Monaco

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Monaco
Basisgegaevens
Officieel taal	Frans
Huidsjtad	Monaco
Sjtaotsvörm	Constitutioneel monarchie
Sjtaotshoof (lies)	Albert II
minister vaan staot	Pierre Dartout
[[{{{titelhoofregering1}}}]]	{{{naomhoofregering1}}}
[[{{{titelhoofregering2}}}]]	{{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]]	{{{naomhoofregering3}}}
Religie	{{{religie}}}
Opperflaakde – % water	1.95 km² -%
Inwoeners – Deechde:	37.800 (2014) 18.713/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid	Euro (EUR of €)
Tiedzaone	UTC +1
Nationale fiesdaag	19 november
Vouksleed	Hymne Monégasque
Web | Code | Tel.	.mc | MON | +377

Monaco is e stadsstäötsje aon de Middellandse Zie, gaans umslote door Fraankriek. Nao Vaticaanstad is 't 't kleinste land op de wereld en 't is 't diechs bevolkde vaan al, umtot 't gans gebeed is volgebouwd. 't Is in trèk es deur toeristenoord en es belastingparadies.

Indeiling

Wieke/buurte vaan Monaco

Monaco is 'ne compleet unitaire staot: de regering is veur alle beleid verantwoordelek, ouch plaotselek beleid. Allein tösse 1911 en 1917 gaof 't drei gemeintes. Veur doele vaan stadsplanning deilt me 't prinsdom in diverse wieke in:

Veurmaolege gemeinte Monaco-stad

• Monaco-stad

De aw stad vaan Monaco, ietot me ze ind negentienden iew góng oetbouwe. Ze ligk op 'nen oetstekende punt in 't westelek deil. Hei vint me oonder mie 't prinselek pelies, de kathedraol en 't oceanografisch museum. In Monaco-stad woene mer oongeveer doezend lui.

Veurmaolege gemeinte La Condamine

• La Condamine

De jachhave vaan Monaco en de daomèt geassocieerde wiek, alles noordelek vaan Monaco-stad. Hei vint me väöl exclusieven horeca.

• La Colle

't Westelekste punt. Veural gebeed veur liechten industrie, minder veur toerisme. Ouch 't hospitaol vaan Monaco vint me hei.

• Les Révoires

Met 9 hectaar de kleinste wiek vaan de stadsstaot. Gebouwd tege steil berg. Hei ligk oonder mie de Jardin exotique.

• Les Moneghetti

Dit deil vaan Monaco bereik me door vaanoet La Condamine de berg op te goon. E belaankriek woengebeed, oondaanks tot de steile groond lesteg te bebouwe bleek.

Veurmaolege gemeinte Monte-Carlo

• Monte-Carlo

In de negentienden iew gebouwd, noordoostelek vaan de have. Bekind en beröch um zie casino. Wijer vint me hei d'n opera en get zier deur hotels. Ouch woent hei e groet deil vaan de bevolking, en wel 't riekste deil.

• La Rousse of Saint-Roman

Woengebeed noordelek vaan Monte-Carlo.

• Larvotto

Feitelek 't verlengde vaan Monte-Carlo in ooswaartse riechting. De insegste plaots boe me nog e strand vint. Hei woene zoe'n 5.000 lui, die ouch weer tot de riekste vaan 't prinsdom hure.

• Saint Michel

Woengebeed westelek vaan Monte-Carlo.

Nui gebeed

• Fontvieille

Opgespote gebeed zuielek vaan La Colle. Hei vint me oonder mie 't stadion vaan AS Monaco.

• Le Portier

Nui gebeed wat me in de jaore 2010 is goon aonlègke t'r huugde vaan Monte Carlo en Larvotto.

Euro

Monaco is ein vaan de drei staote, neve San Marino en Vaticaanstad, die gein lid is vaan de EU, mer wel de Euro gebruuk. Monaco had naomelek, op groond vaan zienen umvaank, al laank 'n munteinheid mèt Fraankriek, en gebruukde veur 2002 de Franse franc (mèt es variant Monegaskische frank). Monaco liet ouch eige euro's sloon; Monegaskische euro's zien zeldzaam en deur verzaomelobjekte.

Taole

't Frans, door de mierderheid gesproke, is de officieel taol; de hèlf vaan de bevolking heet de Franse nationaliteit. De awwer generatie vaan inheimse Monegaske sprik nog Monegaskisch, e dialek vaan 't Ligurisch. 't Italiaans is ouch in gebruuk. De euverheid heet sinds de jaore 1970 väöl meujte gedoon um 't Monegaskisch veur oetsterve te beheuje; zoe mote kinder 't op sjaol liere.

Historie

In de zèsden iew veur Christus woort hei in de buurt 'n Griekse kolonie, Monoikos ('inkel hoes'), gestiech. In de loup vaan d'n tied verdween de plaots, tot ze in 1215 nui gestiech woort es veurpos vaan Genua. In 1297 naom Francisco Grimaldi de börch, verkleid es Franciscaner monnek, in; de dynastie bleef tot op d'n daag vaan vaandaog aon de mach mèt oetzundering vaan 1793 tot 1814, wie 't land oonder Frans bestuur kaom. Nao 't Congres vaan Wene woort 't e protectoraat vaan 't Keuninkriek Sardinië en in 1861 erkós me de ónaofhenkelekheid. Ind negentienden iew kaom 't lendsje op de kaart te stoon es bestumming veur de rieke, oonder mie door de stiechting vaan 't casino. Oonder prins Rainier III, dee in 1949 aon de mach kaom, trok de stadsstaod ummer mie belastingvlöchtelinge aon; ouch wis heer door zie showbizhouwelek mèt Grace Kelly de aondach op ziech te vestege. In 1962 woort de constitutie gemoderniseerd. E verdraag oet 2002 garandeert tot Frankriek 't land, es de dynastie tot 'n eind kump neet zal inlijve. In 2005 störf prins Rainier op 81-jaorege leeftied. Ziene zoon Albert volg häöm op.