmást moldovaliih jienâstii Euroop unionân servâmist.[59]
- roovvâdmáánu 21. peeivi – Kielâokko aalgij.[60][61]
- roovvâdmáánu 22. peeivi – Maadâsämikielâ kielâpargee Sig-Britt Persson já sämikielâi emeritusprofessor Pekka Sammallahti vuoitijn 11. sämmilâš kielâpalhâšume Kollekielâ sunnuu merhâšittee pargoost sämikielâi ovdedem oovdân.[62]
- roovvâdmáánu 26. peeivi – Georgia parlamentvaaljah uárnejuvvojii.[63] Roovvâdmáánu 30. peeivi Georgia ášáškutteetoimâttâh tuđhâškuođij, lâi-uv vaaljâin tábáhtum vaaljâjuonnušem.[64]
- roovvâdmáánu 27. peeivi – Liettua parlamentvaaljâi nubbe jienâstemrieggee uárnejui.
- roovvâdmáánu 27. peeivi – Uruguay almolâš vaaljah uárnejuvvojii. Ij kihheen presidentiävtukkâsâin finnim tuárvi jienâid, já te nubbe jienâstemrieggee uárnejuvvoo skammâmáánu 24. peeivi 2024.[65]
- roovvâdmáánu 27. peeivi – Kielâokko nuuvâi.[60]
- roovvâdmáánu 30. peeivi – Botswana almolâš vaaljah uárnejuvvojii.[66]
Skammâmáánu
[mute | mute käldee]
- skammâmáánu 3. peeivi – Moldova presidentvaaljâi nubbe jienâstemrieggee uárnejui. Maia Sandu finnij paijeel 55 % jienâin, já te sun väljejui presidentin neelji čuávuváá ihán.[67]
- skammâmáánu 5. peeivi – Ovtâstum staatâi presidentvaaljah uárnejuvvojii.
- skammâmáánu 17. peeivi – Jiešsorme uhrij muštopeivi uárnejui Suomâst.[68]
- skammâmáánu 17.–24. peeivij – Mielâtiervâsvuotâokko uárnejui Suomâst.[69]
- skammâmáánu 20. peeivi – Aalmugijkoskâsâš transulmui muštopeivi uárnejui pirrâ maailm.[70]
- skammâmáánu 24. peeivi – Uruguay almolij vaaljâi nubbe jienâstemrieggee uárnejuvvojii president valjim várás. Yamandú Orsi finnij suullân 50 % jienâin, já te sun väljejui presidentin čuávuvái neelji ihán.[71][72]
- skammâmáánu 24. peeivi – Romania presidentvaaljâi vuossâmuš jienâstemrieggee uárnejui. Ij kihheen iävtukkâsâin finnim tuárvi jienâid. Călin Georgescu já Elena Lasconi peesáin jootkân. Nubbe jienâstemrieggee uárnejuvvoo juovlâmáánu 8. peeivi 2024.[73]
- skammâmáánu 30. peeivi – Islandist uárnejuvvojii parlamentvaaljah.[74]
Juovlâmáánu
[mute | mute käldee]
- juovlâmáánu 7. peeivi – Ghana almolâš vaaljah uárnejuvvojii. Vaaljâin väljejuvvojii Ghana parlamentân aalmugovdâsteijeeh já Ghana president. Presidentin väljejui John Mahama, kii lâi toimâm Ghana presidentin jo ovdil iivij 2012–2017.[75]
- juovlâmáánu 7. peeivi – Notre-Dame katedraal lekkâsij oppeet kuossijd Pariisist. Tot lâi lamaš kiddâ ive 2019 pyellim rääjist.[76]
- juovlâmáánu 8. peeivi – Romania presidentvaaljâi nubbe jienâstemrieggee ličij kolgâm uárnejuđ, mut návt ij keevvâm tondiet ko juovlâmáánu 6. peeivi Romania vuáđulahâtuámustovli komettij vuossâmuu jienâstemrieggee puátusijd.[77]
- juovlâmáánu 9. peeivi – Syemmilâš kirječällee Markku Pääskynen vuoitij Savonia-kirjálâšvuotâpalhâšume kirjestis Elektra.[78]
- juovlâmáánu 21. peeivi – Kristrún Frostadóttirist šoodâi Island uđđâ uáiviminister.[79]
- juovlâmáánu 29. peeivi – Tšad parlamentvaaljah uárnejuvvojeh.[80]
