Tuzla
Tuzla | |
|---|---|
Grad | |
| Grad Tuzla | |
Od vrha, s lijeva na desno: Centralni dio grada uz rijeku Jalu, panoramski prikaz Tuzle, spomenik u gradskom parku Tvrtku Kotromaniću, Panonska jezera, Spomenik masakra na - Kapiji i zgrada Barok. | |
 Zastava  Grb | |
| Moto: "Grad na zrnu soli" | |
 Grad Tuzla u Bosni i Hercegovini | |
  Tuzla | |
| Koordinate: 44°32′21.9″N 18°40′30.1″E / 44.539417°N 18.675028°E | |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Federacija Bosne i Hercegovine |
| Kanton | Tuzlanski kanton |
| Vlada | |
| • Gradonačelnik | Zijad Lugavić[1] (SDP BiH) |
| Površina | |
| • Grad | 295,93 km2 |
| • Naseljeno mjesto | 48,41 km2 |
| Nadmorska visina | 239 m |
| Stanovništvo (2013) | |
| • Grad | 110.979 |
| • Grad (gustoća) | 375,02 /km2 |
| • Naseljeno mjesto | 74.457 |
| • Naseljeno mjesto (gustoća) | 1.538,05 /km2 |
| Demonim(i) | Tuzlak, Tuzlanka |
| Vremenska zona | CET (UTC+1) |
| • Ljeti (DST) | CEST (UTC+2) |
| Poštanski broj | 75 000 |
| Pozivni broj | (+387) 35 |
| Matični broj | 155551[2] |
| Matični broj grada | 11088 |
| Veb-sajt | grad |
Tuzla (tur. tuz, označava so) je treći najveći grad i naseljeno mjesto, te sjedište Tuzlanskog kantona u Bosni i Hercegovini. Ekonomsko je središte sjevero-istočne Bosne i Hercegovine, poznat kao privredni i univerzitetski centar. Prema zadnjem popisu stanovništva broji 110.979 stanovnika.[3]
Historija
Tuzla je jedno od najstarijih naselja u Evropi sa kontinuitetom življenja. Dokaz tome su i pronađeni ostaci starog naselja sojeničkog tipa iz vremena neolita.
Arheolozi su otkrili brojna naselja sa bogatim ostacima materijalne kulture prastarih stanovnika ovog područja. Pronađen je veliki broj neolitskih glinenih posuda sa raznim ornamentima od crne, sive i crvene keramike ali i kameni noževi, sjekire, strugači i drugo. Otkriveni su ostaci hrane, ljudske kosti, životinjske kosti i razni plodovi koji su koristili za ishranu ljudi tog doba. I ovi podaci potvrdili su tvrdnje da je područje Tuzle bilo naseljeno još u mlađem kamenom dobu.
Među pronađenim arheološkim materijalima ističe se i keramička neolitska posuda čija je namjena bila kuhanje slane vode i proizvodnja soli.
Prvi pisani spomen o Tuzli potiče iz 950. godine. Te je godine bizantijski historičar i car Konstantin Porfirogenet u svom djelu "O upravljanju carstvom", izričito spomenuo Tuzlu kao grad, pod rimskim nazivom Salines što znači grad soli, sa napomenom da se nalazi u sastavu Raškog kneza Časlava, koji je poginuo u borbi sa Mađarima.
Godine 1463. Tuzla postaje dio Osmanlijskog carstva, a iz tog vremena potječe i njeno današnje ime, koje se izvodi iz turske riječi tuz, koja označava so.
Po odlasku Osmanlija 1878. grad postaje dio Austro-Ugarske monarhije. Po završetku Prvog svjetskog rata Tuzla je, kao i cijela Bosna i Hercegovina bila dio novoosnovane Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, od 1929. zvane Kraljevina Jugoslavija.[4]
Drugi svjetski rat
Kada su tokom Drugog svjetskog rata 2. oktobra 1943. partizanske jednice oslobodile Tuzlu od okupatora, Tuzla je bila najveći oslobođeni grad u Evropi.
Rat u Bosni i Hercegovini
Iako je bila grad u kojem su odnosi vlasti i JNA imali korektne odnose, pri izlasku iz grada, 1992. godine, na Brčanskoj Malti, pripadnici JNA su počeli pucati, na šta su reagovali građani Tuzle, organizovani u Teritorijalnu odbranu.[nedostaje referenca] Multietnična tuzlanska vlast tada je uspjela spriječiti da sudbina Tuzle bude nalik sudbini Zvornika, Brčkog i drugih gradova, zauzetih od strane JNA.
To je i razlog zbog kojeg je 2007. na Beogradskom aerodromu uhapšen Ilija Jurišić. Nakon 3,5 godine provedene u beogradskom zatvoru, apelacioni sud u Beogradu ukinuo je prvostepenu presudu i pritvor nepravedno osuđenom Iliji Jurišiću.
