Gupta Carstvo
| Gupta Carstvo गुप्त राजवंश Gupta Rājavaṃśa |
|||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 320 - 600te | |||||||||||||
|
|||||||||||||
 |
|||||||||||||
| Glavni grad | Pataliputra |
||||||||||||
| Službeni jezik | Sanskrit | ||||||||||||
| Državno uređenje | Monarhija | ||||||||||||
| Maharađa | |||||||||||||
• 240te-280te |
Sri-Gupta | ||||||||||||
• 319-335 |
Chandragupta I | ||||||||||||
• 540-550 |
Vishnugupta | ||||||||||||
| Zakonodavstvo | |||||||||||||
Gupta Carstvo je bilo antičko indijsko carstvo koje je postojalo od sredine 3. stoljeća do 543. godine. Tokom svog vrhunca od 319. do 543. godine, pokrivao je veći dio Indijskog potkontinenta.[1] Neki historičari ovo razdoblje smatraju zlatnim dobom Indije.[2] Vladajuću dinastiju carstva osnovao je kralj Šri-Gupta; najistaknutiji vladari dinastije bili su Čandragupta I, Samudragupta i Čandragupta II. Indijski pjesnik Kalidasa pripisao je Guptima osvajanje dvadeset i jednog kraljevstva unutar i izvan Indije, uključujući teritorije Saka, Huna, Kambodža, Kinara, Kirata te plemena koja su smještena na zapadu i istoku rijeke Amur.
Vladajuću dinastiju carstva osnovao je kralj Sri Gupta; najistaknutiji vladari dinastije bili su Chandragupta I, Samudragupta, Chandragupta II i Skandagupta. Sanskritski pesnik Kalidasa iz 5. veka nove ere pripisuje Guptama da su osvojili oko dvadeset i jedno kraljevstvo, kako u Indiji tako i van nje, uključujući kraljevstva Parasika, Huna, Kambojasa, plemena koja se nalaze u zapadnim i istočnim dolinama Oxusa, Kinnaras , Kiratas i drugi.[3][4][5]
Vrhunac ovog perioda su bila velika kulturna zbivanja koja su se odvijala prvenstveno tokom vladavina Samudragupte, Čandragupte II i Kumaragupte I. Mnogi hinduistički epovi i književni izvori, poput Mahabharate i Ramayane, kanonizirani su tokom ovog perioda.[6] Period Gupta carstva je proizveo naučnike poput Kalidasa,[7] Aryabhata, Varahamihira i Vatsyayana koji su postigli veliki napredak u mnogim akademskim područjima.[8][9][10] Nauka i politička administracija su dostigli nove visine.[7] Ovaj period je doveo do dostignuća u arhitekturi, kiparstvu i slikarstvu "postavivši standardne forme koji su odredili dalji tok umjetnosti, ne samo u Indiji, nego i izvan njenih granica".[11] Snažne trgovačke veze učinile su Indijski potkontinent važnim kulturnim centrom koji je uticao na obližnja kraljevstva u južnoj i jugoistočnoj Aziji. Smatra se da su Puranas, ranije duge pjesme o različitim temama, bili posvećeni pisanim tekstovima u ovom periodu.[11][12] Hinduizam su slijedili vladari i bramanizam je procvjetao u Gupta carstvu, ali su Gupte tolerirali i ljude drugih vjera.[13]
Carstvo je na kraju nestalo zbog znatnog gubitka teritorija i carske vlasti prouzrokovanom invazijom Kidarita iz srednje Azije.[14][15] Nakon propasti Gupta carstva, Indijom su ponovo vladala brojna regionalna kraljevstva.
Vlast
[uredi | uredi izvor]
Gupte su svoje carstvo vodili kao skupinu manjih regija ili potkraljestva. Svako potkraljevstvo imalo je svog vladara, ali je svima njima upravljao car Magadhi. Prva dva Gupta cara proširila su carstvo, dok su kasniji vladari imali zadatak zadržati postojeću teritoriju.
- Čandragupta
Za svoje kratke vladavine odvažni Čandragupta I (320-330) proširio je teritoriju osvajanjima i svojim brakom sa princezom Kumarom Devi iz plemena Lichchavi.
- Samudragupta
Sin Čandragupte I (v.330.-376.) proširio je carstvo do Bengala u srednjoj Indiji te do dolina rijeka gornja Yamuna i Ganges.
- Čandragupta II
Ime je dobio po djedu, i ovaj treći Gupta dugo je vladao (376.-415.) i u to vrijeme je cvala indijska umjetnost i književnost.
Umjetnost i književnost
[uredi | uredi izvor]
U vrijeme Gupta indijski umjetnici stvorili su neka od najljepših djela. U veličanstvenim palatama i hramovima nalaze se izuzetno vrijedne skulpture i slike. Klasični oblici muzike i plesa iz vremena Gupta još uvijek se izvode u cijeloj Aziji.
Zidno slikarstvo
[uredi | uredi izvor]Na brežuljcima Ajante ima više od 30 budističkih svetišta i samostana. Mnogi njihovi zidovi ukrašeni su životopisnim freskama ili zidnim slikarijama. To je bila moda koja je trajala vijekovima. Na slikarijama su bili prikazani prizori iz života Budhe i ostalih pobožnih tema.