- juovlâmáánu 29. peeivi – Kroatia presidentvaaljah uárnejuvvojeh.[81]
Nobel-palhâšumeh
[mute | mute käldee]
- Fyysiik – John J. Hopfield já Geoffrey E. Hinton[53]
- Kemia – David Baker, Demis Hassabis já John M. Jumper[54]
- Kirjálâšvuotâ – Han Kang[55]
- Ráávhu – Nihon Hidankyō[56]
- Talhâstieđâ – Victor Ambros já Gary Ruvkun[51]
Finlandia-palhâšumeh
[mute | mute käldee]- Syemmilâš kirječällee Pajtim Statovci finnij čaabâkirjálâšvuođâ Finlandia-palhâšume kirjestis Lehmä synnyttää yöllä.[82]
- Syemmilâš kirječällee Päivi Lukkarila finnij párnái- já nuorâikirjálâšvuođâ Finlandia-palhâšume kirjestis Skutsi.[83]
- Syemmiliih kirječälleeh Sofia Tawast já Riikka Leinonen finnijn tiätukirjálâšvuođâ Finlandia-palhâšume kirjestis Suuri valhe vammaisuudesta.[84]
Čuákánkiäsuh jieškote-uvlágán suorgijn
[mute | mute käldee]Šoddâmeh
[mute | mute käldee]Jämimeh
[mute | mute käldee]- uđđâivemáánu 22. peeivi – Arno Allan Penzias, ive 1978 Nobel-fyysiikpalhâšume finnim ovtâstumstaatâlâš fysikkár já radioastronom (š. 1933)[85]
- kuovâmáánu 16. peeivi – Aleksei Navalnyi, ryeššilâš oppositiojođetteijee, aktivist já blogicällee (š. 1976)[86]
- kuovâmáánu 20. peeivi – Andreas Brehme, saksalâš jyelgipálluspellee já jyelgipálluvälmejeijee (š. 1960)[87]
- kuovâmáánu 21. peeivi – Roger Guillemin, ive 1977 Nobel-fysiologia- teikkâ talhâstieđâpalhâšume finnim ovtâstumstaatâlâš-ranskalâš endokrinolog já neurotiettee (š. 1924)[88]
- njuhčâmáánu 8. peeivi – Herbert Kroemer, ive 2000 Nobel-fyysiikpalhâšume finnim saksalâš-ovtâstumstaatâlâš fysikkár (š. 1928)[89]
- cuáŋuimáánu 8. peeivi – Peter Higgs, ive 2013 Nobel-fyysiikpalhâšume finnim brittilâš teoreetlâš fysikkár já professor (š. 1929)[90][91]
- vyesimáánu 13. peeivi – Alice Munro, ive 2013 Nobel-kirjálâšvuotâpalhâšume finnim kanadalâš kirječällee (š. 1931)[92]
- vyesimáánu 19. peeivi – Hossein Amir-Abdollahian, iranlâš politikkár, diplomaat já Iran olgominister iivij 2021–2024 (š. 1964)[23]
- vyesimáánu 19. peeivi – Ebrahim Raisolsadati, iranlâš politikkár já Iran 8. president iivij 2021–2024 (š. 1960)[23]
- kesimáánu 18. peeivi – Anouk Aimée, ranskalâš elleekovečaittâleijee (š. 1932)[93]
- kesimáánu 18. peeivi – Willie Mays, ovtâstumstaatâlâš pesipálluspellee (š. 1931)[94]
- kesimáánu 20. peeivi – Donald Sutherland, kanadalâš čaittâleijee (š. 1935)[95]
- syeinimáánu 1. peeivi – Ismail Kadare, albanialâš kirječällee (š. 1936)[96]
- syeinimáánu 5. peeivi – Liana Isakadze, georgialâš vivlučuojâtteijee (š. 1946)[97]
- syeinimáánu 9. peeivi – Diana Hill, uđđâseelandlâš biokemist já professor (š. 1943)[98]
- syeinimáánu 9. peeivi – Maxine Singer, ovtâstumstaatâlâš molekyylbiolog já biokemist (š. 1931)[99]
- syeinimáánu 11. peeivi – Shelley Duvall, ovtâstumstaatâlâš čaittâleijee (š. 1949)[100]
- syeinimáánu 13. peeivi – Shannen Doherty, ovtâstumstaatâlâš čaittâleijee (š. 1971)[101]
- porgemáánu 10. peeivi – Tuíre Kayapó, brasilialâš algâaalmugij vuoigâdvuođâi já pirâssuojâlem aktivist (šoddâmihe ij tiäđust)[102]
