Herta Müller
Herta Müller (17 a viz Eost 1953 e Niţchidorf, Roumania) a zo ur skrivagnerez alamanek. Romantoù, barzhonegoù hag arnodadennoù a skriv. He skridoù diwar-benn ar vuhez start da vare Ceauşescu a zo brudet. E 2009 e voe roet Priz Nobel al lennegezh dezhi. O chom e Berlin emañ.
He buhez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Herta Müller a voe ganet e Niţchidorf, e rannvro Banat, e ur familh labourerien-douar eus ar vinorelezh alamanek. Bet e oa bet he zad er Waffen-SS[1] hag he mamm a oa bet kaset d'ur c'hamp-bac'h en URSS goude an Eil Brezel-Bed[2]. Alamaneg ha lennegezh Roumania a studias e skol-veur Timişoara. Goude-se e labouras e skolioù-mamm hag e roas kentelioù alamaneg prevez.
E 1976 e krogas da labourat evel troourez en un embregerezh ijinouriezh, met dic'hopret e voe e 1979 peogwir e nac'he kenlabourat gant ar Securitate. He levr kentañ, skrivet en alamaneg, a voe embannet e Roumania e 1982. Ul levr troc'het e oa, evel kement levr embannet e Roumania d'ar mare-se. Müller hag he gwaz ar skrivagner Richard Wagner a dec'has war-du Alamagn e 1987. Er bloavezhioù goude e labouras e meur a skol-veur, en Alamagn koulz hag e broioù all. Müller a voe degemeret en Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung e 1995. E 1997 e roas he dilez eus skourr alaman ar PEN International, da ziskouez ne save ket a-du gant ar fed e vefe kendeuzet skourr Alamagn ar C'hornôg gant hini Alamagn ar Reter. E miz Gouere 2008, e kasas Müller ul lizher digor klemm da Horia-Roman Patapievici, hag eñ prezidant ensavadur sevenadurel Roumania, peogwir e oe bet skoazellet gantañ ur c'hamp hañv roumanian hag alaman ma oa daou zen bet izili eus Securitate[3].
Izili ensavadur Nobel a roas priz Nobel al lennegezh dezhi e 2009, peogwir e kave dezho he doa "taolennet gweledvaoù an digenvez dre breder ar sevel barzhonegoù hag eeunded ar c'homz-plaen."[4]
Oberennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Niederungen, Bukarest, 1982
- Drückender Tango, Bukarest, 1984
- Der Mensch ist ein großer Fasan auf der Welt, Berlin, 1986, ISBN 3434545344
- Barfüßiger Februar, Berlin, 1987
- Reisende auf einem Bein, Berlin, 1989,
- Wie Wahrnehmung sich erfindet, Paderborn, 1990
- Der Teufel sitzt im Spiegel, Berlin, 1991, ISBN 3-88022-767-5
- Der Fuchs war damals schon der Jäger, Reinbek bei Hamburg, 1992
- Eine warme Kartoffel ist ein warmes Bett, Hamburg, 1992, ISBN 3-434-50014-6
- Der Wächter nimmt seinen Kamm, Reinbek bei Hamburg, 1993
- Angekommen wie nicht da, Lichtenfels, 1994
- Herztier, Reinbek bei Hamburg, 1994
- Hunger und Seide, Reinbek bei Hamburg, 1995
- In der Falle, Göttingen, 1996
- Heute wär ich mir lieber nicht begegnet, Reinbek bei Hamburg, 1997, ISBN 3-498-04389-7
- Der fremde Blick oder Das Leben ist ein Furz in der Laterne, Göttingen, 1999, ISBN 3-89244-359-9
- Im Haarknoten wohnt eine Dame, Reinbek bei Hamburg, 2000, ISBN 3-498-04474-5
- Heimat ist das, was gesprochen wird, Blieskastel, 2001, ISBN 3-935731-08-6
- Der König verneigt sich und tötet, München, 2003, ISBN 3-446-20353-2
- Die blassen Herren mit den Mokkatassen, München, 2005, ISBN 3-446-20677-9
- Este sau nu este Ion, Iaşi, 2005, ISBN 973-681-994-9
- Atemschaukel, München, 2009, ISBN 978-3-446-23391-1
- Immer derselbe Schnee und immer derselbe Onkel, München, 2011, ISBN 978-3-446-23564-9
- Vater telefoniert mit den Fliegen, München, 2012, ISBN 978-3-446-23857-2
Prizioù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- 1981 Priz Adam-Müller-Guttenbrunn Sponsored Prize the Temeswar Literature Circle
- 1984 Priz Aspekte Literature Prize
- 1985 Priz Rauris Literature Prize
- 1985 Priz broudañ Priz lennegezh Bremen
- 1987 Priz Ricarda-Huch, Darmstadt
- 1989 Priz Marieluise-Fleißer, Ingolstadt
- 1989 Priz an alamaneg, gant Gerhardt Csejka, Helmuth Frauendorfer, Klaus Hensel, Johann Lippet, Werner Söllner, William Totok, Richard Wagner
- 1990 Priz Roswitha, Bad Gandersheim
- 1991 Priz lennegezh Kranichsteiner
- 1993 Critical Prize for Literature
- 1994 Priz Kleist
- 1995 Priz Aristeion
- 1995/96 Priz skrivagner kêr Frankfurt-Bergen-Enkheim
- 1997 Priz lennegezh Graz
- 1998 Priz lennegezh Ida-Dehmel Literature ha Priz International IMPAC Dublin Literary Award evit Herztier / The Land of Green Plums
- 2001 Priz CICERO Speaker
- 2002 Medalenn Carl-Zuckmayer, Rheinland-Pfalz
- 2003 priz Joseph-Breitbach (gant Christoph Meckel ha Harald Weinrich)
- 2004 Priz lennegezh Konrad-Adenauer-Stiftung
- 2005 Priz lennegezh Berlin
- 2006 Priz Würth evit al lennegezh ha Priz lennegezh Walter-Hasenclever
- 2009 Priz Nobel al Lennegezh
Diwar he fenn
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Norbert Otto Eke : Die erfundene Wahrnehmung, Paderborn, 1991
- Herta Müller, Berlin, 1992
- Herta Haupt-Cucuiu: Eine Poesie der Sinne, Paderborn, 1996
- Ralph Köhnen (Ed.): Der Druck der Erfahrung treibt die Sprache in die Dichtung, Frankfurt am Main, 1997
- Grazziella Predoiu: Faszination und Provokation bei Herta Müller, Frankfurt am Main, 2000
- Nina Brodbeck: Schreckensbilder, Marburg 2000
- Herta Müller, München, 2002
- Carmen Wagner: Sprache und Identität, Oldenburg 2002
- Thomas Daum : Herta Müller, Frankfurt am Main 2003
Notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ nobelweb
- ↑ Mueller wins Nobel literary prize. BBC News, 8 a viz Here2009
- ↑ https://web.archive.org/web/20080725005329/http://www.evz.ro/articole/detalii-articol/813306/Scandal-romanesc-cu-Securisti-zvastica-si-sex-la-Berlin-si-New-York/ EVZ.ro - Scandal românesc cu Securişti, svastică şi sex, la Berlin şi New York
- ↑ http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/2009/ The Nobel Prize in Literature 2009
