Yenisey dilleri
| Yenisey dilleri | |
|---|---|
| Coğrafi dağılım | Günümüzde Yenisey Nehri boyunca tarihsel olarak Sibirya ve Moğolistan'ın büyük bölümüne yayılmıştır |
| Sınıflandırma | Denesey
|
| Alt bölümler |
|
| ISO 639-2 / 5 | xxx |
 Yenisey dilleri coğrafyası. 17. yy. (kırmızı çizgili) ve 20. yy (halkalı kırmızı). | |
 1600 yılında yenisey dillerinin dağılımı | |
Yenisey dilleri, Orta Sibirya'da Yenisey Nehri yakınlarında konuşulan bir dil ailesidir. Ket dili hariç gruptaki diğer dillerin soyu tükenmiştir. Yenisey dilleri, Kuzey Amerika'daki Kızılderili Na-Dene dilleri ile birlikte Dene-Yenisey dil ailesi altında sınıflandırılması önerilmektedir. Tonlamalı dillerdir.
Göl ve nehir isimleri ve genetik verilerin incelenmesine dayanarak dil ailesinin geçmişte Kuzey Çin ve Moğolistan'ı da kapsamış çok daha geniş bir alanda konuşulmuş olduğu tahmin edilmektedir.[1] Buna ek olarak 17. yüzyıldan beri kayıtlara dayanarak dil grubunun kuzeye doğru göç ettiği tespit edilmiştir. Proto-Yenisey urheimatının Baykal Gölü'nün güneyinde kaldığı kabul edilmektedir.[2]
Vovin ve bazı diğer araştırmacılar Hiung-nu yönetici sınıfının günümüzde soyu tükenmiş Pumpokol gibi bir Güney Yenisey dili konuştuğunu öne sürmüştür.[3] Bu savı destekleyen araştırmacılara göre Han, Kağan, Tarkan ve Tengri gibi Moğol ve Türk dillerinde yer alan çeşitli kelimeler alıntı olup kökenleri Yenisey dillerine dayanmaktadır.[4] Kuzey Çin'de Sonraki Chao'yu yönetmiş Jielerin dillerinin de Pumpokol benzeri bir dil olduğu öne sürülmektedir.[5]
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Yenisey dilleri [İngilizce Yeniseian, Yeniseic; Rusça Енисейские языки)
- Kuzey Yenisey dilleri [İngilizce Northern Yeniseian; Rusça Кетско-югская группа]
- Ketçe [kendilerince остыганна ка’; İngilizce Ket, Yenisei-Ostyak; Rusça кетский, имбатский, енисейско-остяцкий]. Eskiden Yenisey Ostyakçası adıyla anılırdı. Ketler arasında konuşanı birkaç yüzdür ve özellikle korunması gereken dillerdendir.
- † Yuğca [İngilizce Yugh, Yug; Rusça югский]. Yok olmak üzeredir.
- Sım Yuğcası [İngilizce Yug, Sym-Ket; Rusça сымский]. Yok olmuştur.
- Asıl Yuğca [İngilizce Yugh; Rusça югский]. Konuşanı bir iki kişi olup yok olmak üzeredir.
- Güney Yenisey dilleri [İngilizce Southern Yeniseian]
- Kot-Asan dilleri [İngilizce Kott-Assan; Rusça Ассано-коттская группа]
- Arin-Pumpokol dilleri [İngilizce Arin-Pumpokol; Rusça Арино-пумпокольская группа]
- † Arince [İngilizce Arin; Rusça аринский]. 1800'lerde yok oldu.
- † Pumpokolca [İngilizce Pumpokol; Rusça пумпокольский). 1750'lerde yok oldu.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Vajda, Edward J. (2013). Yeniseian Peoples and Languages: A History of Yeniseian Studies with an Annotated Bibliography and a Source Guide. Oxford/New York: Routledge.
- ^ Vajda, Edward. "Yeniseian and Dene Hydronyms" (PDF). Language Documentation & Conservation Special Publication. 17: 183-201. 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2022.
- ^ Vovin, Alexander. "Did the Xiongnu speak a Yeniseian language?". Central Asiatic Journal 44/1 (2000), pp. 87–104.
- ^ Vovin, Alexander. "Xiong-nu_Part2" (İngilizce). 26 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2022.
- ^ Vovin, Alexander; Vajda, Edward J.; de la Vaissière, Etienne (2016). "Who were the *Kyet (羯) and what language did they speak?". Journal Asiatique. 304 (1): 125-144. 19 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2022.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- https://web.archive.org/web/20121028223548/http://minlang.srcc.msu.ru/kets/g/g_home_en.htm A Multimedia Database of Ket (İngilizce)
- https://web.archive.org/web/20070320100658/http://lingsib.unesco.ru/ru/languages/ket.shtml.htm Кетский язык (Rusça)