- čohčâmáánu 4. peeivi – Bora Đorđević, serbialâš lávloo, laavlârähtee já tihtâčällee (š. 1952)[103]
- čohčâmáánu 9. peeivi – James Earl Jones, ovtâstumstaatâlâš čaittâleijee (š. 1931)[104]
- čohčâmáánu 27. peeivi – Maggie Smith, brittilâš čaittâleijee (š. 1934)[105][106]
- roovvâdmáánu 9. peeivi – Leif Segerstam, syemmilâš kappelmiäštár já šuoŋârähtee (š. 1944)[107]
- roovvâdmáánu 17. peeivi – Mitzi Gaynor, ovtâstumstaatâlâš čaittâleijee, lávloo já tánssájeijee (š. 1931)[108]
- skammâmáánu 3. peeivi – Quincy Jones, ovtâstumstaatâlâš muusik-, elleekove- já televisiopyevtitteijee sehe laavlâ- já šuoŋârähtee (š. 1933)[109]
- skammâmáánu 4. peeivi – Murray Sinclair, kanadalâš politikkár, tuámmár já äššivyeijee (š. 1951)[110]
Kalender
[mute | mute käldee]Fáádást eres soojijn
[mute | mute käldee]
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást 2024.
Käldeeh
[mute | mute käldee]- ↑ Wong, Tessa: Taiwan elects William Lai president in historic election BBC News. 13.1.2024. Čujottum 13.1.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Howard, Jacqueline já Slow, Oliver: Queen Margrethe II: Danish monarch announces abdication live on TV BBC News. 31.12.2023. Čujottum 31.12.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Hendes Majestæt Dronningen abdicerer Tanska staatâministeriö. 31.12.2023. ”Samtidig vil Hans Kongelige Højhed Kronprins Frederik overtage tronen som Hans Majestæt Kong Frederik 10.” Čujottum 1.1.2024. (tanskakielân)
- ↑ Nousiainen, Jaana: Suora lähetys: Kuningas Frederik X suuteli kuningatarta – yleisö vihelteli innoissaan Ilta-Sanomat. 14.1.2024. Čujottum 14.1.2024. (suomâkielân)
- ↑ Heiskanen, Pietu: Tässä on presidentinvaalien ensimmäisen kierroksen tulos Yle Uutiset. 28.1.2024. Čujottum 28.1.2024. (suomâkielân)
- ↑ Majander, Antti: Peter Mickwitz ei uskonut saavansa Runeberg-palkintoa: ”Onhan kirjani vähän erikoinen" Helsingin Sanomat. 5.2.2024. Čujottum 5.2.2023. (suomâkielân)
- ↑ Peltonen, Topias, Karhu, Otso, Hankaniemi, Anu Leena, Piirainen, Elli, Kangas, Laura já Mannermaa, Jaakko: Kaikki äänet on laskettu: Stubb 51,6 prosenttia, Haavisto 48,4 prosenttia Yle Uutiset. 11.2.2024. Čujottum 11.2.2024. (suomâkielân)
- ↑ Alexander Stubbista tulee tänään tasavallan presidentti Yle Uutiset. 1.3.2024. Čujottum 1.3.2024. (suomâkielân)
- ↑ Olthuis, Marja-Liisa: Ruotsista tuli Naton jäsen – Kristersson kiitti suomalaisista Niinistöä, Orpoa, Stubbia ja Marinia Yle. 7.3.2024. Čujottum 8.3.2024. (suomâkielân)
- ↑ Lehtonen, Atte: Analyysi: Puolet Putinin äänistä oli väärennettyjä Iltalehti. 19.3.2024. Čujottum 21.3.2024. (suomâkielân)
- ↑ Mbulle-Nziege, Leonard já Cheeseman, Nic: Bassirou Diomaye Faye: Senegal election offers hope to frustrated young Africans BBC News. 2.4.2024. Čujottum 6.5.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Gahmberg, Emma: Francis Scott Key -šalde lii koččâm meerân Baltimorest anarasaavis.fi. 1.4.2024. Čujottum 1.4.2024.
