G proteini kenetli reseptör
G proteini kenetli reseptörler (GPCR) veya yedi transmembran parçalı yapıda olan reseptörler,[1] geniş bir almaç ailesidir. Hücre dışı bileşikleri algılayarak hücre içi sinyal iletimi (transdüksiyon) yollarını etkinleştirirler. Hücre içinde G proteinlerine bağlanırlar. Hücre zarından kıvrılarak yedi kez geçtiklerinden "yedi transmembran parçalı" (7TM) adlandırmasına da sahiptirler.[2]
Bu tür almaçlar sadece ökaryotlarda bulunur. Bu almaçları etkinleştiren bileşikler (ligandlar) arasında ışığa duyarlı bileşikler, kokular, feromonlar, hormonlar ve nörotransmiterler yer alır. Pek çok hastalıkta rol oynayan bu reseptörler çağdaş ilaçların yaklaşık %40'ının hedefidir.[3][4]
G proteini kenetli reseptörler iki ana sinyal iletim yolu aracılığıyla etki sağlarlar. Bunlar halkasal adenozin monofosfat (cAMP) sinyal yolu ve fosfatidilinositol sinyal yoludur.[5]
Fizyolojik işlevleri
[değiştir | kaynağı değiştir]G proteni kenetli almaçlar birçok fizyolojik süreçte rol oynar. Bunların bazıları şunlardır:
- Görme duyusu: Opsinler elektromanyetik ışınları hücresel sinyallere çevirmek için fotoizomerizasyon kullanır. Örneğin,rodopsin, bu amaç için 11-cis-retinal'in trans-retinal'e dönüşümünü kullanılır.
- Tat duyusu: GPCR'ler acı, tatlı ve umami tatlarına cevap olarak tat hücrelerindeki gustducin'in salınmasına aracılık eder.
- Koku duyusu: Olfaktör epitelin reseptörleri odorant (koku reseptörleri) ve feromonları (vomeronazal reseptörler) bağlar.
- Davranışların ve ruh halinin düzenlenmesi: Memeli beynindeki reseptörler serotonin,dopamin,histamin,GABA ve glutamat gibi nörotransmittleri bağlar.
- Savunma tepkisi (inflamasyon) ve bağışıklık sisteminin düzenlenmesi: Kemokin reseptörleri bağışıklık sistemi hücreleri arasındaki iletişimi sağlayan ligandları bağlar. Histamin reseptörleri gibi reseptörler inflamatuar aracıları bağlar ve inflamatuar cevap ile hedef hücre tiplerini yakalarlar. GPCR'ler bağışıklığı düzenlemede de görev üstlenir (Örneğin interlökin indüksiyonunun düzenlenmesi[6])ç
- Otonom sinir sistemiyle iletişim: Hem sempatik hem de parasempatik sinir sistemi GPCR yolaklarıyla düzenlenir. Bu yolaklar kan basıncı, kalp hızı ve sindirim gibi birçok otonomik işlevin denetlenmesinden sorumludur
- Hücre yoğunluğunun algılanması
- Homeostazi[7]
- Bazı tümör tiplerinin büyümesi ve yayılmasında görev alırlar.[8]
- Endokrin sistemde peptit ve aminoasit yapılı hormonların hücreye bağlanmasını sağlar.Böylece ilk olarak cAMP, daha sonra bazı kinazlar etkinleşir. Ve hücresel yanıt oluşur (RNA yazılımı gibi).
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Karakeçi, Ahmet (2015). "Alfa-Adrenoseptörlerin Mesane ve Prostattaki Rolü" (PDF). Kontinans ve Nöroüroloji Bülteni, 2. ss. 30-34. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mart 2017.
- ^ Trzaskowski B, Latek D, Yuan S, Ghoshdastider U, Debinski A, Filipek S (2012). "Action of molecular switches in GPCRs--theoretical and experimental studies". Current Medicinal Chemistry. 19 (8). ss. 1090-109. doi:10.2174/092986712799320556. PMC 3343417 $2. PMID 22300046.
- ^ Filmore D (2004). "It's a GPCR world". Modern Drug Discovery. 2004 (Kasım). American Chemical Society. ss. 24-28. 8 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2017.
- ^ Overington JP, Al-Lazikani B, Hopkins AL (Aralık 2006). "How many drug targets are there?". Nature Reviews. Drug Discovery. 5 (12). ss. 993-6. doi:10.1038/nrd2199. PMID 17139284.
- ^ Gilman AG (1987). "G proteins: transducers of receptor-generated signals". Annual Review of Biochemistry. 56 (1). ss. 615-49. doi:10.1146/annurev.bi.56.070187.003151. PMID 3113327.
- ^ "Cannabinoid Receptor 2 (CB2) Signals via G-alpha-s and Induces IL-6 and IL-10 Cytokine Secretion in Human Primary Leukocytes". 20 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "G protein-coupled receptors in the hypothalamic paraventricular and supraoptic nuclei – serpentine gateways to neuroendocrine homeostasis". 24 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "G-protein-coupled receptors and cancer". 2 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
 | Biyokimya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |