Gehoor
Gehoor is die proses van die waarneming van klank, in die soogdierspesies met behulp van die oor. Dit is een van die vyf sintuie, soos neergelê deur Aristotel.
Grensfrekwensies van menslike gehoor
[wysig | wysig bron]Die menslike gehoorsvermoë strek vanaf 'n frekwensie van 20 Hertz tot 20 kiloHertz, maar varieer natuurlik van persoon tot persoon, en word beïnvloed deur fisiese gesondheid, geskiedenis van lengte van blootstelling aan geraasbesoedeling, en menige ander faktore. Klanke bokant die grense van normale menslike gehoor word ultrasonies genoem, terwyl klanke laer as die grense van menslike gehoor infrasonies genoem word.
Ander organismes is wel in staat om verby hierdie grense te hoor. Die vlermuisspesies gebruik ultrasoniese klank om eetbare voorwerpe mee op te spoor, en honde hoor ook ultrasoniese klanke. Dit blyk dat slange infrasoniese klanke deur middel van hul buike waarneem, en ook is daar toenemende getuienis dat walvisse en olifante infrasoniese klank gebruik om te kommunikeer.
Arthur Reber, 'n sielkundige deskundig op die gebied van die sielkunde van taal, sê van gehoor (in 'n vrye vertaling van die oorspronklike aanhaling): 'Om gehoor behoorlik te verduidelik, is bewys as 'n uitsonderlike moeilike taak. Dié persoon wat 'n teorie kan daarstel wat slegs maar die waarneming van toonhoogte en luidheid bevredigend kan verklaar, is byna verseker van die verkryging van 'n Nobelprys.' (A. S. & E. S. Reber, The Penguin Dictionary of Psychology (3de uitgawe, 2001))
Rigtingbepaling van klank
[wysig | wysig bron]Die mens kan die rigting van 'n klank met baie akkuraatheid hoor.
Daar is twee meganismes bekend wat hierby betrokke is:
- Die verloop van tyd: Die menslike senuweestelsel kan 'n tydsonderskeiding maak van die tyd wat dit klank neem om een oor verby te steek en die ander te tref.
- Die hoeveelheid klankgolwe: Hoe hoër die klankfrekwensie, hoe groter volume klankgolwe bereik die oor die naaste aan die bron van klank.
Interessant genoeg werk nie een van hierdie twee meganismes in water nie.
Die pad van klank na die brein
[wysig | wysig bron]Senupunte (aksone) van die gehoorsenuwee (die vestibulokogleêre senuwee) sinapteer in die brein in die kogleêre kern aan dieselfde kant. Vandaar sprei die senuwee-ente na die boonste olyfkerne, en dié gaan verder voort deur die laterale lemniskus na die onderste kollikuli, waar hulle weer eens sinapteer met senuwees wat na die mediale genikulaatkerne van die talamus loop, vanwaar dit met die primêre ouditoriese korteks in verbinding is. (Laasgenoemde area is geleë net onderkant die laterale fissuur tussen die frontale en temporale lobbe.)
Sien ook
[wysig | wysig bron]Bronnelys
[wysig | wysig bron]- Lopez-Poveda, Enrique A.; Palmer, A. R. (Alan R.); Meddis, Ray. (2010). The neurophysiological bases of auditory perception. New York: Springer. ISBN 978-1-4419-5685-9. OCLC 471801201.