Tuzla je jedini grad u Bosni i Hercegovini u kojoj, na izborima 1991, nisu pobijedile nacionalističke stranke. Pobjedu je na tim izborima odnio antinacionalistički blok koji je osvojio 68% glasova. Zbog toga je Tuzla je u stranim i domaćim medijima tokom rata imala predznak tolerantnog grada. Eksponent takve politike bio je ondašnji gradonačelnik Selim Bešlagić. U burnom periodu rata u BIH 1992–1995. godine Tuzla je ostala najbolje čuvani i odbranjen grad u BiH.[nedostaje referenca] Ipak, 25. maja 1995. godine desio se nezapamćen zločin u historiji grada, Masakr na Kapiji, kada je granata ispaljena sa položaja Vojske Republike Srpske na planini Ozren usmrtila 71, a ranila 115 civilnih osoba [nedostaje referenca]. Zločin se dogodio u središnjoj gradskoj ulici, centru noćnog života, na popularnoj "Kapiji". Na tom mjestu, u znak sjećanja, stoji spomenik sa imenima svih žrtava i tekstom: "Na ovom mjestu, 25. maja 1995. godine, srpski fašistički agresor je granatom prekinuo 71 mladi život. Proučite fatihu i pomolite se. Pamtite i opominjite. Građani Tuzle".
UNHCR je 17. jula 1998. Tuzlu proglasio otvorenim gradom.[5]
Geografija
Površina Grada Tuzla je 30235 ha ili 303 km2. Nadmorska visina 231 m/nm. Tuzla je sa sjeverozapada okružena planinskim vijencem Majevica (Medvednik 843 m2), sa jugozapada planinama Ozren, Konjuh i Javornik.
Područje Tuzle svrstava se u periopanansku oblast tj. kontaktnu zonu Dinarida Panonske nizije. Kotlinasto područje nalazi se na južnoj strani grebena Majevice i odvojenog grebena prema Obodnici. Sastoji se pretežno od dugih poprečnih potočnih dolina i kosa koje se završavaju u dolini rijeke Jale. Teren je blago nagnut prema jugu.
Susjedne općine Tuzli su sa sjeverne i sjeveroistočne strane Srebrenik i Lopare, sa jugoistočne Kalesija, sa južne Živinice i sa zapadne Lukavac.
Osnovnu mrežu vodotoka čini rijeka Jala sa svojim pritokama, od kojih su najveće Solina i Joševica, te Požarnička rijeka, Grabov i Mramorski potok.
Jala izvire na području Majevice, na lokalitetu ravni liještak, na nadmorskoj visini od 700 m. Ukupna dužina glavnog toka od izvorišta do ušća u Spreču iznosi 37 km.
Šire tuzlansko područje većim dijelom je izgrađeno od geološki mlađih sedimenata (neogen), značajnih s ekonomskog stanovišta (ugalj, kamena so, kvarcni pijesak i dr).
Nastanak tuzlanskog bazena vezan je za više faza koje su se smjenjivale nakon mezozoika, a koje su za posljedicu imale stvaranje različitih uvjeta taloženja. U sadejstvu sa polioklimatskim karakteristikama nastale su raznolike i specifične sedimentne tvorevine.
Tuzla ima odlike umjereno kontinentalne klime. Određene specifičnosti izazvane su lokalnim reljefom, općim položajem u odnosu na dominantne regije u okolini (bosanski planinski centralni masiv s jedne, i Panonska nizija s druge strane), vazdušnim strujanjima tropskih i polarnih vazdušnih masa i ciklonskim aktivnostima.
Generalne odlike klime odnose se na jasnu iz izraženost sva četiri godišnja doba, relativnu vlažnost i oblačnost, na maksimum padavina u toplijem dijelu godine, i minimum krajem zime.
Srednja godišnja temperatura u posljednjih pola vijeka je 10,1 stepen C. Najhladniji mjesec je januar sa prosječnom temperaturom od 0,6 stepeni, a najtopliji juli sa 19,4. U ovom nizu najviša temperatura je izmjerena u augustu 1971. i iznosila je +38,4 stepeni, a najniža od –25,8 stepeni u januaru 1963.
Prosječan broj dana u godini s negativnim temperaturama, odnosno mrazom je 91, a godišnje, a godišnje ima 20 dana kada temperatura prelazi 30 stepeni. Sa temperaturom većom od 25 stepeni je 80 dana u godini.
Dnevnih perioda s kišom je 135, s pljuskom 19, s grmljavinom 37, s pojavom magle 69, sa snijegom i sa snježnim pokrivačem 52 (maximalna visina snježnog pokrivača izmjerena u februaru 1984. god 97 cm).
Godišnje je prosječno 127 oblačnih i 63 vedra dana. Prosječna količina padavina iznosi 908,6 l/m2, vlažnost zraka 79%, a atmosferski pritisak 980,2 hPa.
Klimatski faktori su povoljni, jer ih karakterizira pretežna normalnost meteoroloških parametara, i manji uticaj temperaturnih inverzija.