- ↑ Schreck, Jasmina: Lappajärvi kraatterjäävrist šoodâi Suomâ viiđâd Unesco Geopark Anarâš aavis. 29.3.2024. Čujottum 3.4.2024.
- ↑ Granger, Anthony: Tonight: Sámi Grand Prix 2024 Eurovoix. 30.3.2024. Čujottum 1.4.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Wingfield-Hayes, Rupert já Ng, Kelly: Taiwan: Rescue efforts continue after 900 injured in earthquake 3 hours ago BBC News. 3.4.2024. Čujottum 3.4.2024.
- ↑ Mannermaa, Jaakko: Tappara voitti taas mestaruuden Yle Uutiset. 28.4.2024. Čujottum 28.4.2024. (suomâkielân)
- ↑ Sámi muséa Siida lea jagi eurohpalaš muséa NRK Sápmi. 5.5.2024. Čujottum 5.5.2024. (tavesämikielân)
- ↑ Schreck, Jasmina: Säämimuseo Siida väljejui ive eurooplâžžân museon anarasaavis.fi. 7.5.2024. Čujottum 7.5.2024.
- ↑ Chad's junta chief Mahamat Idriss Déby declared winner of presidential election Le Monde. 9.5.2024. Čujottum 13.5.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Armstrong, Kathryn já Njie, Paul: Chad's military ruler wins presidential poll BBC. 10.5.2024. Čujottum 13.5.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Myllymäki, Iiro: Ruotsin Euroviisujen kisakaupunki selvisi Iltalehti. 7.7.2023. Čujottum 8.7.2023. (suomâkielân)
- ↑ Pudas, Mari: Sveitsi voitti Euroviisut! Iltalehti. 12.5.2024. Čujottum 12.5.2024. (suomâkielân)
- ↑ 23,0 23,1 23,2 Jones, Sam: Iranian president Ebrahim Raisi dies in helicopter crash The Guardian. 20.5.2024. Čujottum 20.5.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Torikka, Xia: Siida válljejuvvon Suoma jagi musean Yle Säämi. 24.5.2024. Čujottum 24.5.2024. (tavesämikielân)
- ↑ 25,0 25,1 Programa de Resultados Electorales Preliminares 2024 — Presidencia - Nacional - Votos por Candidatura El Diario de Juárez. 3.6.2024. ”Claudia Sheinbaum Pardo – Votos total: 33,226,602 – Porcentaje: 59.3577% – En Territorio Nacional: 33,135,080 – En el Extranjero: 91,522” Čujottum 4.6.2024. (espanjakielân)
- ↑ Kosningavakan: Halla Tómasdóttir verður forseti Íslands RÚV. 1.6.2024. Čujottum 3.6.2024. (islandkielân)
- ↑ Gahmberg, Emma: Real Madrid lii vuáittám Miäštárij liiga Anarâš aavis. 6.6.2024. Čujottum 7.6.2024.
- ↑ Mexico oažžu vuosttaš nisson presideantta NRK Sápmi. 3.6.2024. Čujottum 4.6.2024. (tavesämikielân)
- ↑ Romssa Sámi Viesu rahpan – Åpning av samisk hus Tromsa kieldâ. Čujottum 8.6.2024. (tavesämikielân) já (kirjetárukielân)
- ↑ Schreck, Jasmina: Namibia komettij laavâ, mii kieldij seksuaallijd koskâvuođâid almai kooskâst anarasaavis.fi. 28.6.2024. Čujottum 28.6.2024.
- ↑ Giellabiellje Giellabiellje. Čujottum 8.6.2024. (maadâsämikielân)
- ↑ Hollannin uusi pääministeri on Dick Schoof Yle Uutiset. 2.7.2024. Čujottum 4.7.2024. (suomâkielân)
- ↑ Keir Starmer formally appointed as prime minister by King Charles The Guardian. 5.7.2024. Čujottum 5.7.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 34,0 34,1 Reformist Masoud Pezeshkian wins Iran presidential election The Guardian. 6.7.2024. Čujottum 7.7.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Olthuis, Marja-Liisa: Donald Trumpov vahadui piäljásis suu vuástá tohhum morheiiskâstmist anarasaavis.fi. 15.7.2024. Čujottum 15.7.2024.
