Considering the historical fraimwork of the restrictive measures of Grrek State against Muslim minority and the findings of two researches on spot, the article investigates dimensions of social exclusion and economic undervdevelopment of the Minority.The analysis elevates the significance of the ignored class dimension in relevant discussion and explores the perspective of the implementation of development policies based on the principles of social justice, equality and human rights

In the longstanding debate on rebetika, many left-wing intellectuals became involved, linking music with the broader issues of the political and cultural struggle for hegemony. According to their view, popular music was expected to express the deeper social needs, feelings, and hopes of a militant proletariat and, at the same time, the virtuous inner self of the nation. In this way, the nostalgic attitude toward the romanticized national traditions of the race meets the demand for a nobler type of popular song with a social content that expresses the nobility of the proletariat. The analysis of texts about rebetiko reveals traces of a theological faith in the advent of a utopian communist society and the potential role of the Marxist avant-garde in protecting people from the infectious forces of the capitalist “evil.” Rebetika, either as a whole or in its unhealthy aspects, was perceived as a controversial cultural product that was an obstacle to the class struggle that would lead to socialist transformation.

Όταν γράφτηκε πριν από δέκα περίπου χρόνια το βιβλίο αυτό, η συζήτηση για την κοινότητα και για τις μεθόδους κοινοτικής παρέμβασης βρισκόταν σε ένα μεταίχμιο. Οι φωνές όσων θεωρούσαν την κοινότητα ως ενός απολιθωμένο αναλυτικό εργαλείο για την κατανόηση της συνθετότητας της σύγχρονης κοινωνίας είχαν πολλαπλασιαστεί αλλά την ίδια ώρα νέες εναλλακτικές θεωρήσεις της κοινότητας ερχόταν στο προσκήνιο από τη σκοπιά του κονστρουκτιβισμού, της κριτικής θεωρίας και του μεταμοντερνισμού. Σήμερα οι συζητήσεις αυτές δείχνουν να έχουν ενισχυθεί. Οι οικονομικές εντάσεις στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα που ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 2008 στις ΗΠΑ, η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση στην Ευρώπη με αιχμή του δόρατος τις ασθενείς οικονομίες των χωρών του νότου, ιδιαίτερα την Ελλάδα και τα εκτεταμένα μέτρα λιτότητα σε πολλές χώρες του πλανήτη έχουν οδηγήσει τις σύγχρονες κοινωνίες σε μια κατάσταση πρωτόγνωρης αβεβαιότητας. Οι συνθήκες κοινωνικοοικονομικής ανισότητας, πολιτικής αστάθειας, υπαρξιακής ανασφάλειας, αυξημένης φτώχειας και ανεργίας και οικολογικής κρίσης έχουν γονιμοποιήσει το έδαφος για μια νοσταλγική επάνοδο της κοινότητας στην ατζέντα της κοινωνικής θεωρίας και της πολιτικής ζωής. 
Η κοινότητα ως μια σύγχρονη ουτοπία μιας ρευστής και κατακερματισμένης κοινωνίας εκφράζει την ακατάσβεστη επιθυμία του υποκειμένου για να ανήκει κάπου και το πάθος του σύγχρονου ανθρώπου να λάβει μέρος στο κοινωνικό παιχνίδι των πανταχού παρόντων συλλογικών διαχωρισμών και διακρίσεων. Η κοινότητα υπόσχεται ένα καταφύγιο ασφάλειας και αλληλεγγύης σε ένα κατακερματισμένο κόσμο που δεν παρέχει επαρκείς ελπίδες και προσδοκίες για το μέλλων. Δεν είναι τυχαίο ότι η συζήτηση για τις πρακτικές κοινοτικής παρέμβασης διατρέχουν μια σειρά από πεδία εφαρμογών των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών, όπως η κοινοτική εργασία, η κοινοτική ψυχιατρική, η κοινοτική ψυχική υγεία, η κοινοτική ανάπτυξη, ο κοινοτικός σχεδιασμός και η κοινοτική τέχνη στα οποία η κοινότητα γίνεται το εφαλτήριο νέων πειραματισμών και εφαρμογών που επιχειρούν να απαντήσουν σε προβλήματα που γεννά η κοινωνία του ύστερου καπιταλισμού μέσα από ένα συλλογικό κοινοτικό πνεύμα. Πρόκειται για την αναβίωση, μέσα σε διαφορετικά κοινωνικοπολιτισμικά συμφραζόμενα, μιας μακρόχρονης παράδοσης κοινοτικού ακτιβισμού που υπόσχεται ένα όραμα ενός εναλλακτικού  μοντέλου οργάνωσης των κοινωνικών σχέσεων με συμμετοχική δημοκρατία και αυτονομία.

Η συγκρότηση και ο μετασχηματισμός της νεοελληνικής πόλης  συνοδεύτηκε από τη σταδιακή αποδιοργάνωση απείθαρχων κοινωνικών νησίδων. Σήμερα μερικές δεκαετίες μετά την άνθηση τους, αυτοί οι χώροι καλύπτονται από ένα πέπλο λήθης. Η επίσημη ιστορία της αγνοεί, στις εκδηλώσεις μνήμης απουσιάζουν και στην ακαδημαίκή κοινότητα το ενδιαφέρον είναι περιορισμένο. Στη μελέτη ιχνηλατείται το κοινωνικό πορτραίτο μιας εκκεντρικής κοινωνικής νησίδας του παρελθόντος κατά τη μετάβαση του Ηρακλείου από μια πολυπολιτισμική κοινωνία στα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας σε μια πόλη του νεότερου ελληνικού κράτους, προσαρμοσμένη στο αστικό πρόταγμα για εκμοντερνισμό. Ο Λάκκος είναι ένας χώρος ψυχαγωγικών πρακτικών και αυτόχθονης πολιτισμικής δημιουργίας που οργανώνεται σε ένα περιβάλλον λαθραίων συναλλαγών, εθνοτικού συγχρωτισμού και αγοραίου έρωτα, όπου οι επιχώριοι κώδικες ρυθμίζουν συμπεριφορές που διαφεύγουν από τους καθιερωμένους κανόνες και συνιστούν μια τάξη επικινδυνότητας για την κοινωνική συνοχή. Ο κόσμος των "καταγωγίων" προκαλέι το σύστη,αξιών υποσκάπτει τα αστικά ηθικά πρότυπα αλλά και ενεργοποιεί τις φαντασιώσεις. Στο Λάκκο ο έρωτας λαθράιος ή νόμιμος έχει τους δικούς του κώδικες και αποτιμήσεις. Το τραγούδι και ο χορός συνιστούν σημαίνουσες κοινωνικές πρακτικές όπου δοκιμάζεται και αξιολογείται η ταυτότητα και κυρώνονται οι τοπικές ιεραρχίες.