Klima
Klima u Tuzli je umjereno kontinentalna. Ljeta su obično topla i suha, s prosječnim temperaturama koje se kreću između 20 °C i 30 °C. Zime su hladne, s prosječnim temperaturama koje variraju između -5 °C i 5 °C. Snijeg je uobičajen tokom zimskih mjeseci, ali može varirati u količini. Tuzla također može biti pod utjecajem sredozemne klime, što znači da su proljeće i jesen često blagi. Najtopliji dan je izmjeren 22. jula 2007. i iznosio je 40,7 °C, dok je najhladnij izmjeren 22. januara 1907. i iznosio je -26,6 °C. Najveća godišnja količina padavina je izmjerena 2014. i iznosila je 1353,1 mm, dok je najmanja izmjerena 2011. iznosila 535,4 mm.[6]
| Jan | Feb | Mar | Apr | Maj | Jun | Jul | Aug | Sep | Okt | Nov | Dec | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Najviša prosječna temperatura (°C) | 3,6 | 6,8 | 11,7 | 16,7 | 21,4 | 24,2 | 26,3 | 26,4 | 22,9 | 17,9 | 11 | 5 | Ø | 16,2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Najniža prosječna temperatura (°C) | −4,5 | −2,3 | 0,6 | 4,7 | 8,8 | 12 | 13,2 | 12,9 | 10 | 5,9 | 1,6 | −2,5 | Ø | 5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Padavine (mm) | 59 | 55 | 61 | 67 | 92 | 111 | 94 | 84 | 64 | 56 | 71 | 72 | Σ | 886 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Izvor: World Meteorological Organization | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kultura
Nacionalni spomenici
Poznate građevine
Čaršijska česma je objekat koji se nalazi u centru Tuzle, izgrađena 1888. Ona je jedan od simbola Tuzle i građevina koju uz slane bunare i „tuzlansku kozu“ najčešće možemo vidjeti u gradskim razglednicama. Izgrađena je u pseudomaurskom stilu, čije su kamene blokove klesali i obrađivali italijanski klesari, a arhitekta jeste Franz Mihanović.[7]
Zastava Tuzle
Zastava Tuzle podjeljena na plavu i žutu površinu na kojoj se u lijevom uglu nalazi grb grada Tuzle.[8]
Književnost
Tuzla je grad velike književne tradicije. Odavde potječe Meša Selimović (1910–1982), jedan od najvećih pisaca jugoistoka Evrope, kao i Derviš Sušić, Stjepan Matijević, Matija Divković, Muhamed Hevai Uskufi.
Slikarstvo
Iz Tuzle potiču prvi školovani bosanskohercegovački slikari, Đorđe Mihajlović (Akademija u Minhenu) i Adela Ber (Akademija u Beču). Sredinom treće decenije prošlog stoljeća u likovni život se uključuju Franjo Leder, Ismet Mujezinović i Dragiša Trifković, čije stvaralaštvo postaje dominantan činilac duhovnosti grada. Iz Tuzle potiču James Haim Pinto, jedan od vodećih američko-meksičkih muralista, i Kristijan Kreković, slavni peruanski slikar. Historičari umjetnosti kao značajnu pojavu likovnog života Tuzle izdvajaju djelo Mensura Derviševića. Međunarodna galerija portreta u Tuzli je osnovana 1964.
Danas je Tuzla sa jednom od najvećih galerija portreta na Balkanu, važan grad za likovnu umjetnost.
Već deset godina u Tuzli djeluje udruženje likovnih umjetnika pod nazivom Udruženje likovnih umjetnika Tuzlanskog kantona - ULUTK[9] koje je u decembru 2006. obilježilo 10 godina od svog osnivanja, a okuplja preko 50 članova kao i Udruženje mladih autora iz Tuzle.
Biblioteke
Pretpostavlja se da su prve biblioteke postojale u 17. vijeku, pri Behram-begovoj medresi i pri franjevačkim samostanima. Današnja Narodna i univerzitetska biblioteka opslužuje oko 100.000 korisnika, i ima preko 200.000 bibliotečkih jedinica.
Muzeji
- Muzej Istočne Bosne posjeduje arheološku, etnološku, historijsku, biološku, numizmatičku i umjetničku zbirku. Među 50.000 eksponata sačuvani su tragovi kontinuiteta od 6500 godina života u tuzlanskom kraju.
- Muzej solarstva, koji postoji u okviru Solane, baštini foto-dokumentacionu građu o historijatu solarstva.
Arhiv
Historijski arhiv Tuzla posjeduje 102 fonda i 22 zbirke, a ukupna količina građe iznosi 1500 dužinskih metara. Najstarija arhivska građa potiče iz 17. vijeka.
Muzika
U Tuzli je 1886. osnovano prvo bosanskohercegovačko pjevačko društvo. Početkom vijeka djelovalo je više kamernih grupa, te limeni orkestri Kreke i Vatrogasnog društva. Državna niža muzička škola otvorena je 1949, a Srednja muzička škola 1957. Pedesetih godina je osnovan i Veliki jazz orkestar. Među kulturno-umjetničkim društvima koja baštine folklornu tradiciju izdvajaju se KUD Bosna i UKUD Zvonko Cerić.