- ↑ Rwanda’s Kagame wins fourth term with 99.18% of the vote, provisional results show France 24. 18.7.2024. Čujottum 22.7.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Leingang, Rachel: Biden drops out: what to know about his decision, Kamala Harris and the Republican response The Guardian. 21.7.2024. Čujottum 22.7.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Saari, Mitja: Ovtâstum staatâi tááláš president Joe Biden kiäsádât presidentkištoost anarasaavis.fi. 23.7.2024. Čujottum 23.7.2024.
- ↑ Márkomeannu Márkomeannu. ”MÁRKOMEANNU 25 JAGI - 25.-28.07.2024 KEiiNO - Moddi + Kajsa Balto - Elle Maija - Gabba - Lávre - Ailu Valle & AMOC - Simon Issát Marainen - Lávllo lávlo laavloeh - DJ Ailo + Saara Hermansson & Astrid Tuorda” Čujottum 8.6.2024. (tavesämikielân)
- ↑ Glatsky, Genevieve: Venezuela’s Election Was Deeply Flawed. Here’s How. The New York Times. 31.7.2024. Vyerkkejum 1.8.2024. ”From voter intimidation to refusing to provide paper tallies to verify the result claimed by the government, the election was riddled with problems.” Čujottum 27.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Ilkka, Ilmo: Uusi presidentti Halla Tómasdóttir vannoo virkavalansa Helsingin Sanomat. 1.8.2024. Čujottum 1.8.2024. (suomâkielân)
- ↑ Algeria's Tebboune sets 'early' presidential elections for September 7 France24. 11.3.2024. ”Algeria will hold early presidential elections in September, three months ahead of schedule, a statement from the president's office said, without providing further details.” Čujottum 27.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Algeria's Tebboune re-elected with 84% of vote, according to official results France24. 14.9.2024. Čujottum 27.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Algeria’s president sworn in for a second term after lopsided election AP News. 18.9.2024. Čujottum 27.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ KulturSápmi 18. – 20.9.2024 Jåhkåmåhkke KulturSápmi. Čujottum 8.6.2024. (tavesämikielân), (eŋgâlâskielân) já (suomâkielân)
- ↑ Ellis-Petersen, Hannah: Sri Lankan leftist candidate Dissanayake claims presidential election The Guardian. 22.9.2024. Čujottum 8.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Anura Kumara Dissanayake: Left-leaning leader wins Sri Lanka election BBC. 22.9.2024. Čujottum 8.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Saamelaisneuvoston kirjallisuuspalkinto myönnettiin Hanne-Sofie Suongirille Sämirääđi. 28.9.2024. Čujottum 30.9.2024. (suomâkielân)
- ↑ Olthuis, Marja-Liisa: Vuáládâhenâmij njunošminister Mark Rutte lii NATO uđđâ hovdâ Anarâš aavis. 27.6.2024. Čujottum 28.6.2024.
- ↑ Lulesamisk språkseminar Taažâ sämitigge. Čujottum 8.6.2024. (kirjetárukielân)
- ↑ 51,0 51,1 The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2024 nobelprize.org. 7.10.2024. Čujottum 7.10.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Paukku, Timo: Lääketieteen ja fysiologian Nobelin palkinto mikro-rna:n löytäjille Helsingin Sanomat. 5.10.2024. Čujottum 7.10.2024.