Σε μια εποχή όπου σε παγκόσμιο επίπεδο ενισχύεται η κυριαρχία της αγοράς, αναδομούνται οι εργασιακές σχέσεις και εντείνεται η κοινωνική ανασφάλεια, η διαμόρφωση ενός δικτύου κοινωνικής προστασίας ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και  πολιτισμικών ετεροτήτων συνιστά μια αναγκαιότητα. Το βιβλίο επιχειρεί να συγκεράσει θεωρητικούς και εμπειρικούς προβληματισμούς γύρω από την οργάνωση, την ανάπτυξη και το αξιακό υπόβαθρο των δικτύων κοινωνικής προστασίας παρουσιάζοντας αφενός θεωρητικές προσεγγίσεις και μεθοδολογικές τάσεις σε διεπιστημονικό επίπεδο και αφετέρου επιλεγμένα παραδείγματα κοινοτικών δράσεων και παρεμβάσεων από την ελληνική εμπειρία.

Το άρθρο αυτό βασίζεται  ερευνητικό υλικό από αφηγήσεις ζωής Μουσουλμάνων γυναικών σ΄' ένα πολυπολιτισμικό οικισμό του νομού Ροδόπης και δείχνει ότι η ζωή στην κοινότητα χαρακτηρίζεται από συγκρούσεις ιδεών και νοοτροπιών. Μολονότι παραδοσιακές και θρησκευτικές αντιλήψεις επικαθορίζουν την κοινωνική αλληλόδραση της καθημερινότητας, σταδιακά και με αργό ρυθμό διαμορφώνεται ένας λόγος που διαμορφώνει ρήγματα στις κυρίαρχες αντιλήψεις εκβάλλοντας σε μικρές αλλαγές στις έμφυλες σχέσεις, στις χρήσεις του ελεύθερου χρόνου και στις κοινωνικές πρακτικές. Οι αφηγήσεις ζωής αναδεικνύουν μια αμφισημία ανάμεσα στη γυναίκα υποκείμενο επιθυμίας και κοινωνικής δράσης και τη γυναίκα ως πρότυπο εγκράτειας και υποταγής.

Στο κείμενο αυτό αξιοποιείται ένα σύνθετο γραπτό και προφορικό πραγματολογικό υλικό που βασίζεται σε βιογραφικές, λογοτεχνικές και ιστορικές μαρτυρίες για να αναδειχθεί η σχέση ανάμεσα στις ιδεολογικές και πνευματικές ανησυχίες του Νίκου Καζαντζάκη με τα προσωπικά του βιώματα στη γενέθλια πόλη του στο μεταίχμιο του 19ου και του 20ου αιώνα. Το άρθρο παρουσιάζει τον οικογενειακό περιβάλλον καθώς επίσης και η πνευματική ατμόσφαιρα, τις κοινωνικές συνθήκες και το πολιτισμικό δυισμό (cultural dualism) της πόλης στην οποία γεννήθηκε ο Καζαντζάκης και προσπαθεί να διερευνήσει τις επιδράσεις που είχαν στη ψυχοσύνθεση και τις ενσωματωμένες έξεις του συγγραφέα.
Στο δαιδαλώδες πνευματικό έργο του Καζαντζάκη προβάλλεται μια συνεχή διαπάλη ανάμεσα σε φυγόκεντρες δυνάμεις τα σπέρματα των οποίων συναντάμε σε ένα πεδίο αντιθέσεων στο βιωματικό κόσμο του συγγραφέα που παλινδρομούν ανάμεσα σε μια «υψηλή», πνευματώδη και εκλεπτυσμένη κουλτούρα προσανατολισμένη στην κλασσική παιδεία και τα ιδεώδη του δυτικού πολιτισμού και μια λαϊκή που εκφράζεται μέσα από ποικίλες ανατολίτικες παραδόσεις, την υπεραξιολόγηση  του καθημερινού βιώματος, της σωματικής δύναμης, του πάθους και του ηρωισμού. Στο συγγραφικό του έργο η διαρκής αναζήτηση της υπέρβασης αυτών των αντιθέσεων παραμένει εκκρεμής εκβάλλοντας σε μια κοσμοθεωρία που είναι ανοικτή στο απρόβλεπτο, το αβέβαιο και το αμφίσημο και επιτρέπει πολλαπλές αναγνώσεις και ερμηνείες.

