Bilinçsiz çıkarsama
Bilinçsiz çıkarsama (Almanca: unbewusster Schluss), aynı zamanda bilinçsiz sonuç olarak da anılır,[1] 1867'de Alman fizikçi ve bilgin Hermann von Helmholtz tarafından istemsiz, akıl öncesi ve refleks benzeri bir mekanizmayı tanımlamak için icat edilen bir algısal psikoloji terimidir. görsel izlenimlerin oluşumunun bir parçasıdır. Öncül kavramlar Thomas Hobbes, Robert Hooke ve Francis North'un[2] (özellikle işitsel algı ile bağlantılı olarak) yazılarında ve Francis Bacon'un Novum Organum'unda[3] Helmholtz'un teorisi uzun süre göz ardı edilmiştir ve hatta felsefe ve psikoloji tarafından da reddedilmiştir.[4] O zamandan beri modern araştırmalardan yeni bir ilgi görmeye başlamıştır ve son bilim adamlarının çalışmaları Helmholtz'un görüşüne yaklaşmıştır.
Handbuch der physiologischen Optik'in[5] (1856–67, 1920-25'te Treatise on Physiological Optics olarak tercüme edilen) üçüncü ve son cildinde Helmholtz, görsel algının psikolojik etkilerini tartışmıştır. İlk örneği, dünyanın etrafında dönen güneşin yanılsamasıdır:
Her akşam gözlerimizin önünde, güneşin sabit olduğunu ve ufkun hareket ettiğini çok iyi bilmemize rağmen, güneş sabit ufkun arkasında batar.
Optik illüzyonlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Gözlerimizin bize oyunlar oynadığına kendimizi rasyonel olarak inandırarak bu tür optik illüzyonları ortadan kaldıramayız: mekanizma inatla ve şaşmaz bir şekilde kendi kuralını izler ve böylece insan zihni üzerinde buyurgan bir hakimiyet kurar. Optik illüzyonlar, bilinçsiz çıkarsamanın en belirgin örnekleriyken, insanların birbirlerine ilişkin algıları da benzer şekilde bu tür istenmeyen, bilinçsiz sonuçlardan etkilenir. Helmholtz'un ikinci örneği, bir oyunun güçlü duygusal etkisinin esas olarak izleyicilerin bilinçsiz çıkarımların yarattığı görsel izlenimlerden şüphe edememesinden kaynaklandığını öne sürerek teatral performansa atıfta bulunur: Yaşlı bir adamı zekice canlandıran bir oyuncu, o anki izlenimin bizi yönlendirmesine izin verdiğimiz ve programın orada hareket eden kişinin genç oyuncu olduğunu söylediğini zorla hatırlamadığımız sürece, sahnedeki bizim için yaşlı bir adamdır. Bize şu ya da bu çehre ve tavır biçimini gösterdiği için onu kızgın ya da acı içinde kabul ederiz. Bizde korku ya da sempati uyandırır [...]; ve tüm bunların sadece gösteri ve oyun olduğuna dair derin inanç, aktörün rolünü oynamayı bırakmaması koşuluyla, duygularımızı hiç engellemez. Tam tersine, kendi içimize girmiş gibi göründüğümüz bu tür bir hayali hikâye, kuru bir belgesel haberde okuduğumuzdaki benzer gerçek bir hikâyeden daha fazla bizi sarar ve işkence eder. Herhangi bir makul temeli olmayan, ancak her türlü rasyonel eleştiriye karşı oldukça dirençli olan duygusal bir tutum üretmek için başka bir kişiyi yalnızca görmek yeterlidir. Açıkça görülüyor ki, izlenim, özelliklerin kendiliğinden, sahte bir şekilde atfedilmesine dayanır - insan gözü için, neredeyse kaçınamayacağımız bir süreç, deyim yerindeyse, şüphe edilemez ve bu nedenle izlenimi önleyemez.