- ↑ 53,0 53,1 The Nobel Prize in Physics 2024 nobelprize.org. 8.10.2024. Čujottum 8.10.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 54,0 54,1 The Nobel Prize in Chemistry 2024 nobelprize.org. 9.10.2024. Čujottum 9.10.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 55,0 55,1 The Nobel Prize in Literature 2024 nobelprize.org. 10.10.2024. Čujottum 10.10.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 56,0 56,1 The Nobel Peace Prize 2024 nobelprize.org. 11.10.2024. Čujottum 11.10.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Sápmi Pride 2024 lágiduvvo Budejjus! Garmeres. 12.3.2024. Čujottum 21.3.2024. (tavesämikielân)
- ↑ Kinnunen, Pekka já Auvinen, Pirjo: Minja Koskela Vasemmistoliiton uudeksi puheenjohtajaksi – lupaa tiukkaa oppositiopolitiikkaa Yle. 19.10.2024. Čujottum 21.10.2024. (suomâkielân)
- ↑ Sauer, Pjotr: Moldovans back joining the EU by razor-thin majority The Guardian. 21.10.2024. Čujottum 4.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 60,0 60,1 Kielâokko giellavahkku.org. ”Kielâokko 21.-27. roovvâdmáánu 2024” Čujottum 8.6.2024.
- ↑ Kielâokko lii álgám! Sämitigge. 21.10.2024. Čujottum 23.10.2024.
- ↑ Ive 2024 Kollekielâ-kielâpalhâšume Pekka Sammallahtin já Sig-Britt Perssonin Sämitigge. 23.10.2024. Čujottum 23.10.2024.
- ↑ Gabritchidze, Nini: Georgia’s October 2024 Parliamentary Vote: Key Facts civil.ge. 25.10.2024. Čujottum 28.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Prosecutor Launches Investigation into Election Fraud Allegations, Summons President for Questioning civil.ge. 30.10.2024. Čujottum 28.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Uruguay presidential election heads to runoff with center-left candidate in lead The Guardian. 28.10.2024. Čujottum 8.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Savage, Rachel: Botswana president concedes defeat in election after party’s six-decade rule The Guardian. 1.11.2024. Čujottum 8.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Sauer, Pjotr: Maia Sandu wins second term in Moldovan election in rebuke to Kremlin The Guardian. 3.11.2024. Čujottum 4.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Kynttilätapahtuma 17.11.2024 Soropäddi. Čujottum 19.11.2024. (suomâkielân)
- ↑ Schreck, Jasmina: Taan ohhoost viättoo mielâtiervâsvuotâokko Anarâš aavis. 19.11.2024. Čujottum 19.11.2024.
- ↑ Transihmisten muistopäivän muistotilaisuus Transyhdistys já Transhelsinki. 6.11.2024. Čujottum 19.11.2024. (suomâkielân)
- ↑ Uruguayn uusi presidentti on vasemmistopuolueen Yamandu Orsi Helsingin Sanomat. 25.11.2024. Čujottum 25.11.2024. (suomâkielân)
- ↑ Segunda Elección 2024 Corte electoral República Oriental del Uruguay. 25.11.2024. ”25/11/2024 00:50; Yamandú Orsi - Carolina Cosse 1.196.798; Álvaro Delgado - Valeria Ripoll 1.101.296” Čujottum 25.11.2024. (espanjakielân)
- ↑ Henley, Jon: Shock as pro-Russia independent wins first round of Romanian election The Guardian. 25.11.2024. Čujottum 27.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Eromäki, Veikko: Islannissa käynnissä parlamenttivaalit – myrsky piinaa äänestäjiä Yle Uutiset. 30.11.2024. Čujottum 1.12.2024. (suomâkielân)
- ↑ Ghana’s former president John Dramani Mahama wins election The Guardian. 8.12.2024. Čujottum 9.12.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Latour, Félicia: Notre-Dame de Paris rouvre ses portes cinq ans après l’incendie MAJ. Čujottum 13.12.2024. (ranskakielân)
- ↑ Cole, Debra: Romanian court annuls first round of presidential election The Guardian. 6.12.2024. Čujottum 9.12.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Julkunen, Petri: Kirjallisuuden Savonia-palkinto Markku Pääskyselle – palkittu teos tuo antiikin tarun Savoon Yle Uutiset. 9.12.2024. Čujottum 9.12.2024. (suomâkielân)