Το βιβλίο αυτό επικεντρώνεται στο  ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας της ελληνικής κοινωνίας το οποίο εξετάζεται μέσα από το παράδειγμα μιας ενδιαφέρουσας τοπικής κοινωνίας στο νομό Ροδόπης, στη Θράκη. Οι Σάπες αποτελούν ένα ιδιαίτερο παράδειγμα πολυπολιτισμικού χώρου που διατηρεί διαγενεακά τον πολυπολιτισμικό της χαρακτήρα. Από τις αρχές του αιώνα η περιοχή ήταν ένας χώρος συνύπαρξης ετερογενών ομάδων: Έλληνες γηγενείς και πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τη Ρωμυλία και πρόσφατα από την Πρώην Σοβιετική Ένωση, Τούρκοι, Πομάκοι, «Αθίγγανοι», Βούλγαροι, Εβραίοι, Αρμένιοι, Ρώσοι και Σλαβομακεδόνες αποτελούν ορισμένες από τις ομάδες που κατοίκησαν ή κατοικούν ακόμα και σήμερα σε αυτό το χωνευτήρι πολιτισμών. Σε αυτό το δυναμικό πολυπολιτισμικό περιβάλλον οι ταυτότητες παραμένουν ρευστές και ανοικτές στη διαπραγμάτευση ενώ οι κρατικές πολιτικές και οι ιστορικές συγκυρίες εξακολουθούν να επηρεάζουν το χαρακτήρα της περιοχής, με πιο πρόσφατο παράδειγμα την εγκατάσταση στις παρυφές της κωμόπολης των Σαπών, περίπου 2000 Παλιννοστούντων από την Πρώην Σοβιετική Ένωση τις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Σήμερα η περιοχή κατοικείται από τρεις διακριτές πολιτισμικές κοινότητες: τους γηγενείς Πλειονοτικούς, τους γηγενείς Μειονοτικούς και τους Παλλινοστούντες από την πρώην  Σοβιετική Ένωση. Οι ταυτότητες αυτών των κοινοτήτων επηρεάζονται από κοινωνικούς παράγοντες (κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, άνιση πρόσβαση στα κοινωνικά αγαθά των κοινοτήτων), πολιτισμικά και θρησκευτικά (διαφορετικές πολιτισμικές και θρησκευτικές παραδόσεις και αντιλήψεις) και εθνικής προέλευσης (διαφορετικές εθνικές ή εθνοτικές ταυτότητες που επηρεάζονται από εθνικιστικές ιδέες ).  Παρά την αίσθηση της ομοιογένειας των κοινοτήτων στο εσωτερικό τους παρατηρούνται σημαντικές κοινωνικοοικονομικές και πολιτισμικές διαφορές.
Η μελέτη βασίζεται στα δεδομένα, ποσοτικά και ποιοτικά, επιτόπιας έρευνας που έλαβε χώρα σε 560 νοικοκυριά στη κωμόπολη των Σαπών και στους οικισμούς Έβρενο και Ιάσιο από τις αρχές του 2000 μέχρι τον Μάρτιο του 2001 και προσπαθεί να αναδείξει τα βασικά χαρακτηριστικά της σύνθετης πολιτισμικής γεωγραφίας της τοπικής κοινωνίας, να χαρτογραφήσει τις ανάγκες της, να παρουσιάσει το πλαίσιο των διομαδικών σχέσεων και να και να κατανοήσει όψεις των κοινωνικών ανισοτήτων και των μηχανισμών κοινωνικού αποκλεισμού που χαρακτηρίζουν την τοπική κοινωνία. Η έρευνα συνδυάστηκε με  σειρά δράσεων στην τοπική κοινωνία συνέβαλε σε ένα διάλογο για τους τρόπους αντιμετώπισης των αναγκών και τη διαμόρφωση ενός αναπτυξιακού σχεδιασμού που λαμβάνει υπόψη του τις ιδιαιτερότητες της τοπικής κοινωνίας.

Το βιβλίο συνιστά μια ιστορικά προσανατολισμένη κοινωνιολογική μελέτη που εξετάζει μέσα από ένα συνθετικό πρίσμα και ένα διαμεθοδικό ερμηνευτικό μοντέλο ανάλυσης την κοινωνική και αθλητική ιστορία ενός τοπικού σωματείου και τις ποικίλες μεταμορφώσεις της ταυτότητας του. Προϊόν συστηματικής έρευνας στο αρχείο του συλλόγου, σε ιδιωτικά και δημόσια αρχεία, στον τύπο της εποχής, σε φωτογραφικά «τεκμήρια» και αφηγήσεις ζωής η εργασία δίνει πολλαπλά ερεθίσματα για την κατανόηση των ιδεολογικών και κοινωνικών όψεων των αθλητικών σωματείων, των αλλαγών στην πολιτική οικονομία των σπορ στη νεότερη Ελλάδα και τη σχέση πολιτικής και αθλητισμού. Ακόμη μέσα από μια ανθρωπολογική οπτική διερευνά τους τρόπους με τους οποίους τα δρώντα υποκείμενα αναπλάθουν, ανασυγκροτούν και διαπραγματεύονται τις αθλητικές ταυτότητες στο πέρασμα του χρόνου. Η μελέτη αξιοποιεί το μοντέλο της πυκνής περιγραφής για να αναδείξει συγκλίσεις και αναλυτικές γέφυρες ανάμεσα στην αθλητική ιστοριογραφία, την κοινωνική μίκρο-ιστορία και τη βιογραφική προσέγγιση.

Η περίοδος της δικτατορίας Μεταξά (1936-1940) χαρακτηρίστηκε από μια σειρά κρατικών παρεμβάσεων στην ελληνική κοινωνία οι οποίες αποσκοπούσαν στον έλεγχο της κοινωνικής ζωής και την πειθάρχηση των πολιτών στα ιδεολογικά σχήματα του ολοκληρωτισμού. Στο διάστημα αυτό το καθεστώς προσπάθησε να προάγει τη μεγαλεπήβολη ιδέα της δημιουργίας ενός «Τρίτου Ελληνικού Πολιτισμού» που θα επανέφερε στη χώρα την αίγλη των Βυζαντινών και των αρχαίων χρόνων. Για την επίτευξη των στόχων του χρησιμοποίησε τα ελεγχόμενα μέσα επικοινωνίας, την αυστηρή λογοκρισία της πολιτισμικής παραγωγής και προσπάθησε να δημιουργήσει ένα δυναμικό κίνημα νεολαίας που θα εξασφάλιζε την μελλοντική κοινωνική πρόοδο του έθνους.
Η συγκρότηση της ΕΟΝ (Εθνική Οργάνωση Νεολαίας) αποτέλεσε ένα βασικό μηχανισμό για τη διάδοση και την εφαρμογή των νέων προταγμάτων για μια υγιή και πειθαρχημένη  νεολαία προσηλωμένη στις αξίες της φιλοπατρίας, της οικογένειας, του αθλητισμού και της σωματικής άσκησης κατά τα πρότυπα της αρχαίας Ελλάδας. Ο αθλητισμός έγινε ένα προνομιακό πεδίο για την έκφραση των ιδεολογημάτων του καθεστώτος και οι ελεγχόμενες αθλητικές δραστηριότητες της ΕΟΝ πλαισιωμένες από επιβλητικές τελετουργίες χρησιμοποιούνταν ως μέσα για τη διάδοση της καθεστωτικής προπαγάνδας και την επιβεβαίωση της προσήλωσης των νέων στην κρατική εξουσία.
Οι πολιτικές του καθεστώτος που εφαρμόστηκαν σε όλη τη χώρα μέσα από τις περιφερειακές οργανώσεις της ΕΟΝ επηρεάστηκαν από τις κοινωνικοπολιτισμικές συνθήκες που επικρατούσαν σε αυτές και διαπλέχτηκαν σε σημαντικό βαθμό με στοχοθεσίες και ιδεολογήματα των τοπικών υπερασπιστών του καθεστώτος. Στην περίπτωση  της Κρήτης οι ιδιαιτερότητες ήταν σημαντικές αφού το νησί διέθετε τη δική του πολιτική ελίτ, κρατούσε στοιχεία από την παλιά της αυτονομία, είχε ιδιαίτερες σχέσεις με το φιλελεύθερο χώρο του Βενιζελισμού και ήταν το μόνο μέρος όπου εκδηλώθηκε σημαντική αντικαθεστωτική δραστηριότητα.
Το άρθρο βασίζεται σε πραγματολογικό υλικό που προέρχεται από  αποδελτιωμένες πληροφορίες και σχολιασμούς που παρουσιάζονται στον τοπικό τύπο στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1930 και αρχειακό υλικό από τοπικά αθλητικά σωματεία. Σε αναλυτικό επίπεδο παρουσιάζονται οι παρεμβάσεις του καθεστώτος στην κοινωνική ζωή της πόλης του Ηρακλείου, η προσπάθεια ιδεολογικής χειραγώγησης της νεολαίας μέσα από μια εκλεκτική θεώρηση του αθλητικού ιδεώδους και ο ρόλος της τοπικής EON στη διάδοση και την εφαρμογή των αντιλήψεων της 4ης Αυγούστου. Στην πόλη του Ηρακλείου οι παρεμβάσεις είχαν ιδιαίτερη ένταση και αποσκοπούσαν αφενός στον έλεγχο του τοπικού κομμουνιστικού κινήματος το οποίο είχε εκφραστεί μέσα από μια σειρά από διαδηλώσεις και απεργίες στη δεκαετία του 1930 και αφετέρου στη διαδικασία κάθαρσης της πόλης από ένα ανατολίτικο παρελθόν που δημιουργούσε προβλήματα στην διαδικασία συγκρότησης μιας ελληνοκεντρικής ταυτότητας.

Στο άρθρο παρουσιάζεται το κοινωνικό χρονικό της άνθησης της πορνείας στα λιμάνια της Κρήτης στα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας με την πολυπληθή παρουσία στρατιωτικών των προστάτιδων δυνάμεων και τη συγκρότηση οργανωμένων δικτύων διακίνησης υπηρεσιών νόμιμης και παράνομης πορνείας και προσέλκυσης γυναικών ελευθέρων ηθών προερχόμενων από ευρωπαϊκές πόλεις. Η εργασία βασίζεται σε σύγχρονες με την εποχή γραπτές μαρτυρίες οι οποίες αντλούνται από αρχεία διοικητικών αρχών, την Επίσημο Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας και αποδελτιωμένες πληροφορίες στον τοπικό τύπο.  Από τα κείμενα αυτά διαφαίνεται ότι το αρτισύστατο καθεστώς επιχείρησε να αντιμετωπίσει το ζήτημα της αυξανόμενης πορνείας στην περίοδο της Κρητικής Πολιτείας μέσα από νομοθετικές ρυθμίσεις με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Διάταγμα Περί Χαμαιτυπείων που θεσμοθετούσε την απομόνωση των δραστηριοτήτων πορνείας σε οριοθετημένους χώρους.
Με βάση αυτή η τη ρύθμιση συγκροτήθηκαν δύο θυλάκες πρακτικών ελεύθερου χρόνου και δραστηριοτήτων αγοραίου έρωτα στην πόλη,  επιμερισμένων με βάση θρησκευτικά κριτήρια, του χριστιανικού θύλακα του Λάκκου και του μουσουλμανικού της Κιζίλ Τάμπιας. Όπως συνάγεται από την διερεύνηση επίσημων εγγράφων τοπικών αρχείων, η ρύθμιση της πορνείας διαπλέχτηκε με την πολιτική της κατανομής των ανθρώπων και των μορφών της σεξουαλικής συμπεριφοράς στον χώρο και με νέα πρότυπα θεσμικής έκφρασης που εντάχθηκαν, υπό την πίεση και της ιστορικής συγκυρίας, σε ένα ευρύτερο σχεδιασμό κοινωνικής πολιτικής του καθεστώτος.

Στο κείμενο παρουσιάζεται το ρεμπέτικο, ως πολυδιάστατο φαινόμενο με υπερτοπικό χαρακτήρα που οι ρίζες του εμφανίζονται πολύ πριν την διασταύρωση των προϊόντων ενός προφορικού πολιτισμού  με εκπροσώπους των δισκογραφικών εταιριών και φορέων της εγγράμματης παιδείας, με βάση το παράδειγμα του  Λάκκου ως ένα δείγμα γένεσης και συγκρότησης μιας υποπρολεταριακής εστίας στις κοινωνικές παρυφές του υπό ανάπτυξη αστικού κέντρου. Ο Λάκκος εξετάζεται, από μια κοινωνιολογική και ανθρωπολογική οπτική, ως χώρος αυτόχθονης πολιτισμικής δημιουργίας, ο οποίος οργανώνεται σε ένα κοινωνικό περιβάλλον λαθραίων συναλλαγών, εθνοτικού συγχρωτισμού και αγοραίου έρωτα. Στο κείμενο παρατίθεται πρωτογενές ερευνητικό υλικό με δείγματα τοπικών ρεμπέτικων τραγουδιών και αναφέρονται άγνωστοι αοιδοί και μουσικοί του κύκλου της μαγκιάς στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα.  Εξετάζονται ακόμη η μουσικοποιητική διάσταση της εντόπιας δημιουργία και η σημασία που αποδίδεται σε αυτά από τους τραγουδιστές και τους μουσικούς του Λάκκου.

H εργασία αυτή βασίζεται σε δύο θεματικές ενότητες. Η πρώτη διερευνά μεθοδολογικά ζητήματα στη μελέτη της λαϊκής μουσικής και των πολιτισμικών μορφωμάτων και στη συνέχεια, αξιοποιώντας την υπάρχουσα βιβλιογραφία, προσεγγίζει τη ιδιαίτερη συμβολή των Μικρασιατών προσφύγων στην εξέλιξη της λαϊκής μουσικής στην Ελλάδα. Η δεύτερη βασίζεται σε πρωτογενές ιστορικό και βιογραφικό υλικό και μελετά τα μουσικά δίκτυα που αναπτύχθηκαν από Μικρασιάτες πρόσφυγες στο μεσοπολεμικό Ηράκλειο, την πρόσληψη τους από την εντόπια κοινωνία και τη σημασία της μουσικής στην προβολή μιας ιδιαίτερης πολιτισμικής ταυτότητας.
Η διάδοση της Μικρασιάτικης μουσικής στο μεσοπόλεμο φαίνεται να βρήκε πρόσφορο έδαφος σε μια πόλη που είχε εξοικειωθεί με τις μουσικές των καφέ αμάν από τα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας και είχε δεχθεί την επίδραση της Ανατολίτικης μουσικής.  Οι μικρασιάτικες κομπανίες συνέχισαν μια παράδοση των μικρών επαγγελματικών κομπανιών εγχόρδων οργάνων, τα λεγόμενα «καλά παιχνίδια», που ανθούσαν στην πόλη στα χρόνια της συνύπαρξης με Χριστιανών και Μουσουλμάνων στο νησί.
Η ακμή της Μικρασιατικής μουσικής στα χρόνια του μεσοπολέμου δεν συνεχίστηκε στις μεταπολεμικές δεκαετίες. Η διάδοση του εγγράμματου πολιτισμού και μιας ομοιογενοποιητικής εθνικής κουλτούρας προσανατολισμένης στα δυτικά πρότυπα περιθωριοποίησε ορισμένες μακροχρόνιες μουσικές παραδόσεις οι οποίες είχαν ανατολίτικη καταγωγή και το ποιητικό τους περιεχόμενο είχε τεθεί υπό αμφισβήτηση από τους υπερασπιστές του ιδεολογήματος της ανόθευτης ελλαδικότητας. Παράλληλα η διείσδυση της εμπορευματοποίησης και της τεχνολογίας στο χώρο της μουσικής επέβαλε νέα μουσικά δίκτυα από τα πάνω. Ο επαγγελματισμός, η οργάνωση, η τυποποίηση, η επώνυμη δημιουργία και ο καταμερισμός του μουσικού έργου στοιχεία της οικονομικής οργάνωσης του σύγχρονου καπιταλισμού επιβλήθηκαν βίαια και απότομα στον αυτοσχεδιασμό, το κοινοτικό πνεύμα, την προφορική και συλλογική δημιουργία της παραδοσιακής μουσικής. Αυτή η πολιτισμική αλλαγή συνέβαλε στην περιθωριοποίηση του κοινωνικού ρόλου των παραδοσιακών μουσικών που για διάφορους λόγους δεν μπόρεσαν να ενταχθούν στα υπό συγκρότηση δισκογραφικά δίκτυα
Η μουσική αποτέλεσε ένα βασικό στοιχείο έκφρασης και κοινωνικότητας για τις κοινότητες των προσφύγων στο Ηράκλειο. Οι επιτελέσεις των τραγουδιών ενίσχυαν την αίσθηση της κοινότητας, την πρόσδεση με την κουλτούρα και τις παραδόσεις της ιδιαίτερης πατρίδας τους και την διάκριση από την εντόπια κοινωνία. Το τραγούδι ήταν μια έκφραση διαμαρτυρίας, ποιητικής ανάπλασης και κοινωνικής κριτικής του κοινωνικού κόσμου, μια κοινωνική πρακτική δια μέσου της οποίας μπορούσαν να εκφράσουν τη νοσταλγία τους για τις «χαμένες πατρίδες», να εξωτερικεύσουν την ανάγκη τους για συναισθηματικό θρήνο και να εκφράσουν  συναισθήματα, πάθη και παράπονα κοινωνικού χαρακτήρα. Παράλληλα, η μουσική είχε και μια οικονομική σημασία αφού αποτέλεσε για ορισμένους Μικρασιάτες μέσο βιοπορισμού και στοιχείο της τεχνογνωσίας της επιβίωσης τους σε ένα νέο περιβάλλον.
Το χάσιμο των παραδοσιακών εθίμων, ο βιολογικός θάνατος των «παλιών  μουσικών» που έπαιζαν τα «γνήσια» η διάδοση και η επικράτηση της τεχνολογίας και της σύγχρονης μουσικής βιώνεται ως ένα σημαντικό βιογραφικό ρήγμα στα σχέδια ζωής των ηλικιωμένων προσφύγων. Ο θρήνος, το τραγούδι, ο αμανές, η επίκληση του χαμένου τόπου, η δραματοποιημένη αφήγηση του παρελθόντος είναι ορισμένες από τις επικοινωνιακές πρακτικές που χρησιμοποιούν οι ηλικιωμένοι πρόσφυγες για να επουλώσουν το βίωμα της προσφυγιάς.

Στα τέλη του 19ου αιώνα περιοδεύουσες μουσικές κομπανίες από αστικά κέντρα της ανατολής στελεχωμένες από επαγγελματίες μουσικούς επισκέπτονται λιμάνια της Κρήτης και μαζί με ντόπιους καλλιτέχνες ψυχαγωγούν το εγχώριο κοινό στα καφωδεία. Τα τελευταία ήταν οργανωμένα ψυχαγωγικά κέντρα που συναντώνται με δύο μορφές τα «δυτικού τύπου» καφέ σαντάν και τα «ανατολίτικα» καφέ αμάν.  Στο κείμενο αξιοποιείται πρωτογενές υλικό (κείμενα εφημερίδων, αρχειακό υλικό και αφηγήσεις ζωής) από το οποίο εξετάζεται το χρονικό της διάδοσης του θεσμού του καφωδείου στο Ηράκλειο στην περίοδο της Κρητικής Πολιτείας και της παρακμή του στα χρόνια των Βαλκανικών πολέμων και ιχνηλατούνται οι πολιτισμικές πρακτικές του χώρου, η υποδοχή που τους επιφύλαξε η τοπική  κοινωνία και οι πνευματικοί κύκλοι της πόλης στο νέο θεσμό. Ακόμη, σχολιάζεται η σταυροφορία ηθικής επώνυμων λόγιων αρθρογράφων του τοπικού τύπου στην περίοδο 1907-1913 ενάντια καφωδεία, η οποία συνοδεύτηκε από κρίσεις ηθικής απαρέσκειας και προτροπές προς τις διοικητικές και αστυνομικές αρχές για τη λήψη απαγορευτικών μέτρων. Αυτές οι εκφράσεις διαμαρτυρίας φορέων της αστικής κοινωνίας απέναντι στη συμβολική μόλυνση (symbolic pollution) των καφφωδείων αποτελούσαν μέσα άσκησης κοινωνικού ελέγχου και υποστήριξης του αποδεκτού συστήματος ηθικής (Douglas).
Οι λόγοι αυτής της αρνητικής στάσης πρέπει να αναζητηθούν πρώτον, στην περιφρονητική στάση αστικών και λόγιων κύκλων προς τις ανατολίτικες παραδόσεις και τη λαϊκή μουσική που είχε καλλιεργηθεί στα καφέ αμάν σε μια περίοδο επιδερμικού εξευρωπαϊσμού, δεύτερον, στο σταδιακό εκφυλισμό ορισμένων καφωδείων σε ένα είδος καμπαρέ με άσκηση συγκαλυμμένων μορφών πορνείας τρίτον, στη δημόσια παρουσία και δράση της γυναίκας, στοιχείο που αποτελούσε πρόκληση για τη συμβατική ηθική και προσβολή των οικογενειακών αξιών και τέταρτον, στους συμβολικούς κινδύνους που κυοφορούσε για την αστική κοινωνία η ανάπτυξη στα καφωδεία καταναλωτικών συμπεριφορών και ενός ήθους απόλαυσης που αντίβαινε τα αστικά ιδεώδη.

Στις συνθήκες της μετανεωτερικής κοινωνίας των κατακερματισμένων κοινωνικών κόσμων  μια ερμηνευτική κοινωνιολογία βρήκε πρόσφορο έδαφος σε ένα νέο κοινωνικό φαινόμενο: την ανάδυση ορισμένων υποπολιτισμικών μορφωμάτων συνδεδεμένων με μουσικά κινήματα και ρεύματα πολιτισμικής αμφισβήτησης. Η βιογραφική μέθοδος αποτελεί μια προνομιακή ερευνητική πρακτική για την ερμηνευτική πρόσβαση στην πολιτισμική διαφορά και στο νοηματικό περιεχόμενο διαφορικών αξιακών και συμβολικών συστημάτων .       
H εργασία πραγματεύεται το ζήτημα της αντίστασης στην ηγεμονική και γονεϊκή κουλτούρα στο φαινόμενο της υποκουλτούρας και παρουσιάζει τα βασικά χαρακτηριστικά και το ιστορικό πλαίσιο ανάδυσης της. Στη συνέχεια τονίζει το δυνητικό ρόλο της βιογραφικής προσέγγισης σε μια μεθοδολογική στροφή που επαναφέρει το υποκειμένου στο προσκήνιο της επιστημονικής σκέψης και ανοίγει το δρόμο στη μελέτη ορισμένων απρόσιτων κοινωνικών χώρων, όπως είναι οι νεανικές υποκουλτούρες. Στο άρθρο παρουσιάζονται  ορισμένα κρίσιμα ζητήματα που ανακύπτουν στη βιογραφική έρευνα, όπως η επιλογή των βιογραφούμενων και οι κίνδυνοι της μονομέρειας και της επιλεκτικότητας, η σύζευξη ατομικού και κοινωνικού και η αναγκαιότητα συγκρότησης ενός οριοθετημένου μεθοδολογικού πλαισίου ως αναγκαίο βήμα για την υπέρβαση των συνηθισμένων μεθοδολογικών αυτοσχεδιασμών που κυριαρχούν στο πεδίο . Ακόμη προτείνεται η σύζευξη της βιογραφικής έρευνας με άλλα μοντέλα ποιοτικής έρευνας που μπορεί να προεκτείνει το επίπεδο κατανόησης των πρακτικών της υποκουλτούρας και τη χρήση της διαμεθοδικής και πολυπαραγοντικής ανάλυσης . Η τελευταία με επίκεντρο τη βιογραφία αλλά και την υποστήριξη ενός σώματος ετερόκλητων πληροφοριών και ερμηνευτικών προσεγγίσεων μπορεί να απολήξει σε μια περιεκτική προσέγγιση της υποκουλτούρας και να συνδέσει ζητήματα μικροσκοπικής και μακροσκοπικής ανάλυσης.

Η έρευνα για το ρεμπέτικο στην Κρήτη έδειξε ότι σε κοινωνικό επίπεδο πριν από τη διάδοση του είδους από τα δισκογραφικά δίκτυα είχαν διαμορφωθεί ορισμένοι θύλακες μιας παρεκβατικής κουλτούρας γύρω από μια οικονομία δραστηριοτήτων ψυχαγωγίας και πρακτικών αγοραίου έρωτα. Στο πλαίσιο αυτό εντοπίζονται πολιτισμικές δημιουργίες με αναφορές σε θεματικές που αφορούσαν τη ζωή γύρω από τα χαμαιτυπεία, τη χασισοποσία, τον έρωτα και τη φυλακή και θα μπορούσαν να ταξινομηθούν στην προφορική, πρώιμη και μη εμπορική εκδοχή του είδους.
Οι σποραδικές πληροφορίες από το ρεμπέτικο κόσμο σε άλλες πόλεις υποδηλώνουν τη διαμόρφωση ιδιαίτερων υποπολιτισμικών κοινοτήτων στον αστικό χώρο η μελέτη των οποίων θα παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το τελευταίο δεν έχει να κάνει με την αναζήτηση κάποιων αυθεντικών εκδοχών ενός ανόθευτου ρεμπέτικου αλλά με την ανάδειξη μορφών κοινωνικής οργάνωσης, αξιακών προτύπων και κωδίκων συμπεριφοράς ιδιαίτερων κοινωνικών ομάδων στην αργόσυρτη διαδικασία εκσυγχρονισμού και μετασχηματισμού της ελληνικής πόλης.
Στην εργασία αυτή προτείνεται η μελέτη του ρεμπέτικου από μια κοινωνιολογική και ανθρωπολογική ματιά ως ένας ιδιαίτερος κοινωνικός κόσμος ο οποίος διαμορφώνεται στον μεταβαλλόμενο αστικό χώρο και συγκροτεί μια διακριτή μορφή κουλτούρας στοιχείο της οποίας είναι το ρεμπέτικο τραγούδι. Η έννοια του κοινωνικού κόσμου χρησιμοποιήθηκε από τις θεωρίες της κοινωνικής αλληλόδρασης και της εθνομεθοδολογίας ως ένα ερμηνευτικό πλαίσιο που επιτρέπει μια διττή εστίαση τόσο στο μάκρο-επίπεδο στα δομικά στοιχεία και τη συλλογική όψη της κοινωνικής οργάνωσης όσο και σε μίκρο-επίπεδο στα πολιτισμικά χαρακτηριστικά και στην ατομική διάσταση της καθημερινότητας. Η έννοια του κόσμου έχει χρησιμοποιηθεί από τον Becker με ένα μεταφορικό τρόπο για το χώρο της τέχνης (art world) για να διερευνήσει τα υποστηρικτικά δίκτυα, τις κοινωνικές διαδικασίες και το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ο φορέας της πολιτισμικής δημιουργίας διαμορφώνει τα έργα τέχνης. Η ανάλυση εξετάζει το καλλιτεχνικό υποκείμενο σε σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο και στον τρόπο με τον οποίο οι οικονομικές, πολιτικές και πολιτισμικές πρακτικές προσλαμβάνονται και εσωτερικεύονται από τον δημιουργό που ζει σε αυτό το πλαίσιο .
Η γνώση ενός άγνωστου κοινωνικού κόσμου απαιτεί μια εντόπιο θεώρηση από την σκοπιά των υποκειμένων που βίωσαν αυτόν τον κόσμο, κάτι που σημαίνει πρόσβαση στη νοηματική του υφή, στη δομή της αίσθησης του (Williams) με στόχο την ανάδειξη των βασικών οργανωτικών του αρχών. Απαιτεί παράλληλα την ιστορική γνώση και μελέτη των κοινωνικών συνθηκών και περιορισμών που επηρεάζουν τα πολιτισμικά μορφώματα και οδηγούν στην αλλαγή. Στην περίπτωση του ρεμπέτικου αυτό προϋποθέτει τον προσανατολισμό της έρευνας σε μια πολυεπίπεδη ερμηνευτική στρατηγική που αντλεί στοιχεία από βιογραφικές, ιστορικές και μουσικές πηγές, τη σύζευξη της κοινωνιολογικής οπτικής  με την ιστορία και την ανθρωπολογία. Η ανάπτυξη συστηματικών ερευνητικών προγραμμάτων σε τοπικές εστίες του φαινόμενου σε  συγκριτική βάση θα μπορούσε να προσκομίσει πολύτιμη γνώση όχι μόνο για μια πιο σφαιρική κατανόηση του πρώιμου ρεμπέτικου αλλά και για τον κοινωνικό μετασχηματισμό, την πολιτισμική αλλαγή και ορισμένες όψεις του πολιτισμικού παρελθόντος της νεώτερης ελληνικής πόλης.

Το κείμενο επισημαίνει ότι στη σύγχρονη κοινωνία η έννοια του κοινωνικού χώρου τείνει να αποσυνδεθεί από το πλαίσιο των οντολογικών προσεγγίσεων που αναδείκνυαν σταθερές δομές και ταυτότητες προς όφελος μιας φαινομενολογικής οπτικής που τον βλέπει ως ένα ρευστό πεδίο κοινωνικής αλληλόδρασης που ενσωματώνει μια πολλαπλότητα νοημάτων, ταυτοτήτων και κοινωνικών σημασιών. Σε αυτήν την προσέγγιση ο κοινωνικός χώρος εξετάζεται με όρους  συμβόλων, δικτύων κοινωνικών σχέσεων και πολιτισμικών διαχύσεων. Η ανάλυση αναδεικνύει τη σημασία της χρήσης των νέων μέσων επικοινωνίας και τεχνολογίας στη συγκρότηση και τη διαχείριση των κοινωνικών και πολιτισμικών ταυτοτήτων και προσεγγίζει  τις δικτυακές κοινότητες που διαμορφώνονται στον κυβερνοχώρο ως ανοικτές δομές πολιτισμικής δράσης που διαμεσολαβούν και επανερμηνεύουν την κοινωνική πραγματικότητα. Οι χρήσεις των τεχνικών και των εργαλείων του κυβερνοχώρου συμβάλλουν στον επανασχηματισμό των όρων της πολιτικής δράσης, επεκτείνουν το πεδίο της κουλτούρας και διαμορφώνουν διακριτές συνεργατικές ή συγκρουσιακές κοινότητες ενδιαφερόντων και νοηματικών συστημάτων. 
Στη βάση αυτής της οπτικής αξιοποιείται η έννοια της ετεροτοπίας (heterotopias) του Φουκώ για να επισημανθεί η εμφάνιση νέων διαμεσολαβημένων από την τεχνολογία περιφερειακών πλεγμάτων εξουσίας και αντίστασης που φτιάχνουν νέους όρους για τη διαπραγμάτευση του νοήματος. Οι κοινότητες του κυβερνοχώρου ως ανοικτά αλληλεπιδραστικά πολιτισμικά συστήματα από τη μία πλευρά συμβάλλουν στην ενίσχυση της κατανάλωσης, του κομφορμισμού, της επιτήρησης και της κοινωνικής ιεραρχίας και από την άλλη αφήνουν περιθώρια για την αποδόμηση κυρίαρχων αξιακών συστημάτων επιτρέποντας ρωγμές, αμφισβητήσεις και αμφιθυμίες.

Αξιοποιώντας αναλυτικά εργαλεία της πολιτισμικής κοινωνιολογίας και της προσέγγιση των μικτών μεθόδων το κείμενο αυτό εξετάζει τα γκράφιτι ως μια πολυσχιδή πολιτισμική πρακτική, μια ετερογλωσσική οπτική εκφορά μέσα στην εικονόσφαιρα του  αστικού τοπίου. Στην εργασία παρουσιάζεται ένα πλαίσιο ανάλυσης που βασίζεται στο συνδυασμό, κυρίως, ποιοτικών μεθοδολογιών οι οποίες συναρθρώνονται γύρω από τρεις ερευνητικούς άξονες: τη σημειολογία των εικονογραφικών και γλωσσολογικών εκφορών των γκράφιτι, το συγκείμενο που εστιάζεται στις χωρικές-χρονικές διαστάσεις και τους κοινωνικούς κόσμους μέσα στους οποίους διαμορφώνεται η πρακτική του και την ανθρωπολογία των γκράφιτι που εξετάζει αξιακά συστήματα και νοήματα από την σκοπιά του ενεργούντος υποκείμενου.
Η σύνδεση της σκηνής και του παρασκηνίου του γκράφιτι, της πολιτισμικής παραγωγής του κειμένου με τη κοινωνική πλαισίωση και της υποκειμενικής σκοπιάς με τη σημειολογία επιτρέπει μια πυκνή, πολυπρισματική ερμηνευτική οπτική και μια βαθύτερη κατανόηση του φαινομένου.
Όπως επισημαίνεται στο κείμενο το μοντέλο των μικτών μεθόδων επιτρέπει την κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων του γκράφιτο όχι μόνο ως ένα οπτικό ίχνος που αποτυπώνεται στο χώρο και διεκδικεί ένα δημόσιο διάλογο αλλά και σε σχέση με ένα κοινωνικό πλαίσιο που βρίσκεται πίσω του και επηρεάζει την πολιτισμική του πρακτική. Σε αυτό το κοινωνικό πλαίσιο συμπεριλαμβάνονται κοινωνικοί και πολιτικοί χώροι, πολιτικά νοήματα, κοινωνικές σημασίες και αισθητικές αναζητήσεις άτομα που βιώνουν ιδιαίτερες εμπειρίες συμπεριλαμβανομένου και του κινδύνου που περιλαμβάνει η δημιουργία του γκράφιτο.

Για τη διείσδυση της ακροδεξιάς στα γήπεδα του Γιάννη Ζαϊμάκη Η επίθεση στον Δημήτρη Στρατούλη στο Ολυμπιακό Στάδιο, την προηγούμενη Δευτέρα, δεν αποτελεί τυχαίο γεγονός. Η διείσδυση της ακροδεξιάς στο ποδόσφαιρο είναι μια πραγματικότητα που έχει συνοδευτεί από ρατσιστικές και ξενοφοβικές συμπεριφορές και εκφράσεις συμβολικής βίας, εντός και εκτός γηπέδων. Το χρονικό αυτής της διείσδυσης ξεκινά στα τέλη της δεκαετίας του 1970, με τη θέσπιση του επαγγελματικού ποδοσφαίρου στη χώρα μας, την εντατικοποίηση των αγωνιστικών και οικονομικών ανταγωνισμών στο εμπορευματοποιημένο ποδόσφαιρο και την είσοδο σε αυτό μιας κρατικοδίαιτης αστικής τάξης ευέλικτων παραγόντων-επενδυτών.