Johann Friedrich Minssen

Minssen un sien Moanske bie Geläägenhaid fon hiere gouldene Hochtied ap n 21. April 1901. In n August fon dät Jier is er dan stuurwen. (Ätter Stiles 2008)

Bielde L3.17 fon n Blääd fon ju flugge Minssen-Hondskrift, ju der do Sieden M3:105 un 106 fon ju Uutgoawe M3 äntspräkt. Dät L tjut wäil wai ap ju in Ljouwert apwoarde Deel fon ju Hondskrift. Apfaalend is die skäärpe Uurgong fon Skeeuw- tou Liekapskrift buppe ap dät Blääd. Ap doo Bleede fon do Woudeliesten (M2:5-193) waas dät je so, dät ju Skrift sik bielitjen annerde fon skeeuw as buppe ap ju Bielde bit liekap, man nit gans so as unner ap ju Bielde. Deeruum hääbe iek M3:189 ounnuumen, dät Minssen in n Ounfang n Paat fon do Texte skrieuwen häd, man dan hier apheerd häd un eerste do Woudeliesten un noch moor skrieuwen häd.

Johann Friedrich Minssen (1823-1901) waas n wichtigen Unnersäiker fon ju seelter Sproake. Hie waas bädden (gebooren) in Jever un studierde Theologie un Philologie in Jena un Berlin. Hie waas n jungeren Fädder fon Ehrentraut un hie wüül dät Hälgeloundske un dät Seelterske fäästlääse juust as die dät Wangeroogiske notierd hiede.

Unnersäikengen

Deertou woonde Minssen in n Suumer fon 1846 ap Hälgelound un dan fon n 7. Oktober bit n 22. Dezember in Seelterlound, woarskienelk in Skäddel. Hie stoalde dan fluks fääst, dät Hettema un Posthumus dät Seelterske in do Apteekengen fon 1832 toufuul uumebilded hieden ätter dät Ooldfräiske, wät jo heere wüülen. Do eerste Paate fon sien Oarbaid (Vorwort un Das Zeitwort) koomen 1854 in ju Tiedskrift Friesisches Archiv, man deeruum dät ju leeter nit moor ärskienen diede, bleeuw ju Räst in Hondskrift lääsen, ju Minssen dan leeter loande an Ludwig Strackerjan, die n Paat fon dän Anhang 1867 in hoochdüütske Uursättenge publizierde. Man ätters (1893) waas ju Hondskrift nit wiertoufienden.

Ju Hondskrift wierfuunen

Tou n Getoankbouk bie ju Jierhunnertfier fon ju wäästfräiske Selskip foar Fryske tael- en skriftkennisse in dät Jier 1948 wuud dät ganse Archiv fon dän Fereen in Ljouwert truchsoacht. Deerbie foont me uk hondskriftelke Stukke fon Minssen; dät wieren do Anhänge 3-5. Dan foont 1958 D. Hofmann in do ätterlätte Poapiere fon Hermann Möller gans in Aarhus aal do uur Stukke. Do ganse Hondskrifte sunt dan 1965 un 1970 fon ju Fryske Akademy hääruutroat. Noch moor seelter Materioal fon Minssen (geskichtelk, uur ju Uutsproake, Läidere) is leeter fuunen in dän Ätterläit fon Ehrentraut un 1999 hääruutroat fon Griep un Kramer.

Leeter Lieuwend

Al dät uur Jier 1847 look Minssen ätter Frankriek. Wo hie deer koom un wät hie deer moakede, is kuuts beskrieuwen fon Stiles. Die foont deerbie uut, dät die junge Winston Churchill 1891/92 n Mound bie Minssen woond häd uum sien Frantsöösk tou ferbeeterjen.

Wierke

Johann Friedrich Minssen, Vergleichende Darstellung der Laut- und Flexionsverhältnisse der noch lebenden neufrieischen Mundarten und ihres Verhältnisses zum Altfriesischen, Friesisches Archiv 1, 165-276 (1849).
Johann Friedrich Minssen, Mittheilungen aus dem Saterlande. Im Jahre 1846 gesammelt. [1. Beend:] Friesisches Archiv 2, 135-227 (1854)
L. Strackerjann, Aberglaube und Sagen aus dem Herzogthum Oldenburg, Oldenburg 1867.
Johann Friedrich Minssen, Mittheilungen aus dem Saterlande. Im Jahre 1846 gesammelt’‘. 2. Beend, ‘’Pronomen, Adjectivum und die übrigen kleineren Redetheile, Alliteration, Reim & das Substantivum: Ljouwert 1965 (Fryske Akademy Nr. 270).
Johann Friedrich Minssen, Mittheilungen aus dem Saterlande. Im Jahre 1846 gesammelt. 3. Beend, Anhang: Ljouwert 1970 (Fryske Akademy Nr. 372). Dät sunt Märchen (Anhang 1), Räätsel (2), uut ju Geskichte (3), Gebruuke (4) un Spräkwoude (5).
Seelter Materioal uut dän Ätterläit fon Ehrentraut in: Theodor Griep un Pyt Kramer, Seelter Seeken, Sälwenferlaach, Mildaam 1999. (Ätter do ätterlätte Hondskrifte in dät Mariengymnasium in Jever).

Literatuur

H.T.J. Miedema, Paedwizers fan de Fryske filology, Ljouwert 1961 (Fryske Akademy Nr. 200), S. 34.
P.K[ramer], Ju Hondschrift un hiere Geschichte. In: Johann Friedrich Minssen, 3. Beend, ‘’Anhang’‘: Ljouwert 1970 (Fryske Akademy Nr. 372), S. 188-190.
Patrick V. Stiles, Johann Friedrich Minssen: Frisian Scholar, Neighbour of Bismarck, and Host of the Young Churchill. In: Kees Dekker e.a., eds, Northern Voices. Essays on Old Germanic and Related Topics, Offered to Professor Tette Hofstra, Peeters, Leuven, 2008, S. 229-240.

Sjuch uk

Ferbiendengen ätter buuten