Helmholtz, görsel izlenimlerin oluşumunun öncelikle, sonuçları "asla bir kez bilinçli yargılar düzlemine yükseltilemeyecek" ve dolayısıyla "bilinçli düşünmenin arındırıcı ve inceleyici çalışmasından yoksun" olan bilinçsiz yargılarla elde edildiğini fark etti.[6] Buna rağmen, bilinçsiz yargıların sonuçları, bilinçli kontrole o kadar kapalı, çelişkilere o kadar dirençlidir ki, "kurtulmak imkansızdır"[7] ve "etkilerinin üstesinden gelinemez".[8] Dolayısıyla bu bilinçsiz çıkarım sürecinin yol açtığı izlenimler ne olursa olsun, "doğanın yabancı ve baskın bir gücü olarak bilincimize" çarparlar.[7]
Helmholtz'un öne sürdüğü neden, görsel duyusal izlenimlerin nörolojik olarak işlenme biçiminde yatmaktadır.[9] Bilinçli düşünmeden sorumlu yüksek kortikal merkezler, görsel izlenimlerin oluşumunda yer almazlar. Ancak süreç kendiliğinden ve otomatik olduğu için yargılarımıza nasıl ulaştığımızı tam olarak açıklayamıyoruz. Gözlerimizle, şeyleri zorunlu olarak gerçek olarak algılarız, çünkü bilinçsiz sonuçların sonuçları, "sanki, deyim yerindeyse, dış bir güç bizi sınırlamış, irademizin üzerinde hiçbir kontrolü olmayan, bilincimize baskı yapan" yorumlardır.[10]
Helmholtz, sözel olmayan ipuçlarının insan tarafından işlenmesinin altında yatan bu tutum oluşturma mekanizmalarını tanıyarak, bir yüzyıldan fazla bir süredir bilimdeki gelişmeleri öngördü. Daniel Gilbert'in işaret ettiği gibi, "Helmholtz, yalnızca bu tür [bilinçsiz çıkarımsal] işlemlerin varlığını varsaymakla değil, aynı zamanda genel özelliklerini tanımlayarak da birçok güncel düşünüre önceden haber vermiştir".[11] Aynı zamanda, "Helmholtz'un sosyal çıkarım süreci hakkındaki fikirlerinin sosyal psikoloji üzerinde hiçbir etkisi olmadığını söylemek muhtemelen doğru olur" diye eklemiştir.[12] Gerçekten de, psikologlar büyük ölçüde Helmholtz'un akıl yürütmede bir hataya düştüğünü hissettiler. Edwin G. Boring'in tartışmayı özetlediği gibi, "Bir çıkarım görünüşte bilinçli bir süreç olduğundan ve bu nedenle ne bilinçsiz ne de doğrudan olabileceğinden, [Helmholtz'un] görüşü kendi içinde çelişkili olduğu için reddedildi".[13][14] Bununla birlikte, son zamanlardaki bazı yazarlar, o zamandan beri Helmholtz'un anlayışına, "anlık kararlar",[15] "bilinçsiz sosyal bilgi işleme",[16] "kendiliğinden özellik çıkarımı",[17] "esnek yorumlayıcılar olarak insanlar" ",[18] ve "istenmeyen düşünce"[19] gibi çeşitli başlıklar altında yaklaştılar. Siegfried Frey, Helmholtz'un, sözel olmayan bir uyarıcıyı yorumlarken gerçekleştirilen anlam yükleme sürecinin aktörden değil, algılayandan kaynaklandığı önermesinin devrimci niteliğine dikkat çekmiştir: İfade psikolojisi, görünüşü gerçeklikten ayırt etmekte başarısız olmakla, yalnızca günlük dilde kökleşmiş bir yanılgıyı devam ettirdi: Alglarımıza sarsılmaz bir inançla, rutin olarak diğer kişinin ifadesini, açıkçası, onun hakkındaki kendi izlenimlerimiz olarak adlandırırız.
Mevcut bilgisayar bilimi ve psikolojiye etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Helmholtz makinesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bilgisayar bilimindeki çalışmalar, korteksin dünyanın üretken bir modelini içerdiğini öne sürerek Helmholtz'un bilinçsiz çıkarım fikirlerini kullanmıştır. Bir dizi modelin doğasında bulunan yapıyı keşfetmek için istatistiksel bir yöntem geliştirilmiştir: Helmholtz'u izleyerek, insan algı sistemini, işlevi duyusal girdinin olası nedenlerini çıkarmak olan istatistiksel bir çıkarım motoru olarak görüyoruz. Bu tür bir cihazın, bir öğretmenin her duyusal girdi ve vektörünü altta yatan nedenlerle etkilemesini gerektirmeden bu çıkarımları nasıl gerçekleştireceğini öğrenebileceğini gösteriyoruz.
Serbest enerji ilkesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Serbest enerji ilkesi, sinirbilimde bedenlenmiş algı için bir açıklama sağlar ve biyolojik sistemlerin kendilerini sınırlı sayıda durumla veya çevrelerindeki gizli durumlarla ilgili inançlarla sınırlayarak düzeni nasıl koruduklarını açıklamaya çalışır. Bir biyolojik sistem, kendi dünya modeli için kanıtları en üst düzeye çıkarmak için örnekleme eylemi sonuçlarında aktif çıkarım gerçekleştirir: Hücre veya beyin gibi bir kendini organize eden biyolojik sistemlerin varyasyonel serbest enerjiyi en aza indirmek olarak anlaşılabileceği fikri, Helmholtz'un bilinçsiz çıkarsamasına ve makine öğrenimindeki tedaviler hakkındaki gözlemlerine dayanmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Unconscious conclusion is the term used by James P. C. Southall in his 1925 English translation of Helmholtz's Handbuch der physiologischen Optik (Treatise on Physiological Optics). Today, the concept is more widely referred to as unconscious inference, notably by Edwin G. Boring in his widely received 'History of Experimental Psychology', and Daniel T. Gilbert. Cf. Boring 1950, pp. 309-311.