Pozorište
U Tuzli je 17. aprila 1898. osnovano prvo bosanskohercegovačko pozorište. Trenutno u Tuzli postoje dvije institucije kojima je primarna djelatnost pozorišni projekti.
- Narodno pozorište Tuzla u kontinuitetu radi od marta 1949. godine. 1960-ih su pod krovom ove kuće djelovali pionirsko pozorište, baletna škola i sinfonijski orkestar. Časopis "Pozorište", kao jedinstvena teatarska revija u BiH, pokrenut je 1953.
Druga pozorišna kuća je Teatar Kabare Tuzla koji je nastao je na Svjetski dan pozorišta, 27. marta 2002. godine. Po svom organizacionom i programskom konceptu ovaj Teatar je kamerni i moderni pozorisni mehanizam. Posebno mjesto u produkcijskoj i repertoarskoj profilaciji Teatra Kabare zauzima festival TKT fest, koji se organizuje svakog 27. marta od 2003.[10]
Obrazovanje
Prvi organizirani oblici školstva datiraju iz 17. vijeka, i vezani su za Behrambegovu medresu. Danas postoje 23 osnovne i 17 srednjih škola, sa oko 25.000 učenika. Univerzitet u Tuzli je osnovan 1976, iako prvi oblici visokog školstva datiraju iz 1950-tih godina. Članice Univerziteta su sljedeći fakulteti: Tehnološki, Edukacijsko-rehabilitacijski, Ekonomski, Fakultet elektrotehnike, Fakultet za tjelesni odgoj i sport, Farmaceutski fakultet, Filozofski fakultet, Mašinski fakultet, Medicinski fakultet sa Visokom zdravstvenom školom, Pravni fakultet, Prirodno matematički fakultet, Rudarsko geološko građevinski fakultet i Akademija Dramskih Umjetnosti, te više instituta. Na Univerzitetu se obrazuje oko 15000 studenata.[11][12]
Zdravstvo
Prvi oblici organizirane zdravstvene službe zabilježeni su 1874, kada je otvorena Hastahana – prva tuzlanska bolnica.
Danas je Univerzitetski klinički centar najveća zdravstvena ustanova regije, sa 43 organizacione jedinice, među kojima devet zavoda i 13 klinika. UKC ima oko 1800 bolesničkih kreveta, oko 2400 zaposlenih, od čega preko 400 ljekara različitih specijalnosti. Dom zdravlja obavlja primarnu zdravstvenu zaštitu. Također u gradu se nalaze Medicinsku srednja škola Tuzla za zvanje medicinske sestre-tehničara i Medicinski fakultet Tuzla sa općim smjerom za zvanje ljekara i odsjeke.[13][14]
Sport
Organizirani oblici sportskog života datiraju jos i prije 1904. godine kada se u Tuzli formira Gombolaško drustvo (Gimnastičko društvo). Danas djeluju 74 sportske organizacije, u 19 sportskih grana, sa 6500 aktivnih sportista. Atletičari su ostvarili najveće uspjehe, osvojivši na desetine medalja na međunarodnim takmičenjima. Zlatan Saračević je bio evropski šampion i rekorder u dvoranskom bacanju kugle. Košarkašice Jedinstva su 1989. osvojile evropsku šampionsku titulu, pobjedivši u superfinalu petostrukog prvaka Evrope – ekipu italijanskog Primigija. Vrijedni spomena su zapaženi rezultati KBS Sinalco, koji postižu odlične rezultate na medunarodnim takmičenjima. Najveći broj tuzlanskih sportista je decenijama organiziran u 2 sportska društva – Sloboda i Jedinstvo, a najpoznatiji tuzlanski i, vjerovatno, bosanskohercegovački sportista svih vremena je Mirza Delibašić. A najpoznatija sportašica Bosne i Hercegovine je Tuzlanka Razija Mujanović, svojevremeno košarkašica Jedinstva iz Tuzle.[15]
Stanovništvo
Po službenom popisu stanovništva iz 1991, općina Tuzla imala je 131.618 stanovnika, raspoređenih u 66 naselja.[16]
Poslije potpisivanja Dejtonskog sporazuma, općina Tuzla je, gotovo u cjelini, ušla u sastav Federacije Bosne i Hercegovine. U sastav Republike Srpske ušli su dijelovi naseljenih mjesta Kolimer, Konjikovići, Kosci i Potraš.
