Miocen
Miocenska epoha je period vremena koji pokriva doba od prije 23 do prije 5,3 miliona godina. Kao i s drugim starijim geološkim periodima, naslage stijena koje definiraju početak i kraj su dobro identificirane, ali točni datumi nisu sigurni. Miocenu je naziv dao Sir Charles Lyell. Ime mu dolazi od grčkih riječi meion (manje) and ceno (nov) i znači "ne tako nov" jer ima 18% (manje od pliocena) modernih morskih beskralježnjaka. Miocen slijedi oligocensku epohu a prethodi pliocenskoj epohi. Miocen je prva epoha neogenskog perioda.
Miocenske međe nisu jasno vidljivim globalnim događajima nego nizom regionalnih međa između toplijeg oligocena i hladnijeg pliocena.
Miocenski faunalni stadiji od najmlađeg prema najstarijem su:
| Messinij | (7.246 – 5.332 MYA) |
| Tortonij | (11,608 – 7,246 MYA) |
| Serravallij | (13,65 – 11,608 MYA) |
| Langhij | (15,97 – 13,65 MYA) |
| Burdigalij | (20,43 – 15,97 MYA) |
| Aquitanij | (23,03 – 20,43 MYA) |
Pod-podjele unutar miocena se definiraju zahvaljujući prisutnosti različitih vrsta kalceroznih nanofosilnih (kalcitnih plateleta koje luče smeđe jednostanične alge) i foraminifera (jednostaničnih protista s dijagnostičkim ljušturama).
Klima je ostala umjereno topla iako se nazavilo sporo globalno zahlađenje koje će konačno dovesti do pleistocenske glacijacije.
Iako se dugoročni trend zahlađenja nastavio, postoje dokazi o toplijem periodu kada je globalna klima sličila onoj u doba oligocena. Miocensko zatopljenje je počelo prije 21 milijun godina i nastavilo se do 14 miliona godina, kada su globalne temperature zabilježile nagli pad. Prije 8 miliona godina su temperature još jednom naglo pale, a ledeni pokrov Antarktika se približio svojoj današnjoj veličini i debljini. Grenland je svoje velike ledenjake počeo dobijati prije 7 ili 8 miliona godina, iako je tamo klima veći dio perioda ostala dovoljno topla da održi šume sve do pliocena.
Kontinenti su se nastavili micati prema svojim današnjim pozicijama. Od svih današnjih važnijih geografskih detalja, jedino nije bilo kopnenog mosta između Južne Amerike i Sjeverne Amerike.
Stvaranje planina se nastavilo na zapadu Sjeverne Amerike i u Evropi. I kontinentalni i morski miocenski nalazi su česti šuirom svijeta, dok su morske naslage vidljive duž modernih obala. Dobro proučeni nalazi se mogu naći u Velikim nizinama Amerike te u Argentini.
Trava se naglo raširila dok su šume pale kao žrtve opće hladnije i suše klime. Trava se također razgranala u niz vrsta i izazvala nagli porast bio-diverziteta među velikim biljožderima, uključujući kopitare (među koje spadaju moderna goveda i jeleni).
I morska i kopnena fauna su bile prilično moderne. Jedino su u izolaciji Južne Amerike i Australije postojale bitno drukčije faune.
Prepoznatljivi vukovi, konji, dabrovi, jeleni, deve, kitovi itd. su postojali u miocenu.
Prepoznatljive vrane, patke, alcidae, i sove su se pojavile tokom miocena.
Oceani su se nastavili hladiti, te su se smeđe alge, zvane kelp, raširile i počele podržavati nove oblike morskog života, kao vidre, ribe i razne beskralježnjake.
| Tercijarska pod-era | Kvartarska pod-era | |||
|---|---|---|---|---|
| Neogenski period | ||||
| Miocen | Pliocen | Pleistocen | Holocen | |
| Akvitan | Burdigal | Zanklij | Donji | |
| Langij | Seraval | Pjačentin | Srednji | |
| Torton | Mesin | Gelasij | Gornji | |
