Ferizovik
| Ferizovik | |
|---|---|
Şehir | |
 | |
 Arma | |
  Ferizovik Ferizovik’in Kosova'daki konumu | |
| Ülke/Bölge/UNMIK |  Kosova (de facto) Kosova ve Metohiya (de jure) UNMIK (de jure) |
| İl/Okrug/District | Ferizovik Kosovski District of Urosevac |
| Belediye | Ferizovik |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Agim Aliu |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 720 km² |
| Nüfus (2011)[1] | |
| • Toplam | 108.690 |
| • Yoğunluk | 315.4/km² |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
| Alan kodu | +383 |
| Plaka kodu | 05 |
Resmî site Ferizovik Belediyesi | |
Ferizovik veya Firzovik (Arnavutça: Ferizaj veya Ferizaji; Sırpça: Uroševac / Урошевац) Kosova'nın güneyinde yer alan şehir, belediye ve il merkezi.[2][3][4][5][6]
De facto olarak Kosova’nın Ferizovik ilinde; de jure olarak Sırbistan’a bağlı Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi’nin Kosovski ilinde yer alır. Ayrıca de jure olarak Birleşmiş Milletler Kosova Geçici Yönetim Misyonu’nun Yakova Bölgesi’nde (District of Urosevac) bulunur.
Şehrin Adı
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehrin adı, Osmanlı idaresi devrinde, tren hatlarının geçtiği bölgede yaşayan Firuz Ağa’nın ismi ile alakalıdır. Firuz Ağa, bölgenin ilerigelenlerinden biridir ve kurulan tren istasyonu da, kendi toprağı üzerine kurulmuştur. Firuz isminin Kosova’da özellikle Türkler dışındaki halklarca Feriz olarak telaffuz edilmesi, şehrin Türkçe adının da zamanla Ferizovik olarak kullanılması sonucunu doğurmuştur. Şehrin Ferizaj (Ferizay) olan Arnavutça adı da Firuz isminin bir varyantıdır. Sırpların şehre verdikleri ad olan “Uroševac” ise, Orta Çağ’da bölgede hükümran olan Sırp kralı Stefan Uroš’un adıyla alakalıdır. Uroševac (Uroşevats) ismi, Türk egemenliğinden sonraki devirde, Sırp isimlendirmesi olarak görülür. Ferizoviç ve Ferizovo biçimleri de şehrin Bulgarca adlarındandır.[7]
Şehir için kullanılan bir diğer isim olan “Tasyan” ise, Fransızca “station” sözünün Türkçe telaffuz edilmiş şeklidir. Tasyan adı da şehir için kullanılagelmiştir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ferizovik şehri, 1873 yılına dek küçük bir köy durumunda olmuştur. Şehrin gelişmesi Osmanlı devrinin sonlarına doğru, Belgrad-Selanik tren hattının açılması ile beraber gerçekleşmeye başlamıştır.
1999 yılındaki 1998-1999 Kosova Savaşı’nda şehir ve şehirliler Sırpların kontrolundaki Yugoslavya Ordusu (JNA) tarafından büyük hasara uğratılmıştır. Bu hazin sonuçlar, savaşın bitişiyle beraber şehirdeki Sırp nüfusun şehirden kaçması neticesini doğurmuştur.
Tarihî süreçte, şehirdeki Türklerin çok büyük bölümü de, dış göçlerle şehri boşaltmıştır.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Ferizovik, Kosova’nın güney kesiminde yer alır. Şehir, Priştine-Üsküp ve Prizren-Üsküp karayolunun kesişme noktasında konumlanır.
Dünyanın sayılı askerî üslerinden biri olan ABD Camp Bondsteel Askerî Üssü, bu şehrin hemen yanında bulunur. Üssün kuruluşu, 1999 NATO müdahaleleri sonrasında oluşturulan yeni süreçle başlamıştır.
Kültürel Yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ferizovik şehir merkezinde bulunan cami ve kilise, dinî hoşgörü örneği olarak simgeleştirilmektedir. Cami, 2. Dünya Savaşı sırasında hasar görmüştür. Sonrasında da onarılmıştır. Son Kosova Savaşı süresinde yok edilmekten kurtulmuştur.