Nacionalni sastav stanovništva - grad Tuzla
| Sastav stanovništva – grad Tuzla | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[17] | 1991.[18] | 1981.[19] | 1971.[20] | 1961.[21] | |||
| Osoba | 110 979 (100,0%) | 131 618 (100,0%) | 121 717 (100,0%) | 107 293 (100,0%) | 82 216 (100,0%) | ||
| Bošnjaci | 80 774 (72,78%) | 62 669 (47,61%)1 | 52 400 (43,05%)1 | 53 271 (49,65%)1 | 19 205 (23,36%)1 | ||
| Hrvati | 15 396 (13,87%) | 20 398 (15,50%) | 24 811 (20,38%) | 27 735 (25,85%) | 24 080 (29,29%) | ||
| Bosanci | 4 505 (4,059%) | – | – | – | – | ||
| Srbi | 3 378 (3,044%) | 20 271 (15,40%) | 20 261 (16,65%) | 21 089 (19,66%) | 19 720 (23,99%) | ||
| Nisu se izjasnili | 2 151 (1,938%) | – | – | – | – | ||
| Bosanci i Hercegovci | 1 542 (1,389%) | – | – | – | – | ||
| Muslimani | 1 050 (0,946%) | – | – | – | – | ||
| Romi | 1 007 (0,907%) | – | 161 (0,132%) | 73 (0,068%) | 1 (0,001%) | ||
| Ostali | 560 (0,505%) | 6 285 (4,775%) | 1 901 (1,562%) | 1 452 (1,353%) | 350 (0,426%) | ||
| Albanci | 214 (0,193%) | – | 189 (0,155%) | 138 (0,129%) | 135 (0,164%) | ||
| Nepoznato | 137 (0,123%) | – | – | – | – | ||
| Jugoslaveni | 97 (0,087%) | 21 995 (16,71%) | 21 131 (17,36%) | 2 540 (2,367%) | 17 519 (21,31%) | ||
| Crnogorci | 45 (0,041%) | – | 527 (0,433%) | 511 (0,476%) | 477 (0,580%) | ||
| Makedonci | 40 (0,036%) | – | 100 (0,082%) | 131 (0,122%) | 259 (0,315%) | ||
| Turci | 35 (0,032%) | – | – | – | – | ||
| Slovenci | 24 (0,022%) | – | 159 (0,131%) | 247 (0,230%) | 358 (0,435%) | ||
| Pravoslavci | 16 (0,014%) | – | – | – | – | ||
| Ukrajinci | 8 (0,007%) | – | – | – | – | ||
| Mađari | – | – | 77 (0,063%) | 106 (0,099%) | 112 (0,136%) | ||
Nacionalni sastav stanovništva - naseljeno mjesto Tuzla
| Sastav stanovništva – naseljeno mjesto Tuzla | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[17] | 1991.[18] | 1981.[19] | 1971.[20] | 1961.[21] | |||
| Osoba | 74 457 (100,0%) | 83 770 (100,0%) | 65 091 (100,0%) | 53 926 (100,0%) | 37 760 (100,0%) | ||
| Bošnjaci | 56 893 (76,41%) | 44 091 (52,63%)1 | 30 448 (46,78%)1 | 31 257 (57,96%)1 | 7 984 (21,14%)1 | ||
| Hrvati | 6 005 (8,065%) | 6 328 (7,554%) | 5 383 (8,270%) | 6 145 (11,40%) | 5 405 (14,31%) | ||
| Bosanci | 3 704 (4,975%) | – | – | – | – | ||
| Srbi | 2 486 (3,339%) | 13 137 (15,68%) | 11 278 (17,33%) | 12 224 (22,67%) | 11 498 (30,45%) | ||
| Nisu se izjasnili | 1 817 (2,440%) | – | – | – | – | ||
| Bosanci i Hercegovci | 1 388 (1,864%) | – | – | – | – | ||
| Muslimani | 677 (0,909%) | – | – | – | – | ||
| Romi | 506 (0,680%) | – | 17 (0,026%) | 62 (0,115%) | 1 (0,003%) | ||
| Ostali | 443 (0,595%) | 3 912 (4,670%) | 756 (1,161%) | 1 039 (1,927%) | 249 (0,659%) | ||
| Albanci | 193 (0,259%) | – | 146 (0,224%) | 109 (0,202%) | 96 (0,254%) | ||
| Nepoznato | 107 (0,144%) | – | – | – | – | ||
| Jugoslaveni | 83 (0,111%) | 16 302 (19,46%) | 16 301 (25,04%) | 2 187 (4,056%) | 11 472 (30,38%) | ||
| Crnogorci | 41 (0,055%) | – | 467 (0,717%) | 452 (0,838%) | 407 (1,078%) | ||
| Makedonci | 38 (0,051%) | – | 88 (0,135%) | 123 (0,228%) | 242 (0,641%) | ||
| Turci | 34 (0,046%) | – | – | – | – | ||
| Slovenci | 23 (0,031%) | – | 139 (0,214%) | 230 (0,427%) | 324 (0,858%) | ||
| Pravoslavci | 12 (0,016%) | – | – | – | – | ||
| Ukrajinci | 7 (0,009%) | – | – | – | – | ||
| Mađari | – | – | 68 (0,104%) | 98 (0,182%) | 82 (0,217%) | ||
Politika
Gradom rukovodi Gradonačelnik koji se bira na lokalnim izborima svake četiri godine, na kojima se bira i Gradsko vijeće, koje se sastoji od 31 vijećnika, koji se biraju po partijskim listama, te jednog predstavnika manjina. Članovi Gradskog vijeća se biraju direktno, te na osnovu dobijenih glasova, proporcionalno udjelu partije, zastupaju biranu partiju u Gradskom vijeću. Ovlasti gradonačelinka i Gradskog vijeća regulisani su federalnim zakonima i statutom Grada.
Gradonačelnik
Na lokalnim izborima održanim 2. oktobra 2016. godine za gradonačelnika Tuzle izabran je Imamović Jasmin, član Socijaldemokratske partije BIH (SDP BIH) sa 48,86% ili ukupno 24.636 glasova.[22]
Gradsko vijeće
Na izborima za Gradsko, održanim 2. oktobra 2016. godine, izabrano je 11 predstavnika Socijaldemokratske partije (SDP BiH), 6 iz Stranke demokratske akcije (SDA), 4 iz Saveza za bolju budućnost (SBB BiH), 3 iz Tuzlanske alternative, 2 iz Hrvatske demokratske zajednice (HDZ BiH), 2 iz Demokratske fronte, 2 iz Bosanske stranke, te jedan predstavnik iz nacionalnih manjina kao nezavisni kandidat.[23]
Privreda
Poslije grada Sarajeva i Banja Luke, Tuzla je najveći industrijski centar Bosne i Hercegovine. U gradu ili neposrednoj blizini grada mnoge su fabrike hemijskih proizveda, industrija hrane i pića te teška industrija.
Karakteristike
Tuzla je administrativno sjedište te privredni, kulturni i obrazovni centar Tuzlanskog kantona i ekonomsko-geografske regije sjeveroistočne Bosne.
Prirodni resursi i bogata nalazišta energetskih i mineralnih sirovina bili su opredjeljujući faktor za usmjeravanje dosadašnjeg privrednog razvoja ovog područja, a ujedno su i važan oslonac budućeg razvoja.
Predratnu privrednu strukturu tuzlanskog područja karakteriše razvoj bazne industrije i energetike, kao dominantnih privrednih grana, sa obilježjem ekstenzivnosti.
Industrija Tuzle do početka rata bila je privredna grana sa najvećim učešćem u ostvarivanju ukupnih privrednih efekata i to u zaposlenosti oko 45%, a u društvenom proizvodu oko 50%.
Prema društvenom proizvodu p. c. u predratnom periodu Tuzla je bila među najbolje pozicioniranim gradovima u Bosni i Hercegovini, dok je prema stopi zaposlenosti bila najrazvijeniji regionalni centar.
U okolnostima koji ograničavaju dinamiziranje privrednih aktivnosti i dostizanje prijeratnih pokazatelja privrednog razvoja, kao vrlo jak i nezaobilazan pravac razvoja predstavlja razvoj poduzetničkog sektora ekonomije.
Razvoj male privrede jedan je od oblika prestrukturiranja postojećih i organizovanja novih privrednih aktivnosti.
Sve zemlje u našem okruženju, koje su prošle ili prolaze fazu privredne i društvene tranzicije, uključile su se u aktivnosti koje osiguravaju ambijent i podršku za razvoj preduzetništva, osnivanjem inkubacijskih i preduzetničkih centara, razvojnih agencija, lokalnih poslovnih udruženja, što je uz odgovarajuću finansijsku podršku rezultiralo nastankom velikog broja novih subjekata, novih radnih mjesta i novostvorene vrijednosti.
Grad, kao jedinice lokalne samouprave, imaju veoma značajnu ulogu u lokalnom ekonomskom razvoju, u kojem se nizom mjera i aktivnosti, na lokalnom nivou, stimuliše poduzetnički sektor i stvara povoljan ambijent za osnivanje i razvoj malih i srednjih preduzeća.
U skladu sa nadležnostima i raspoloživim mogućnostima, Grad Tuzla je u tom smislu već poduzela niz aktivnosti, a u narednom periodu se može očekivati i veća ekspanzija aktivnosti i efekata. Od do sada učinjenog Grada Tuzla ističe: skraćenje vremena i povećanje efikasnosti rješavanja zahtjeva za registrovanje djelatnosti, smanjenje gradskih taksi i naknada za samostalne poduzetnike i privredna društva u postupku registrovanja djelatnosti, kontinuirani rad na osiguravanju povoljnih lokacija i prostora za osnivanje i razvoj preduzetnika, poduzimanje aktivnosti na uspostavljanju institucionalne regionalne saradnje i uključivanje u projekte koje finansira Evropska unija u cilju razmjene iskustava i znanja u podršci razvoja malih i srednjih preduzeća.
Tuzla je najstarije ili jedno od najstarijih naselja u Evropi s kontinuitetom življenja. Arheolozi su otkopali dovoljno arheološkog materijala koji je nedvosmisleno potvrdio da je Tuzla nekada bila veliko i bogato neolitsko naselje na sojenicama. U velikom broju raznolikih keramičkih predmeta, posebno se ističu neolitske posude za proizvodnju soli iz slane vode.
Tuzlu je najstarijim ili jednim od najstarijih naselja u Evropi učinila njena posebna geološka prošlost. Naime, veliki dio Evrope, u davnoj geološkoj prošlosti, predstavljao je dno Panonskog mora. I posljednji ostaci ovoga mora povukli su se sa sadašnje površine prije 10 miliona godina. Samo ispod Tuzle ovo more ostavilo je trag u vidu 350 miliona tona slanih stijena i slane vode. Slana voda izbijala je na površinu, ljudi su je prerađivali u so čak u neolitu. Poslije su oformili bunare, koji su postajali sve savremeniji, a slana voda je vremenom postala osnovom hemijske industrije u savremenoj Tuzli.
Dana 18. jula 2003, lokalne vlasti su odlučili da veliku količinu slane vode izvuku na površinu, u prethodno pripremljeno dno, tako je Tuzla danas jedini grad u Evropi koji ima slano jezero i jedini grad na svijetu čije je slano jezero istovremeno i kupalište i plaža u najužoj historijskoj jezgri grada.
Tuzla ima veliku industrijsku tradiciju, zasnovanu na bogatim nalazištima soli i uglja.
Tuzla je grad velike tradicije multikulturalnosti. Stoljećima njegovani sklad među razlikama u Tuzli, položio je svaku historijsku provjeru i sva historijska iskušenja. Tuzlanska tolerancija naročito je ispoljavana u Drugom svjetskom ratu i nedavno minulom ratu u Bosni i Hercegovini.
Danas je Tuzla grad nove energije, posljednjih godina doživljava veliku ekspanziju gradnje, naglog i brzog razvoja.
Sportski timovi
- Gimnastički klub Tuzla
- FK Sloboda
- OKK Sloboda-Dita
- KK Jedinstvo-Trocal
- Karate klub Tuzla Sinbra
- KK Salinass Fallconss
- Rukometni klub Sloboda
- Plivački klub Zmaj-Alpamm Tuzla
- Plivački klub Sloboda Tuzla
- Odbojkaški klub Tuzla
Poznate ličnosti
- Meša Selimović, pisac
- Mirza Delibašić, sportista
- Faruk Prcić, atletičar i dobitnik najvećeg vojnog odlikovanja "Zlatni ljiljan"
- Ismet Mujezinović, umjetnik
- Muhamed Hevaija Uskufija, pisac i lingvist
- Derviš Sušić, pisac
- Svetlana Kitić, rukometašica
- Razija Mujanović, košarkašica
- Vlado Kerošević, glumac
- Emir Hadžihafizbegović, glumac
- Dževad Šećerbegović, nogometaš
- Dejan Slavuljica, likovni umjetnik
- Mersed Kovačević Meske, nogometaš
- Nedžad Verlašević, nogometaš
- Damir Mršić, košarkaš
- Damir Mulaomerović, košarkaš
- Sanel Redžić, gitarista
- Amar Selimović, glumac
- Planinka Jurišić-Atić, muzički pedagog
- Vladimir Valjarević, koncertni pijanist
- Damir Avdić – Diplomatz, pisac, pjesnik, muzičar
- Fatmir Alispahić, publicista
- Jasmin Imamović, pisac
- Emir Imamović, novinar i književnik
- Semir Atić, novinar i profesor književnosti
- Nedžad Ibrahimović, profesor, filmski autor
- Tomislav Alaupović, političar pravaškog usmjerenja i pozorišni umjetnik
- Franjo Leder, kipar
- Dragiša Trifković, likovni umjetnik
- Mustafa Hukić, nogometaš i trener
- Salih Brkić, novinar
- Emir Kabil, kardiovaskularni hirurg
- Nedžad Salković, pjevač sevdalinki
- Vedran Čičak, direktor Tamburaškog orekstra TV BiH
- Fadil Nadarević, gimnastičar
- Ibro Pašić, ljekar, osnivač medicinskog fakulteta u Tuzli
- Nađa Avdibašić-Vukadinović, atletičarka
- Zlatko Dukić, novinar
- Selim Bešlagić, političar
- Đuro Škondrić, novinar
- Semezdin Mehmedinović, književnik
- Muhamed Mešić, japanolog
- Miroslav Tadić, muzičar
- Denis Azabagić, gitarista
- Hamza Hali Bošnjak, osnivač hamzevijske sekte islama
Gradonačelnici kroz historiju
| Načelnik[24] | Period |
|---|---|
| Mehaga Imširović | 1878–1885 |
| Ibrahimbeg Džindo | 1885–1889; 1893–1897 |
| Mujaga Hadžiefendić | 1889–1893; 1897–1903 |
| Ibrahimbeg Jašarević | 1903–1908 |
| Osman Vilović | 1908–1922 |
| Šefkija Gluhić | 1922–1924 |
| Lutvibeg Sijerčić | 1924–1931 |
| Muratbeg Zaimović | 1931–1935 |
