Aspergersindroom

Aspergersindroom
Ander name	Aspergers, Sukhareva se sindroom, outistiese psigopatie
Beperkte belangstellings of herhaalde gedrag, soos dié seun se belangstelling in 'n speelgoedmodel van 'n molekule, kan aanduidings van Aspergers wees.
Spesialiteit	Kliniese sielkunde, psigiatrie, pediatrie
Simptome	Probleme met sosiale interaksie, nieverbale kommunikasie, beperkte belangstellings, herhaalde gedrag
Komplikasies	Sosiale isolasie, probleme met indiensneming, familiestres, boeliegedrag, selfbesering
Begin gewoonlik op	Voor tweejarige ouderdom
Tydsduur	Lang termyn
Oorsake	Nie goed verstaan nie
Diagnostiese metode	Gebaseer op die simptome
Medikasie	Vir verwante toestande
Frekwensie	37,2 miljoen wêreldwyd (0,5%) (2015)
Mediese waarskuwing

Aspergersindroom (afgekort: AS) is 'n steuring binne die outismespektrum. Dit word hoofsaaklik gekenmerk deur 'n verminderde vermoë om met ander mense te kommunikeer of om ander mense se nie-verbale seine raak te sien.

Daarnaas het die Aspergersindroomlyer meestal 'n eksentrieke persoonlikheid en motoriese probleme; hy het spesiale, meestal baie intense belangstellings, rigiede gedragspatrone en idees, onhandige gebruike en spesiale spraakgebruik. Hierdie persoonlikheid, met sy wyse taalgebruik, sonderlinge stokperdjies en onvermoë – of onwilligheid – om by groepe in te pas, word soms die "nerd-sindroom" genoem. Mense met Aspergersindroom beskik oor 'n normale of hoë intelligensie, 'n goeie tot baie goeie spraak- en skryfvermoë en is dikwels sterk analities aangelê.

Die meeste volwassenes met Aspergersindroom het geleer hoe om dit te hanteer. Die sindroom word 'n ontwikkelingsteuring genoem en nie 'n geestesteuring nie. Die ontwikkelingspsigoloog prof. Simon Baron-Cohen noem dit eerder 'n manier om inligting te verwerk en 'n tipe gedrag wat aansluit by 'n "uiters manlike brein". Die meeste volwassenes leer om vriende te maak, werk te kry en gewone of suksesvolle lewens te lei. Persone wat aan die sindroom ly kan, na gelang van hul improvisasie- of nabootsingsvermoë, vir die buitewêreld die opvallende kenmerke van die sindroom wegsteek.

Geskiedenis

Reeds in 1926 het Groenja Jefimowna Soecharewa in Rusland die "skisoïede psigopatie" beskryf waarvan die simptome baie ooreenstem met dié van Aspergersindroom. In 1943 het die Oostenryks-Amerikaanse psigiater Leo Kanner sy artikel Autistic Disturbances of Affective Contact gepubliseer wat die basis gevorm het vir hedendaagse outismenavorsing. In hierdie artikel beskryf hy kinders wat baie ooreenkomste toon met Aspergersindroomlyers, soos die aandrang op eendersheid (“insistence on sameness”). In 1944 het die Weense kinderdokter Hans Asperger egter die eerste beskrywing gepubliseer van die latere Aspergersindroom, wat na hom genoem is, waarin hy melding maak van uitsonderlike kinders wat soos “klein professortjies” praat, wat stout, onhanteerbaar, selfsugtige, eiewyse enkelinge is, maar wat oor oorspronklike idees, denkwyses en spraakvermoë beskik.

Diagnosemaatstawwe

Aspergersindroom word beskou as ’n ligte vorm van outisme en raak vanaf die derde tot vyfde lewensjaar duidelik. By diagnose word meestal die volgende maatstawwe gebruik.

• Eerstens is daar die maatstawwe volgens Gillberg & Gillberg (1989):

• Sosiale steuring (uiters in homself gekeer)

(minstens twee van die volgende eienskappe):

1. 'n Onvermoë om ’n wisselwerking met ouderdomsgenote te hê
2. 'n Gebrekkige behoefte aan wisselwerking met ouderdomsgenote
3. 'n Gebrekkige begrip van sosiale seine
4. Sosiaal en emosioneel misplaaste gedrag

• Beperkte belangstellings

(minstens een van die volgende eienskappe):

1. Uitsluiting van ander aktiwiteite
2. Herhaalde verrigting van ’n aktiwiteit
3. Meer roetine as sinvolheid

• Herhaalde roetines

(minstens een van die volgende eienskappe):

1. Vir hom-/haarself, met betrekking tot bepaalde lewensaspekte
2. Vir ander

• Spraak- en taalopmerklikhede

(minstens drie van die volgende eienskappe):

1. Vertraagde ontwikkeling
2. (Oppervlakkig beskou) 'n perfekte woordelike uitdrukkingsvermoë
3. Formele, pedante taalgebruik
4. Seldsame prosodie, eienaardige stemkenmerke
5. 'n Versteurde begrip van die verkeerde interpretasie van woordelike/geïmpliseerde betekenisse

• Nie-verbale kommunikasieprobleme

(minstens twee van die volgende eienskappe)

1. Beperkte oogkontak
2. Beperkte gebarebeweginge
3. Onbeholpe of onhandige liggaamstaal
4. Beperkte gesigsuitdrukkings
5. Misplaaste gesigsuitdrukkings
6. 'n Eienaardige, star blik

• Motoriese onbeholpenheid

Gebrekkige motoriese optrede by navorsing van neurologiese ontwikkeling

• Tweedens is daar die DSM-maatstawwe: die DSM-IV gee die volgende maatstawwe (299.80):

• A. Kwalitatiewe tekortkomings in sosiale wisselwerking, wat uit minstens twee van die volgende maatstawwe blyk:
  1. Duidelike tekortkomings in meerdere vorme van nie-verbale gedrag, byvoorbeeld regstreekse oogkontak, gesigsuitdrukkings, liggaamshouding en gebare binne die sosiale konteks.
  2. 'n Onvermoë om verhoudings met ouderdomsgenote aan te gaan wat pas by die persoon se ontwikkelingsvlak.
  3. Die gebrek aan ’n vermoë om spontaan te deel in vreugde, belangstellings of prestasies met ander mense (byvoorbeeld: voorwerpe sal nie gewys, gegee of beduie word nie).
  4. Gebrek aan sosiale of emosionele wederkerigheid.
• B. Beperkte, herhaalde en stereotiepe gedragspatrone, belangstellings en aktiwiteitspatrone, wat uit minstens een van die volgende maatstawwe blyk:
  1. Oorheersende preokkupasie met een of meer stereotiepe en beperkte belangstellingspatrone wat afwykend is in intensiteit of aandagsgebied.
  2. Duidelik onbuigsame handhawing van nie-funksionele roetinehandelings of rituele.
  3. Stereotiepe en herhaalde motoriese gedrag (byvoorbeeld ’n gefladder of gedraai van hande of vingers of ingewikkelde bewegings met die hele liggaam).
  4. ’n Duidelike preokkupasie met dele van voorwerpe.
• C. Die aandoening lei tot klinies beduidende tekortkomings op sosiale of beroepsmatige vlak of op ander belangrike gebiede.
• D. Daar is geen klinies opvallende agterstand in die taalontwikkeling (byvoorbeeld woorde op tweejarige ouderdom, sinne op driejarige ouderdom) nie.
• E. Daar is geen klinies beduidende agterstand in die kognitiewe ontwikkeling of in die ontwikkeling van selfhulpvaardighede, aanpassingsgedrag (uitsluitende sosiale wisselwerking) en nuuskierigheid oor die omgewing nie.
• F. Dit voldoen nie aan die maatstawwe vir ’n ander deurdringende ontwikkelingsteurnis of skisofrenie nie.

Geïsoleerde gawes

Ofskoon van die gedragspatrone ’n las plaas op die mense se sosiale netwerke, veral vir familie en vriende, is alle aspekte nie negatief nie. Daar is talle gevalle waar lyers ’n bogemiddelde intelligensie of hoogs ontwikkelde, geïsoleerde gawes het. Ligter gevalle van AS word in Engels ook in die omgangstaal die little professor syndrome, geek syndrome of nerd syndrome genoem. Meer ekstreme vorme van geïsoleerde gawes kan onder die "savant"-kenmerke val, byvoorbeeld uitsonderlike rekenvaardigheid, kalenderrekenvaardigheid (byvoorbeeld die vermoë om binne enkele sekondes te bereken op watter dag iemand oor 40 jaar sal verjaar) en die vermoë om tien tale vloeiend te praat.