2004 yılında Kosova çapında yaşanan ayaklanmalar sırasında ülkedeki birçok Ortodoks din yapısı gibi, Ferizovik Ortodoks Kilisesi’ne yönelik de saldırılar yapılmaya çalışılmıştır.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]ABD şirketi “Brown & Root”, Bondsteel Üssü inşaatı sebebiyle şehirdeki en büyük işveren olmuştur. Bu şirket için Ferizovik'te 1500 kişi çalışmaktadır. Şehrin devlete ait kurum ve kuruluşlarının 22'si özelleştirilmiştir. Ticaret ve Endüstri Bakanlığı'nın verilerine göre, şehirde 4500'den fazla küçük ve orta ölçekli işletme bulunmaktadır. Şirketlerin %11'i üretim merkezli, %43'ü hizmet sektörü merkezli ve %46'sı da ticaret merkezli yapılardır.
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Belediye sınırları içinde 30 ilköğretim okulu ve bu okullara devam eden 22.771 öğrenci bulunmaktadır. 8 ortaöğretim okulunda (lise ve meslek liseleri) 7.054 öğrenci eğitim görmektedir. Öğrencilerin büyük bölümü Arnavut etnisitesine dâhilken, öğrenciler içinde az sayıda Aşkali, Rom, Goralı ve Türk öğrencilere de rastlanmaktadır. Ferizovik'te ayrıca, 270 öğrencili bir anaokulu da bulunmaktadır. Şehirde, internet hizmetinin verildiği iki halk kütüphanesi vardır.[8]
Medya
[değiştir | kaynağı değiştir]Ferizovik'te 3 televizyon istasyonu ve 4 radyo istasyonu kayıtlıdır. Bunlar RTV TEMA, TV Liria, RTV Festina, Radio Ferizaj e Radio Fortuna adlı kuruluşlardır.
Demografik Yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehrin nüfus oranlarına dair kesin bilgiler henüz bulunmamaktadır. Son sayımlar 1991'de yapılmıştı ve bu tarihten günümüze dek Ferizovik ve çevresi, birçok demografik değişiklik yaşadı. 2007 yılı belediye verileri ışığındaki tahminlere göre şehrin nüfusu 160.000-170.000 civarındadır. En büyük oran Arnavutlara ait olup, bunları sırasıyla Aşkali, Rom, Goralı, Boşnak, Sırp ve Türk nüfusu izlemektedir.
1990'lar civarında şehrin nüfusu 80.000 dolayında iken, 1999 savaşı ile beraber çevreden ve Sırbistan'ın Müslüman bölgelerinden yapılan göçlerle şehir nüfusunda büyük artış yaşanmıştır. 1998-1999 savaş sürecinde şehir nüfusu 57.421 olarak kayıtlanmıştır. Rakamlara göre bu nüfusun %82.1'i Arnavut, %9.4'ü Sırp'tır. Kalan oran ise diğer halklara aittir (Türk, Boşnak, Aşkali, Rom, Goran).
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ 2011 Genel Nüfus Sayımı REKOS2011 12 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kosova İstatistik Kurumu
- ^ Raif Vırmıça, Kosova’da Osmanlı Mimarî Eserleri I, TC. Kültür Bakanlığı, Ankara, 1999, s. 361-369
- ^ Dr. Cem Topsakal / Mr. Bedrettin Koro, Kosova’da Yaşayan Türkçe Eğitim, Bay Yayınları, Prizren, 2007, s. 76, s. 77
- ^ "Ferizovikli edebiyatçı Avni Abdullah hakkında". 21 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2010.
- ^ Meşrutiyet 19 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ferizovik’in söz edilişi
- ^ MSK ilk seçim sonuçlarını açıkladı[ölü/kırık bağlantı] Ferizovik’teki seçim sonucu
- ^ Robert Elsie, "Ferizaj", Historical Dictionary of Kosova, s. 58. Scarecrow Press, 2004. ISBN 0-8108-5309-4 (İngilizce)
- ^ BM Kosova Misyonu: Ferizovik Belediyesi Profili 17 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ekim 2007
