Yaralanma
Yaralanma, zararlı bir fiziksel etki sonucu biyolojik bir organizmanın hasar görmesidir.[1] Travma ise, tehlikeli sonuçlar ortaya çıkarabilecek daha ağır bir yaralanma türüdür.
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşik Devletler Bureau of Labor Statistics, Mesleki Yaralanmalar ve Hastalıklar Sınıflandırma Sistemi'ni (İngilizce: Occupational Injury and Illness Classification System [OIICS]) geliştirmiştir. Bu sistemde yaralanmalar şu şekilde sınıflandırılmıştır:
- doğa,
- vücudun bir kısmı etkilenmiş,
- kaynak ve ikincil kaynak,
- olay veya maruziyet.
Bu sistem ilk defa 1992'de yayımlanmıştır ve o zamandan beri birkaç kez güncellenmiştir.[2]
Türk Ceza Kanunu'nda Tanımlanan Yaralanma Suçlarının Adli Tıp Açısında Değerlendirilmesi ve Adli Rapor Tanzim İçin Rehber'de ise yaralanmalar, şu başlıklar halinde incelenmiştir:[3]
- Yaralanmaların tanımlanması
- Yaralanma ağırlığının belirlenmesi
- Vücutta kemik kırılmasının değerlendirmesi
- Zehirlenmelerde yaralanma ağırlığının değerlendirilmesi
- Duyu veya organların işlevinin sürekli zayıflaması ya da yitirilmesi açısından değerlendirme
- Dişler
- Travma sonrası gelişen ruhsal bozuklukların değerlendirilmesi
Dünya Sağlık Örgütü, Uluslararası Haricî Yaralanma Nedenleri Sınıflandırması'nı (İngilizce: International Classification of External Causes of Injury (ICECI)) üretmiştir. Bu sistemde yaralanmalar şu şekilde sınıflandırılmıştır:
- yaralanma mekanizması,
- yaralanmayı ortaya çıkaran nesneler/maddeler,
- meydana gelme yeri,
- yaralanma sırasındaki etkinlik,
- insan kastının oynadığı rol,
- ek kısımlar.
Bu sınıflama, araştırıcıların, yaralanma nedenlerini ve yaralanma önlenmesini incelemesine izin vermek için tasarlanmıştır.[4]
Orchard Spor Yaralanmaları Sınıflandırma Sistemi (İngilizce: Orchard Sports Injury Classification System (OSICS)), belli başlı spor yaralanmalarının incelenmesine olanak sağlamak için kullanılmaktadır.[5]
Nihai nedene göre
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kasten yaralama
- İntihar ve kendini yaralama
- Şiddet ve savaş
- Kazalar
Yöntemine göre
[değiştir | kaynağı değiştir]- Travmatik yaralanma, ani fiziksel çarpışma veya hareket sonucu ortaya çıkan vücut yarası veya şok[6]
- Yinelemeli zorlanma yaralanması veya öteki zorlanma yaralanmaları
- Radyasyon zehirlenmesi, yanık veya soğuk ısırması gibi harici fiziksel neden kaynaklı öteki yaralanmalar
- Toksin veya ilacın yan etkisi (örneğin, aşı yaralanması) kaynaklı yaralanma
- Reperfüzyon yaralanması gibi dahili nedenlerden kaynaklı yaralanma
Yerine göre
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yara; derinin yırtıldığı, kesildiği veya delindiği bir yaralanma (açık yara) veya sıyrık veya bere ile sonuçlanan künt yaralanmalar (kapalı yara). Patolojide özellikle, derinin dermis katmanına hasar veren keskin yaralanmayı işaret eder.
- Beyin yaralanması
- Sinir yaralanması
- Yumuşak doku yaralanması
- Hücre hasarı, doğrudan DNA hasarı da dahil olmak üzere
- Lisfranc yaralanması
- Trakeobronşiyal yaralanma
- Göz yaralanması
- Akut böbrek yaralanması
- Diz yaralanması
- Sırt yaralanması
- El yaralanması
- Karaciğer yaralanması
- Baş yaralanması
- Kas iskelet yaralanması
- Akut akciğer yaralanması
- Pankreas yaralanması
- Aorta thoracica yaralanması
- Safra kanalı yaralanması
- Göğüs yaralanması
Etkinliğe göre
[değiştir | kaynağı değiştir]- Spor yaralanması
- Mesleksel yaralanma
- Vantilasyonla ilişkili akciğer yaralanması
- Kan nakli nedenli akut akciğer yaralanması
- Uzay yolculuğu sırasındaki hastalıklar ve yaralanmalar
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Wounds and Injuries: MedlinePlus". Nlm.nih.gov. 5 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2014.
- ^ "Occupational Injury and Illness Classification System". Centers for Disease Control and Prevention. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2014.
- ^ "Türk Ceza Kanunu'nda Tanımlanan Yaralanma Suçlarının Adli Tıp Açısında Değerlendirilmesi ve Adli Rapor Tanzim İçin Rehber" (PDF). Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014.
- ^ "International Classification of External Causes of Injury (ICECI)". Dünya Sağlık Örgütü. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2014.
- ^ Rae, K; Orchard, J (Mayıs 2007). "The Orchard Sports Injury Classification System (OSICS) version 10". Clin J Sport Med. 17 (3). ss. 201-204. doi:10.1097/jsm.0b013e318059b536. PMID 17513912. Erişim tarihi: 29 Mart 2014.
- ^ "Trauma". Dictionary.com. Dictionary.com, LLC. 2010. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2010.