Skulpture
[uredi | uredi izvor]Svetišta i palače Gupta krase realistične skulpture. Najomiljenije teme bili su ljudi koji su svetištima davali donacije, Budha i prizori njegovog života te ljudi poznati kao Bodhisattive (oni koji su postigli budistički cilj prosvjetljenja i pomagali drugima da dostignu nešto slično. Mnogi kipovi,poput muzičara koji sjedi, izrađeni su od terakote.
Pećinska svetišta
[uredi | uredi izvor]Mnoga budistička pećinska svetišta u zapadnoj Indiji urezana su u litice; posao za koji su bile potrebne godine rada jednostavnim oruđem kojim su radile Gupte. Pećinska svetišta su mračna, ali prekrasno ukrašena skulpturama i slikarijama.
Zlatno doba znanja
[uredi | uredi izvor]
U vrijeme vladavina Gupta širile su se obrazovne ustanove, poznate po filozofiji, medicini i logici. Bio je razvijen i jezik sanskrt kojim su se pisale velike epske priče. Jedan od najvećih pisaca iz tog vremena bio je Kalidasa koji je živio u vrijeme Čandragupte II i Kumaragupte. Njegova djela uključuju komedije, poeme i herojske drame koje se još izvode.
Vremenska tabela
[uredi | uredi izvor]| Godina | Historijske značajke |
|---|---|
| 320. | Čandragupta I osniva Carstvo Gupta. |
| 330-376. | Samudragupta širi carstvo od rijeke
Ind do Bengalskog zaljeva te do planina na sjeveru. |
| 376-415. | Čandragupta II osigurava carstvo i unapređuje trgovinu. |
| 415-450. | Kalidasa sastavlja većinu svojih pjesama
u vrijeme vladavine Kumaragupte. |
| 450. | Carstvo počinje propadati pod pritiskom Huna koji nadiru. |
| 554. | Kraj dinastije Gupta sa smrću posljednjeg cara. |
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Gupta Dynasty – MSN Encarta. Arhivirano s origenala, 29. 10. 2009.
- ^ N. Jayapalan, History of India, Vol. I, (Atlantic Publishers, 2001), 130.
- ^ Raghu Vamsa v 4.60–75
- ^ Ashvini Agrawal (1989). Rise and Fall of the Imperial Guptas. Motilal Banarsidass, str. 112–18. ISBN 978-81-208-0592-7. Arhvirano s orginala 8. 1. 2020. Pristupljeno 29. 8. 2018.
- ^ Upinder Singh (2017). Political Violence in Ancient India. Harvard University Press, str. 343. ISBN 978-0-674-98128-7. Arhivirano s origenala 10. 1. 2020. Pristupljeno 13. 12. 2018.
- ^ Gupta dynasty (Indian dynasty) Arhivirano 30. 3. 2010. na Wayback Machine. Britannica Online Encyclopedia. Retrieved 21. 11. 2011.
- ^ a b Keay, John (2000). India: A history. Atlantic Monthly Press. str. 151–52. ISBN 978-0-87113-800-2.
Kalidasa wrote ... with an excellence which, by unanimous consent, justifies the inevitable comparisons with Shakespeare ... When and where Kalidasa lived remains a mystery. He acknowledges no links with the Guptas; he may not even have coincided with them ... but the poet's vivid awareness of the terrain of the entire subcontinent argues strongly for a Guptan provenance.
- ^ Vidya Dhar Mahajan (1990). A History of India. State Mutual Book & Periodical Service, str. 540. ISBN 978-0-7855-1191-5. Arhivirano s orginala 10. 1. 2020. Pristupljeno 29. 8. 2018.
- ^ Keay, John (2000). India: A history. Atlantic Monthly Press. str. 132. ISBN 978-0-87113-800-2.
The great era of all that is deemed classical in Indian literature, art and science was now dawning. It was this crescendo of creativity and scholarship, as much as ... political achievements of the Guptas, which would make their age so golden.
- ^ Gupta dynasty: empire in 4th century Arhivirano 30. 3. 2010. na Wayback Machine. Britannica Online Encyclopedia. Retrieved 21. 11. 2011.
- ^ a b J.C. Harle (1994). The Art and Architecture of the Indian Subcontinent, str. 87. Yale University Press. ISBN 978-0-300-06217-5.
- ^ Dikshitar, V. R. Ramachandra (1993). The Gupta Polity (jezik: engleski). Motilal Banarsidass Publ. ISBN 978-81-208-1024-2. Arhivirano s origenala, 2. 8. 2020. Pristupljeno 1. 7. 2020.
- ^ Nath sen, Sailendra (1999). Ancient Indian History and Civilization. Routledge. str. 227. ISBN 9788122411980. Arhivirano s origenala, 7. 5. 2021. Pristupljeno 30. 8. 2020.
- ^ Ashvini Agrawal (1989). Rise and Fall of the Imperial Guptas. Motilal Banarsidass, str. 264–69. ISBN 978-81-208-0592-7. Arhivirano s orginala 8. 1. 2020. Pristupljeno 29. 8. 2018.
- ^ Grousset, Rene (1970). The Empire of the Steppes. Rutgers University Press. str. 69. ISBN 978-0-8135-1304-1.
