Prekambriyen
| Prekambriyen | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
~4567.3 ± 0.16 - 538.8 ± 0.2 myö | ||||||
| Kronoloji | ||||||
| ||||||
| Etimoloji | ||||||
| Eş anlamlı(lar) | Kriptozoyik | |||||
| Kullanım bilgisi | ||||||
| Gök cismi | Dünya | |||||
| Bölgesel kullanım | Küresel (ICS) | |||||
| Kullanılan zaman çizelgesi | ICS Zaman Cetveli | |||||
| Tanım | ||||||
| Kronolojik birim | Süper üst zaman (veya süpereon) | |||||
| Stratigrafik birim | Süper eonotem | |||||
| Zaman aralığının resmîyeti | Gayriresmî | |||||
| Alt sınırını belirleyen | Yerkürenin oluşumu | |||||
| Alt sınır KSKN | Uygulanamaz | |||||
| KSKN onayı | 5 Ekim 2022[1] | |||||
| Üst sınırını belirleyen | İknofosil Treptichnus pedum'un ortaya çıkışı | |||||
| Üst sınır KSKN | Fortune Head kesiti, Newfoundland, Kanada 47°04′34″N 55°49′52″W / 47.0762°K 55.8310°B | |||||
| KSKN onayı | 1992 | |||||
| Atmosfer ve iklim verileri | ||||||
Prekambriyen (veya Kambriyen öncesi, bazen pꞒ olarak kısaltılır veya Kriptozoyik olarak da adlandırılır), yerküre tarihinin mevcut Fanerozoyik Üst Zaman'dan önce gelen en eski bölümüdür. Prekambriyen, Fanerozoyik Üst Zaman'ın ilk dönemi olan Kambriyen'den önce geldiği için bu şekilde adlandırılmıştır. Kambriyen adlandırması ise bu çağa ait kayaçların ilk incelendiği yer olan Galler'in Latince ismi Cambria'dan gelmektedir. Prekambriyen, yerkürenin jeolojik zamanının %88'ini kapsar.
Prekambriyen, jeolojik zaman cetvelinde üç üst zamana (Hadeen, Arkeen, Proterozoyik) bölünmüş, resmî olmayan bir jeolojik zaman aralığıdır.[2] Yaklaşık 4,6 milyar yıl önce Dünya'nın oluşumuyla başlar ve yaklaşık 538,8 milyon yıl önce sert kabuklu canlıların ilk kez bol miktarlarda ortaya çıktığı Kambriyen Dönem'in başlangıcıyla biter.
Genel bakış
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerküre tarihinin kabaca sekizde yedisini oluşturmasına rağmen, Prekambriyen hakkında nispeten az şey bilinmekte olup, bilinenler de kayda değer ölçüde 1960'lardan itibaren keşfedildi. Prekambriyen'deki fosil kayıtları, sonra gelen Fanerozoyik'e kıyasla daha azdır ve Prekambriyen fosilleri (örneğin stromatolitler) sınırlı biyostratigrafik kullanıma sahiptir.[3] Bunun nedeni, birçok Prekambriyen kayacının kökenlerini belirsizleştirecek derecede ağır metamorfoza uğramış olması, diğerlerinin ise erozyonla yok olmuş veya Fanerozoyik katmanlarının altında derinlere gömülü kalmış olmasıdır.[3][4][5]
Dünya'nın kabaca 4,543 milyar yıl önce Güneş'in yörüngesindeki maddelerin birleşmesiyle oluşumundan kısa bir süre sonra Theia adlı başka bir gezegenle çarpışmasıyla (bkz. Büyük Çarpışma Hipotezi) uzaya fırlayan maddelerle Ay'ın oluşmuş olabileceği düşünülmektedir. Batı Avustralya'daki zirkon kristalleri 4,404 ± 8 milyar yıl öncesine tarihlendirildiğinden, görünüşe göre 4,433 milyar yıl önce yerkürede sabit bir kabuk mevcuttu.[6][7]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Fanerozoyik - Jeolojik zaman cetvelinin dördüncü ve şu anki üst zamanı
- Paleozoyik - Fanerozoyik'in ilk alt zamanı (539-252 myö)
- Mezozoyik - Fanerozoyik'in ikinci alt zamanı (~252-66 myö)
- Senozoyik - Fanerozoyik'in üçüncü şu anki alt zamanı (66 myö-günümüz)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cohen, Kim. "New edition of the Chart - 2022-10". International Commission on Stratigraphy. International Commission on Stratigraphy. 14 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023.
- ^ Gradstein, F.M.; Ogg, J.G.; Schmitz, M.D.; Ogg, G.M., (Ed.) (2012). The Geologic Timescale 2012. 1. Elsevier. s. 301. ISBN 978-0-44-459390-0.
- ^ a b Monroe, James S.; Wicander, Reed. The Changing Earth: Exploring Geology and Evolution (2.2yıl=1997 bas.). Belmont: Wadsworth Publishing Company. s. 492. ISBN 9781285981383.
- ^ Levin, Harold L. (2010). The earth through time (9.9isbn=978-0470387740 bas.). Hoboken, N.J.: J. Wiley. ss. 230-233. Outlined in Gore, Pamela J.W. (25 Ekim 2005). "The Earliest Earth: 2,100,000,000 years of the Archean Eon". 22 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Davis, C.M. (1964). "The Precambrian Era". Readings in the Geography of Michigan. Michigan State University.
- ^ "Zircons are Forever". Department of Geoscience. 2005. 18 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2007.
- ^ Cavosie, Aaron J.; Valley, John W.; Wilde, Simon A. (2007). "Chapter 2.5 The Oldest Terrestrial Mineral Record: A Review of 4400 to 4000 Ma Detrital Zircons from Jack Hills, Western Australia". Developments in Precambrian Geology. 15: 91-111. doi:10.1016/S0166-2635(07)15025-8. ISBN 9780444528100.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Valley, John W., William H. Peck, Elizabeth M. King (1999) Zircons Are Forever, The Outcrop for 1999, University of Wisconsin-Madison Wgeology.wisc.edu 16 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Evidence from detrital zircons for the existence of continental crust and oceans on the Earth 4.4 Gyr ago Accessed Jan. 10, 2006
- Wilde, S. A.; Valley, J. W.; Peck, W. H.; Graham, C. M. (2001). "Evidence from detrital zircons for the existence of continental crust and oceans on the Earth 4.4 Gyr ago". Nature. 409 (6817): 175-178. Bibcode:2001Natur.409..175W. doi:10.1038/35051550. PMID 11196637.
- Wyche, S.; Nelson, D. R.; Riganti, A. (2004). "4350–3130 Ma detrital zircons in the Southern Cross Granite–Greenstone Terrane, Western Australia: implications for the early evolution of the Yilgarn Craton". Australian Journal of Earth Sciences. 51 (1): 31-45. Bibcode:2004AuJES..51...31W. doi:10.1046/j.1400-0952.2003.01042.x.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Paleomap Project'in hazırladığı Geç Prekambriyen Süperkıtası ve Buz Dünyası 15 Temmuz 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