- ↑ Prime Minister Uáiviminister kanslia. Čujottum 23.12.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Chad schedules legislative, provincial, and municipal elections for December 29 Africanews. 22.8.2024. Čujottum 28.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Croatia to hold a presidential election on Dec. 29 AP News. 19.11.2024. Čujottum 27.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Gustafsson, Miia: 34-vuotias Pajtim Statovci voitti jo toisen kerran kaunokirjallisuuden Finlandia-palkinnon Yle Uutiset. 27.11.2024. Čujottum 27.11.2024. (suomâkielân)
- ↑ Gustafsson, Miia: Painajaismainen metsäretki toi Päivi Lukkarilalle lasten- ja nuortenkirjallisuuden Finlandian Yle Uutiset. 27.11.2024. Čujottum 27.11.2024. (suomâkielân)
- ↑ Laari, Susanna: ”Yksi lasikatto murtui”, iloitsee Tieto-Finlandialla palkittu cp-vammainen Riikka Leinonen Helsingin Sanomat. 27.11.2024. Čujottum 27.11.2024. (suomâkielân)
- ↑ Arno Penzias nobelprize.org. Čujottum 14.5.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Aleksey Navalny www.britannica.com. 24.4.2024. Čujottum 27.4.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Traueranzeigen von Andreas Brehme www.trauer.de. Čujottum 23.2.2024. (saksakielân)
- ↑ Roger Guillemin nobelprize.org. Čujottum 14.5.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Badham, James: Nobel Laureate Herb Kroemer, 1928-2024 Kalifornia ollâopâttâh (Santa Barbara). 12.3.2024. Čujottum 15.3.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Peter Higgs nobelprize.org. Čujottum 10.4.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Rannard, Georgina: Peter Higgs, physicist who theorised Higgs boson, dies aged 94 BBC News. 9.4.2024. Čujottum 10.4.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Alice Munro nobelprize.org. Čujottum 14.5.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Crew, Jemma: French film star Anouk Aimée dies aged 92 BBC News. 18.6.2024. Čujottum 21.6.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Matza, Max já Granville, Samantha: Tributes paid to 'true giant' of baseball, Willie Mays BBC News. 19.6.2024. Čujottum 20.6.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Saarinen, Sonja: Donald Sutherland on kuollut Iltalehti. 30.6.2024. Čujottum 30.6.2024. (suomâkielân)
- ↑ Noiville, Florence: Ismail Kadare, the great Albanian writer, dies aged 88 Le Monde. 1.7.2024. Čujottum 1.7.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ ლიანა ისაკაძე Georgia biograafisâš sänikirje. Čujottum 7.7.2024. (georgiakielân)
- ↑ Dr Diana Florence CNZM FRSNZP HILL The New Zealand Herald. 10.7.2024. Čujottum 14.7.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Gellene, Denise: Maxine Singer, Guiding Force at the Dawn of Biotechnology, Dies at 93 New York Times. 10.7.2024. Vyerkkejum 10.7.2024. Čujottum 14.7.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Gilbey, Ryan: Shelley Duvall obituary The Guardian. 12.7.2024. Čujottum 14.7.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Gilbey, Ryan: Shannen Doherty obituary The Guardian. 14.7.2024. Čujottum 14.7.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Schreck, Jasmina: Tuíre Kayapó lii jáámmám anarasaavis.fi. 28.8.2024. Čujottum 28.8.2024.
- ↑ Ispraćen u večnost: Sahranjen Bora Đorđević b92. 7.9.2024. Čujottum 24.10.2024. (serbiakielân)
- ↑ Pulver, Andrew: James Earl Jones, revered actor and voice of Star Wars’ Darth Vader, dies aged 93 The Guardian. 9.9.2024. Čujottum 10.9.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Maggie Smith www.britannica.com. 27.9.2024. Čujottum 30.9.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Gates, Anita & Berkvist, Robert: Maggie Smith, Grande Dame of Stage and Screen, Dies at 89 The New York Times. 27.9.2024. Čujottum 29.9.2024.
- ↑ Rinta-Tassi, Minna: Kapellimestari Leif Segerstam on kuollut Yle. 9.10.2024. Čujottum 10.10.2024. (suomâkielân)
- ↑ Horwell, Veronica: Mitzi Gaynor obituary The Guardian. 19.10.2024. Čujottum 21.10.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Beaumont-Thomas, Ben: Quincy Jones, producer and entertainment powerhouse, dies aged 91 The Guardian. 4.11.2024. Čujottum 4.11.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Murray Sinclair The Canadian Encyclopedia. Čujottum 20.11.2024. (eŋgâlâskielân)