Sjeem
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Sjeem of sjieëm óntsteit wen leech van 'n leechbrón wuuert taengegehaje door e veurwerp. 'n Veurwaerd veur 't óntstaon van sjeem is det 't dus 'n leechbrón en e veurwerp guuef. Dao kan spraok zeen van 'n netuurlike leechbrón (wie de zón) of 'n kónsmaesige leechbrón (wie 'n lamp). Sjeem is 't deil van 'n ruumdje wo 't leech wuuert óngersjöp en neet drek doordringk.
Me kan versjillige saorte sjieëm óngersjeie:
- Eige sjeem is de sjeem die op 't veurwerp ligk, wie de zón die op 'ne paol sjientj: d'n eine kantj vanne paol is leech ennen angere kantj is duuster.
- Slaagsjeem is de sjeem waat e veurwerp wurp op 'nen ónger- of achtergróndj, wie de verneumdje paol dae sjeem wurp oppe zandj of op 'n moer.
- Gebraoke sjeem is 'nen apaarte vorm van slaagsjeem: 'ne paol staot veur 'n moer; e deil vanne sjeem viltj oppe gróndj, mer 'n anger deil vanne sjeem geit wiejer oppe moer, wodoor 'n verbraeking inne sjeem optruuedj.
Wiejer kan me nag 'n óngersjied make tösse halfsjeem en kaersjeem. Kaersjeem is 't duusterste deil vanne sjeem; halfsjeem is minder duuster en zitj naeve de kaersjeem.