Azték
Aztéc nyaéta hiji kahirupan buhun dina mangsa Mesoamerica nu mekarkeun di puseur Mexico ti taun 1300 nepi ka 1521 kalénder christian.[1] Masarakat Aztéc diwangun ti sagala rupa suku anu nyicingan wewengkon puseur Mexico, hususna tina bangsa-bangsa nu ngaggunakeun basa Nahuatl nu loloba nyicingan wewengkon Mesoamerica ti abad ka-14 nepi ka abad ka-16.[2] Peradaban Aztéc diwangun tina sababaraha kota (altepetl).[2] Sababaraha nu ngagabung pikeun ngawengku hiji satru/golongan, nu sakongkolan dina widang pulitik, sarta kakawasaan.[2] Kakawasaan Aztéc téh diwangun ku tilu sakongkolan kota/sarikat nu diadegkeun dina taun 1427, nyaéta Tenochtitlan (kota nagara urang Mexica atawa jalma Tenochca), Texcoco, jeung Tlacopan.[3] Kota nagara Tlacopan ieu saméméhna hiji nagara bagian ti Kakaisaran Tepanek nu puseur dayeuhna di kota Azcapotzalco. Sanajan kitu hal ieu mindeng dipaké nyebut hususna ka urang Mexica Tenochtitlan, istilah Aztec ogé dipaké sebutan umum pikeun nagara kota jeung masarakat Nahua di daérah Mexico tengah dina waktu pre-Spanyol sarta dina mangsa kolonialisme Spanyol (1521-1821).[4] Harti Aztéc kitu deui urang Aztec geus lila jadi topik ilmiah ti saprak elmuan urang Jerman, Alexander von Humboldt, nu ilahar dipaké dina munggaran abad ka-19.[4]
Lolobana bangsa nungeusian puseur Mexico dina waktu Pascaklasik mibanda ciri budaya Mesoamerica nu sarua, sarta lolobanana tina kabudayaan Aztéc jadi henteu bisa kitu baé disebut ciri mandiri tina urang Aztéc.[5] Kalawan alesan nu sarua, anggapan ngeunaan "peradaban Aztéc" kudu dipikaharti minangka salah sahiji wengkuan husus tina peradaban umum Mesoamerica.[4] Peradaban puseur Mexico ngawengku budidaya/cara melak jagong, golongan masarakat dibédakeun kana golongan bangsawan (pipiltin) jeung rahayat biasa (macehualtin), ibadahna ka loba dewa (Tezcatlipoca, Tlaloc jeung Quetzalcoatl), jeung sistem kalénder xiuhpohualli (kalénder 365 poé) diselapkeun sistem kalénder tonalpohualli (kalénder 260 poé).[5] Ciri mandiri ti urang Mexica Tenochtitlan taya lian Déwa nu nyalindungana nu nelah Huitzilopochtli, piramida-piramida kembar, jeung karajinan grabah nu katelah Aztéc I nepi ka IV.[6][7]
Ti saprak abad ka-13, Lebak México geus jadi puseur nu padet pangeusina jeung kamekaran kota-sarikat.[4] Urang Mexica nu datang panderi ka lebak Mexico ngadegkeun kota Tenochtitlan dina hiji pulo leutik di Tasik Texcoco nu kaayaan taneuha angar/teu subur, tapi saterusna jadi manusa pangkuatna di Ukhuwah tina Tilu Aztecs atawa nu Aztec Kakawasaan.[5] Kakawasaan ieu téh hiji kakawasaan kolektor upeti anu dilegakeun hegemony pangaruh pulitikna nepika tempat anu jauh ti Lebak Mexico ku cara nalukkeun nagara-nagara séjén kota di sadaya Mesoamerica di ahir umur Pascaklasik.[2] Nu Aztec kakawasaan kabentuk dina 1427 salaku hiji ukhuwah kota state of Tenochtitlan, kota state- of Texcoco, jeung kaayaan kota Tlacopan.[4] Katilu kota nagara sekutu demi ngéléhkeun jalma Tepanek kota-state Azcapotzalco anu dikawasa Lebak Mexico.[4] Teu sabaraha lila saterusna, Texcoco jeung Tlacopan lowered gelar pikeun jadi junior batur sapagawéan dina guild, jeung Tenochtitlan jadi nu paling kuat.[2] Kakawasaan ieu ngembangna nu jangkauan sahiji daya-na ku ngagabungkeun komérsial jeung militér nalukkeun.[5] Nu Aztec kakawasaan teu an empire wewengkon control wewengkon ku cara nempatkeun hiji garnisun-a garnisun militer dina jumlah badag di propinsi nu ngawasa, tapi rada hiji kakawasaan nu dikawasa nagara-kota-nagara bawahan-na ku ngabina silaturahim jeung pamingpin bawahan nya ngaliwatan nikah antarwangsa pangawasa, jeung ku nyebarkeun idéologi tina kakawasaan ka kota-nagara bawahan-na.[2] Kota-nagara bawahan anu wajib hadir upeti ka Kaisar Aztecs anu disebut Huey Tlatoani salaku stratagem ékonomi pikeun ngawatesan komunikasi jeung dagang antara nagara kira-kira éta nu ngajadikeun nagara ieu kapaksa ngandelkeun puseur pikeun meunangkeun barang méwah.[2] Mandala daya tina kakawasaan stretched jauh kana juru kidul Mesoamerica ngaliwatan nalukkeun kota-nagara nu aya dina jauh ngahontal sajauh kidul salaku Chiapas jeung Guatemala, kitu ogé ngawengku wewengkon Mesoamerica ti basisir Pacific ka basisir Samudra Atlantik.[5]
Dicutat tina
[édit | édit sumber]- ↑ P.F Hoving, Thomas (1969). Art of Oceania, Africa, and the Americas from The Museum of Primitive Art. Jakarta: Metropolitan Museum of Art.
- ↑ a b c d e f g Robert S. Santley, Kenneth G. Hirth, Robert (1969). Prehispanic Domestic Units in Western Mesoamerica: Studies of the Household, Compound, and Residence. Mexico: CRC Press.
- ↑ Templo Mayor of Tenochtitlan, The Offerings (2005). The Offerings of the Templo Mayor of Tenochtitlan. Mexico: UNM Press.
- ↑ a b c d e f Stacy, Lee (2002). Mexico and the United States. Mexico: Marshall Cavendish.
- ↑ a b c d e R. Van Tuerenhout, Dirk (2005). The Aztecs: New PerspectivesUnderstanding ancient civilizations. Mexico: ABC-CLIO.
- ↑ Minc 2017.
- ↑ Hidayah, Zulyani (2015). Ensiklopedi Suku Bangsa di Indonesia. Jakarta: Prenada Media.