- ^ Cf. Kassler 2004, pp. 125-126.
- ^ "[B]y far the greatest hindrance and aberration of the human understanding proceeds from the dullness, incompetency, and deceptions of the senses; in that things which strike the sense outweigh things which do not immediately strike it, though they be more important" (Bacon 1620, bk. 1, aphorism L, transl.).
- ^ Cf. Boring 1942, p. 289; Gilbert 1989, p. 191.
- ^ Helmholtz 1867.
- ^ Helmholtz 1925, p. 27.
- ^ a b Helmholtz 1925, p. 28.
- ^ Helmholtz 1925, p. 5.
- ^ Edgar, Scott (forthcoming). “The Physiology of the Sense Organs and Early Neo-Kantian Conceptions of Objectivity: Helmholtz, Lange, Liebmann,” in Flavia Padovani, Alan Richardson & Jonathan Y. Tsou (eds.), Objectivity in Science: Approaches to Historical Epistemology. Boston Studies in Philosophy and History of Science. Springer.
- ^ Helmholtz 1925, p. 26.
- ^ Gilbert 1989, p. 189.
- ^ Gilbert 1989, p. 191.
- ^ Boring 1942, p. 289.
- ^ Helmholtz himself had justified the use of the term: "The psychic activities that lead us to infer that there in front of us at a certain place there is a certain object of a certain character, are generally not conscious activities, but unconscious ones. In their result they are equivalent to a conclusion [...]. But what seems to differentiate them from a conclusion, in the ordinary sense of that word, is that a conclusion is an act of conscious thought. [...] Still it may be permissible to speak of the psychic acts of ordinary perception as unconscious conclusions, thereby making a distinction of some sort between them and the common so-called conscious conclusions. And while it is true that there has been, and probably always will be, a measure of doubt as to the similarity of the psychic activity in the two cases, there can be no doubt as to the similarity between the results of such unconscious conclusions and those of conscious conclusions" (Helmholtz 1925, p. 4).
- ^ Schneider, Hastorf, & Ellsworth 1979.
- ^ Lewicki 1986.
- ^ Newman & Uleman 1989.
- ^ Newman, Moskowitz, & Uleman 1996.
- ^ Uleman & Bargh 1989.
- Novum Organum Scientiarum. Londra: Bill. 1620.
- Sensation and Perception in the History of Experimental Psychology. New York: Appleton-Century Co. 1942.
- A history of experimental psychology. New York: Appleton-Century-Crofts). 1950.
- Salter, Frank Kemp, (Ed.) (1998). "Prejudice and inferential communication: a new look at an old problem". Indoctrinability, ideology, and warfare. Evolutionary perspectives. New York: Berghahn Books. ss. 189-217. r eksik
|soyadı1=(yardım) - Die Macht des Bildes. Der Einfluß nonverbaler Kommunikation auf Kultur und Politik. Bern: Huber. 2005. ISBN 3-456-84174-4.3-456-84174-4
- Bargh, J. A., (Ed.) (1989). "Thinking lightly about others: Automatic components of the social inference process". Unintended thought. New York: Guilford. ss. 189-211. r eksik
|soyadı1=(yardım) - Handbuch der physiologischen Optik. 3. Leipzig: Voss. 1867. Alıntılar, Optical Society of America (1924–25) tarafından hazırlanan İngilizce çeviriden alınmıştır: Treatise on Physiological Optics 20 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
- The beginnings of the modern philosophy of music in England. Francis North's "A philosophical essay of musick" (1677) with comments of Isaac Newton, Roger North and in the Philosophical transactions. Aldershot: Ashgate. 2004.
- Nonconscious social information processing. New York: Academic Press. 1986. ISBN 0-12-446120-4.0-12-446120-4
- "People as flexible interpreters: Evidence and issues from spontaneous trait inference", Advances in Experimental Social Psychology, 28, San Diego, CA: Academic Press, 1996, ss. 211-279. Birden fazla editör-name-list parameters kullanıldı (yardım); r
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Bargh, J. A., (Ed.) (1989). "Spontaneous trait inference". Unintended thought. New York: Guilford. ss. 155-188. r eksik
|soyadı1=(yardım) - Person perception. Reading, Mass.: Addison-Wesley. 1979. ISBN 0-201-06768-4.0-201-06768-4
- Bargh, J. A., (Ed.) (1989). Unintended thought. New York: Guilford. r eksik
|soyadı1=(yardım) - Universität Duisburg-Essen: Web 2.0 tabanlı öğrenme süreçleri için sanal insanlar tasarlama - Bilinçsiz yargılar 27 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .