Canfyddiad
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | core concept, arbenigedd, maes astudiaeth  |
|---|---|
| Math | proses meddyliol, interpretation |
| Rhan o | termau seicoleg, awareness, recognition |
| Yn cynnwys | sensation |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Trefnu, cydnabod, a dehongli gwybodaeth synhwyraidd er mwyn cynrychioli a deall ein hamgylchedd yw canfyddiad.[1] Proses ffisiolegol yw canfyddiad yn y bôn, ond mae ganddo oblygiadau pwysig i athroniaeth a seicoleg.[2][3]
Wrth ganfod yr amgylchedd, rydym yn dewis, trefnu, dehongli, ac weithiau'n camlunio'r symbylyddion o'n cwmpas. Trawsnewidir y wybodaeth synhwyraidd yn actifedd nerfgelloedd a drosglwyddir i'r ymennydd i'w brosesu. Felly, nid yw'r byd go iawn o reidrwydd yn unfath â'r byd rydym yn ei ganfod.[4] Awgrymodd Hermann von Helmholtz taw proses bur wybyddol yw canfyddiad sy'n gwneud casgliadau ar sail signalau synhwyraidd annigonol.[5]
Mae'r athronydd yn dadansoddi canfyddiad yn nhermau ei werth epistemolegol fel ffynhonnell am fodolaeth a phriodweddau'r byd o'n cwmpas. Honna ambell athronydd taw gwirionedd llwyr empiraidd yw canfyddiad, a bod profiadau neu ganfodiadau yn eu hanfod yn ddetholiad o realiti. Mae camganfyddiadau, megis rhithwelediadau, yn drysu'r ddamcaniaeth hon, ac mae'r ddadl ar saith rhith yn ceisio dadbrofi'r syniad o realiti canfyddiad. Yn ôl damcaniaethau eraill, mae'r canfod yn ddisgrifiad neu'n hypothesis o'r byd gwrthrychol ac felly perthynas anuniongyrchol sydd rhwng canfyddiad a realiti. Awgrymir bod ein holl ganfyddiadau o bosib yn annibynadwy, er enghraifft o ganlyniad i dueddiadau a chamsyniadau.[6] Ymhlith y damcaniaethau penodol sy'n gosod y cwestiynau hyn yn ganolog iddynt mae ffurfiau ar realaeth uniongyrchol megis y ddamcaniaeth synnwyr cyffredin, y ddamcaniaeth achos, realaeth feirniadol, y ddamcaniaeth synnwyr-data, a ffenomeniaeth.[7]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "canfyddiad Archifwyd 2017-07-29 yn y Peiriant Wayback", Termau ar wefan Y Coleg Cymraeg Cenedlaethol. Adalwyd ar 12 Ionawr 2017.
- ↑ (Saesneg) perception. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 10 Ionawr 2017.
- ↑ (Saesneg) "Perception" yn yr International Encyclopedia of the Social Sciences (Thomson Gale, 2008). Adalwyd ar Encyclopedia.com ar 10 Ionawr 2017.
- ↑ (Saesneg) "Perception" yn The Gale Encyclopedia of Science (The Gale Group, 2008). Adalwyd ar Encyclopedia.com ar 10 Ionawr 2017.
- ↑ (Saesneg) "Perception" yn The Oxford Companion to the Body (Gwasg Prifysgol Rhydychen, 2001). Adalwyd ar Encyclopedia.com ar 10 Ionawr 2017.
- ↑ Alan Bullock ac Oliver Stallybrass (gol.) The Fontana Dictionary of Modern Thought (Fontana/Collins, 1977), t. 463.
- ↑ (Saesneg) "Perception" yn yr Encyclopedia of Philosophy (Thomson Gale, 2006). Adalwyd ar Encyclopedia.com ar 10 Ionawr 2017.