Tabi
Tabi (足袋), geleneksel bir Japon çorabıdır.
Ayak başparmağı ile diğer parmakları ayırır. Yüksekliği ayak bileğine kadardır. Zōri, geta ve diğer geleneksel ayak giyecekleri ile giyilir. Genellikle pamuktan üretilir. Hem erkekler hem de kadınlar tarafından giyilir. Geleneksel festivallerde, çay seromonilerinde, kabuki ve noh gibi sahne performanslarında giyilir, ayrıca işçiler tarafından açık havada çalışırken tercih edilebilmektedir.
Tarihçesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Geçmişi, Çin'den Japonya'ya Kofun döneminde (250-538) gelen, Shitouzu (Japonca'da 襪) adı verilen ayak giysisine dayanmaktadır. Shitouzu, giyildikten sonra bileğe bir ip bağlanarak ayağa sabitlenen çoraplardı. Çorap, kenevir veya ipek gibi malzemeden üretilmiş iki parça kumaşın birbirine dikilmesinden ibaretti; baş parmak ile diğer parmaklar arasındaki ayrım yoktu.
Heian döneminden önce, soylular sandalet giymezlerdi, bunun yerine asagutsu veya çizme benzeri kanogutsu adı verilen ayakkabılar giyerlerdi ve "shitōzu" bu ayakkabıların altına giyilirdi. Bu nedenle, "Shitōzu" kelimesinin "Shitagutsu" (ayakkabı altı) kelimesinden türediğine inanılmaktadır.[1] Zamanla tasarımında yenilik yapıldı; baş parmağı diğer ayak parmaklarından ayıran ve kolay bulunabilen malzemeler kullanarak yapılmış ayak örtüleri ortaya çıktı.[2]
Giyenin sosyal konumuna bağlı olarak ipek ve kenevir gibi farklı malzemelerden üretilmiş tabiler vardı ve tabinin deri versiyonları kemari (geleneksel bir top oyunu) ve dans gösterileri sırasında giyilirdi.
Tabinin öncüsü olarak bilinen bir başka ayak giysisi ise ke-tabi idi. Bunları Heian döneminde, yamaga denien avcılar giyerdi. Maymun, ayı ve geyik gibi hayvanların derilerinden yapılırdı.[1]
Muromachi döneminde (1336-1573) samuraylar arasında deriden yapılan tabi popüler oldu. Samuraylar, kamusal alanda tabi giymeyi nezaketsizlik sayar, resmi ortamlarda çıplak ayak olmayı tercih ederlerdi.1500'lerin sonlarına doğru, erkekler için beyaz renkte ve deriden yapılmış olan, kadınlar için ise mor boyalı tabi giymek yaygınlaştı. Deri tabi, savaş zamanlarında askeri üniformalarının da bir parçası haline geldi. Edo döneminde (1603-1868), önceleri tabiler deriden yapılırdı, fakat deri fiyatlarının yükselmesine ve pamuk üretimindeki artışa bağlı olarak, pamuktan yapılmaya başlandı. Ttab, halkın daha kolay sahip olabildiği bir giyim eşyası haline geldi. Beyaz tabi resmi ortamlarda ve törenlerde, lacivert ve diğer koyu tonlar gündelik işlerde giyilir oldu.
Genroku dönemi civarında (1688-1704), Çin çanta tokalarından esinlenerek bilekte kohaze denilen kancaları bulunan tabi geliştirildi ve modern tabi prototipi haline geldi. Düğmeli tabi de ortaya çıktı, ancak tabinin iple bağlanmış versiyonları, özellikle kırsal alanlarda, Meiji döneminde kohaze tabiler yaygınlaşana kadar devam etti.
Meiji Dönemi'nde (1868-1912) çorapların rengi, giyenlerin sosyal sınıflarına göre farklıaşıyordu: Renkli ve baskılı tabi çorapları müzisyenler ve diğer sanatçılar giyerken altın rengi veya mor tabi çorapları samuraylar giydi. Beyaz tabi çorapları törenlerde giymek içindi; siyah veya lacivert tabi çoraplar ise iz, leke ve kir gösteemediklerinden seyahat eden erkekler içindi.[3]
1922'de (Taişo dönemi 1912-1945), Tokujirō ve Shōjirō Ishibashi kardeşler, kauçuk kullanarak, tabinin açık havada giyilen ayakkabı versiyonu olan jika-tabi'yi yarattılar.
Önceleri tabilerin iki kohazesi olması standarttı, zamanla, otururken ve ayakta dururken kolaylık sağlayan, 3 ila 6, genellikle 4 kohazesi olan tabiler üretildi.[1]
Türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Jikatabi: Açık havada çalışırken giyilen, tabanı kalın, dayanıklı ve esnek malzemeden üretilen, ayakkabı formundaki tabilerdir. En çok inşaat işçileri, çekçek sürücüleri ve bahçıvanlar tarafından tercih edilir. Ayağı daha iyi koruyabilmek için çelikten yapılmış güçlendirme elemanları da eklenmiştir.
Matsuri tabi: Jikatabinin, festivallerde katılımcıların giydiği versiyonudur. Diğer jikatabiler gibi kalın bir tabanı olmakla birlikte, onlardaki güçlendirme elemanları bulunmaz. Bunlar yerine, bilek kısmında kohaze adı verilen metal bağlantı elemanları bulunur.
Oka tabi: Tabanı kalın kumaştandır. Genellikle iç mekanlarda giymek için tasarlanmıştır. Setta veya getta gibi geleneksel parmak arası terliklerle giyilir. Matsurilerde genellikle katılımcılar jikatabi, izlemeye gelenler ise oka tabi giyerler. Bu ayakkabılar sahnede aksesuar üreticileri tarafından da giyilir.
Tabi koşu ayakkabıları: Atletik aktiviteler için tasarlanan modern tabilerdir. Atletlerin performansını artırmak ve genel ayak sağlığını korumak üzere tasarlanmışlardır. Ayak ve bacak kaslarını harekete geçirerek doğal hareketi teşvik eder ve çıplak ayakla yürüme hissi sunar. Shigeki Tanaka adlı atlet, 1951 Boston Maratonu'na tabi koşu ayakkabıları ile katılarak bu ayakkabıları spor dünyasında ünlü yapmıştır.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "The Evolution and Cultural Significance of Tabi in Japan". Japanese socks online store (İngilizce). Erişim tarihi: 24 Kasım 2024.
- ^ a b "What are Tabi Socks? 7 Things You Should Know". Japan Objects (İngilizce). 28 Eylül 2023. Erişim tarihi: 23 Kasım 2024.
- ^ "Tabi : the traditional Japanese socks". KimuraKami (İngilizce). Erişim tarihi: 23 Kasım 2024.