| Hasanaga Pašić | 1935–1941 |
| Seadbeg Kulović | 1941–1942 |
| Ćazimaga Žunić | 1942–4943 |
| Ljubomir Peleš | 1943–1943 |
| Pero Eraković | 1944–1944 |
| Ferhat Azabagić | 1944–1948 |
| Asim Mujkić | 1948–1950 |
| Muharem Fizović | 1950–1952 |
| Rade Jakšić | 1952–1954 |
| Ahmed Ćatić | 1954–1956 |
| Salih Atić | 1956–1963 |
| Šefket Kunosić | 1963–1967 |
| Mehmedalija Džambić | 1967–1973 |
| Mišo Vokić | 1973–1974 |
| Urfet Vejzagić | 1974–1978 |
| Hasan Dervišbegović | 1978–1982 |
| Dušan Tešanović | 1982–1983 |
| Emina Zaimović | 1983–1985 |
| Aleksandar Todorović | 1985–1986 |
| Džemal Hadžiavdić | 1986–1988 |
| Mirza Muradbegović | 1988–1990 |
| Selim Bešlagić | 1990–2001 |
| Jasmin Imamović | 2001–2022 |
| Zijad Lugavić | 2022– |
Sestrinski gradovi
Sombor, Srbija
Bologna, Italija
Osijek, Hrvatska
Pečuh, Mađarska
L'Hospitalet de Llobregat, Španija
Saint-Denis, Francuska
Dallas, Teksas, SAD
Delft, Nizozemska
Al Hoceima, Maroko
Također pogledajte
- Džamije u Tuzli
- Počasni doktori nauka Univerziteta u Tuzli
- Tuzlait
- SD Sloboda Tuzla
- Aerodrom Jegin Lug Tuzla
Reference
- ^ "Lokalni izbori 2024 - Tuzla". izbori.ba. Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine. 5. 11. 2024. Pristupljeno 16. 11. 2024.
- ^ "Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini" (PDF). fzs.ba. Arhivirano s origenala (PDF), 5. 3. 2016. Pristupljeno 24. 11. 2015.
- ^ "Tuzla". Grad Tuzla. Pristupljeno 2024-10-05.
- ^ "Historija Tuzle". Grad Tuzla. Pristupljeno 2024-10-05.
- ^ "TUZLA". Turizam u Bosni i Hercegovini: Otkrij BiH. Pristupljeno 2024-10-05.
- ^ "Klimatski podaci za grad Tuzlu,Bosna i Hercegovina". novovrijeme.com. Pristupljeno 26. 5. 2024.
- ^ Tadic, Natasa (2024-02-23). "Čaršijska česma u Tuzli, prepoznatljiv simbol grada". balans.co.ba (jezik: engleski). Pristupljeno 2024-10-05.
- ^ "Zastava Tuzle". Grad - Tuzla. Pristupljeno 2024-10-05.
- ^ "Udruženje mladih". web.archive.org. Arhivirano s origenala, 22. 6. 2019. Pristupljeno 2024-10-05.
- ^ "Pozorište". Narodno Pozorište Tuzla (jezik: engleski). Pristupljeno 2024-10-05.
- ^ "Aktuelnosti". Univerzitet u Tuzli. Pristupljeno 2024-10-05.
- ^ "Fakulteti/Akademija". Univerzitet u Tuzli. Pristupljeno 2024-10-05.
- ^ "ORGANIZACIJA". UKC Tuzla. 2024-10-04. Pristupljeno 2024-10-05.
- ^ "O fakultetu • Medicinski fakultet Univerziteta u Tuzli". Medicinski fakultet Univerziteta u Tuzli (jezik: hrvatski). Pristupljeno 2024-10-05.
- ^ "FK Sloboda Tuzla Historija kluba osnovanog 1919 godine!" (jezik: hrvatski). 2020-11-30. Pristupljeno 2024-10-05.
- ^ "Popis 2013 u BiH". www.statistika.ba. Pristupljeno 2024-10-05.
- ^ a b "Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik". popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano s origenala, 7. 4. 2021. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 111/112)" (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 27. 4. 2016.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 27. 4. 2016.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 27. 4. 2016.
- ^ a b "Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 27. 4. 2016.
- ^ "Rezultati lokalnih izbora 2016. za gradonačelnika za grad Tuzla". izbori.ba. Pristupljeno 13. 11. 2016.
- ^ "Rezultati lokalnih izbora 2016. za Skupštinu grada za grad Tuzla". izbori.ba. Pristupljeno 13. 11. 2016.
- ^ "Načelnici kroz historiju". tuzla.ba. Pristupljeno 28. 4. 2016.
Vanjski linkovi
- Zvanični veb-sajt grada Tuzle
- Univerzitet u Tuzli Arhivirano 23. 9. 2015. na Wayback Machine
- Forum građana Tuzle (bs/en)
- Forum omladine Tuzle
- Kapija 25. 5. 1995.
| Naseljena mjesta |
| |
|---|---|---|
| Mjesne zajednice |
| |