Միոցեն
Միոցեն (անգլ.՝ Miocene, հին հուն․μείων - փոքր, քիչ նշանակություն ունեցող և καινός - նոր, ժամանակակից), նեոգենյան ժամանակաշրջանի առաջին դարաշրջանը։ Սկսվել է 23,03 միլիոն տարի առաջ և ավարտվել է 5,333 միլիոն տարի առաջ[1]։ Միոցենի դարաշրջանին նախորդ դարաշրջանը օլիգոցենն է, հաջորդը` պլիոցենը[2]։
Անվանում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տերմինի հեղինակը շոտլանդացի գիտնական Չարլզ Լայելն է (1828), որն իր «Երկրաբանության հիմքերը» գրքի առաջին հատորում առաջարկել է կայնոզոյան երրորդական ժամանակաշրջանը բաժանել չորս երկրաբանական դարաշրջանների` Էոցեն, միոցեն, հին պլիոցեն, նոր պլիոցեն։ Լայելը տերմինի անունը հիմնավորում էր նրանով, որ այդ շրջանում ի հայտ են եկել «ժամանակակից» բրածո կակղամորթավորների մի փոքր մասը (18%)։ Դարաշրջանների համար Լայելը կիրառել է հունական անուններ։ Այդ բաժանումը թեպետև համապատասխանում էր գիտնականի ուսումնասիրած տարածքին (Ալպերի մի մասը և Իտալիայի տափաստանները), սակայն Եվրոպայի և Ամերիկայի այլ շրջաններին չէր համապատասխանում։ Այդ պատճառով դադարեցվեց դարաշրջանը բրածո կակղամորթավորների միջոցով որոշելը, իսկ դարաշրջանները վերանվանվել և վերաբաշխվել են.
- պալեոցեն (66,0-56,0 մլն տարի առաջ)
- էոցեն (56,0-33,9 մլն տարի առաջ)
- օլիգոցեն (33,9-23,03 մլն տարի առաջ)
- միոցեն (23,03-5,333 մլն տարի առաջ)[3]։
Ներկայումս Երկրագնդի ժամանակագրական սանդղակում Կայնոզոյան երկրաբանական դարաշրջանի Նեոգենի ժամանակաշրջանը բաժանվում է պլիոցենի (սկիզբը 5,333 միլիոն տարի առաջ) և միոցենի (սկիզբը 23,03 միլիոն տարի առաջ)[4][5]։
Ֆլորա և ֆաունա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երկիր մոլորակի պատմության նշանակալից փոփոխություններ են եղել վերջին 18-20 միլիոն տարիների ընթացքում, երրորդական շրջանի երկրորդ կեսին` միոցենի և պլիոցենի ժամանակ։ Արևմտյան Եվրոպայի անտառներում նշանակալիորեն կրճատվել են արեւադարձային բույսերի թիվը և ավելի շատ հանդիպել են ձմռանը տերևաթափ եղող ծառատեսակներ, սակայն ձմեռները դեռևս տաք են եղել։ Օրինակ, ներկայիս Տոբոլսկի տարածքում աճել է ընկուզենի, սոսի, հացենի, բոխի
Կենդանիների տեսակներից արդեն հանդիպոոլ են արջեր, բորենիներ, կզաքիսներ, գայլեր, փորսուղներ, վայրի խոզեր, որոնք շատ նման են եղել մեր ժամանակների այդ կենդանիներին։ Խոշոր կաթնասուններից եղել են ներկայիս փղերի նախնիները` մաստոդոնտները, դինոտերիները, որոնց ներքևի ծնոտից ցցված էին երկու դեպի ներքև թեքված կեռաժանիքներ, ընձուղտները, ռնգեղջյուրները։ Ծառերի վրա ապրել են կապիկներ, դրանց թվում մարդանման կապիկներ` դրիոպիտեկներ, որոնք հաճախակի ծառերց իջնում էին և սնունդ փնտրում անտառների բացատներում։ Ի հայտ են եկել ներկայիս թռչունների նախնիները, իսկ միջատներից` թիթեռները և խայթող միջատները։ Ծովերն ու գետերը լի են եղել կենդանիներով, որոնք բավականաչափ նման են եղել ժամանակակից տեսակներին[6]։
Կատակլիզմներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Միոցենի ընթացքում (25-5 միլիոն տարի առաջ) մայրցամաքները գտնվել են շարժման մեջ և նրանց բախումներից մի շարք խոշոր կատակլիզմներ են եղել։ Աֆրիկան «խրվել» է Եվրոպայի և Ասիայի մեջ, որի արդյունքում առաջացել են Ալպերը։ Հնդկաստանի և Ասիայի բախումից բարձրացել են Հիմալայան լեռները։ Այդ ժամանակ են ձևավորվել Ժայռոտ լեռները և Անդերը, քանի հսկա քարոլորտային այլ սալերը նույնպես շարունակել են շարժվել և իրար վրա բարձրանալ։ Սակայն Ավստրալիան և Հարավային Ամերիկան նախկինի պես շարունակել են մեկուսացված մնալ Երկրի մնացած մասից և այդ մայրցամաքներից յուրաքանչյուրում շարունակել է զարգանալ իր անհատական ֆաունան և ֆլորան[7]։
Սառցադաշտերի առաջացում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Միջին միոցենի ժամանակ տարեկան միջին ջերմաստիճանը կազմել է 17-20 °С, իսկ միոցենի ավարտին ամենուրեք իջել է մինչև 3-5 °С։ Դեռևս օլիգոցենի ժամանակ սկսած սառցապատումը, միոցենի ժամանակ տարածվել է ողջ Անտարկտիդայով։ Սա հանգեցրել է համաշխարհային կլիմայի էլ ավելի սառեցմանը։ Ջերմաստիճանի անկմանը զուգընթաց անշեղորեն աճել են տափաստանները և ի վերջո զբաղեցրել են Աֆրիկայի, Ասիայի, Եվրոպայի մեծ մասը, ինչպես նաև Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկաները[7]։ Հատկապես խիստ արտահայտվել է բևեռային և չափավոր կլիմայի պայմաններում և առավել արտահայտվել է Անտարկտիդայի սառցածածկում։ Առաջին սառույցներն առաջացել են Անտարկտիդայի լեռնային շրջաններում մոտավորապես 20-22 միլիոն տարի առաջ։ Հետագայում սառցադաշտերը տեղաշարժվել են հարթավայրեր և նրանց մակերեսը հատկապես ավելացել է նեոգենի կեսերին[8]։
Պատկերասրահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
Միոցեն ֆաունա, Հյուսիսային Ամերիկա
-
-
Միոցեն խեցգետին, Մանկական թանգարան, Ինդիանոպոլիս
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Международная стратиграфическая шкала (версия за январь 2013) Շերտագրության միջազգային հանձնաժողովի կայքում
- ↑ «Третичная (кайнозойская) система». ЭСБЕ.
- ↑ М. А. Гремяцкий. «Кайнозойская («новая») эра. Третичный период». Зооинженерный факультет МСХА.
- ↑ GSSP Table - All Periods. Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP) of the International Commission on Stratigraphy
- ↑ INTERNATIONAL CHRONOSTRATIGRAPHIC CHART. Միջազգային շերտագրական սանդղակ (2015 թվականի հունվարի տարբերակ), Շերտագրության միջազգային հանձնաժողովի ինտերնետային կայքում (անգլ.)
- ↑ В. И. Громов. Из прошлого Земли . Кайнозойская эра. © Зооинженерный факультет МСХА
- ↑ 7,0 7,1 Vasiliy Tomsinsky © 2002. Теория эволюции как она есть. Миоценовая эпоха. (ռուս.)
- ↑ Н.А. Ясаманов. Популярная палеогеография. Кайнозойская история Земли. Неогеновый период — возникновение современных ландшафтов. М. Недра. 1985 г. (ռուս.)
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը] | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միոցեն» հոդվածին։ |
| ||||||
