Wilhelm von Humboldt

Wilhelm von Humboldt

Imię i nazwisko urodzenia	Friedrich Wilhelm Christian Karl Ferdinand von Humboldt
Data i miejsce urodzenia	22 czerwca 1767 Poczdam
Data i miejsce śmierci	8 kwietnia 1835 Tegel
Zawód, zajęcie	filozof, językoznawca, polityk
Narodowość	niemiecka
Alma Mater	Universität Viadrina
Rodzice	Alexander Georg von Humboldt, Maria Elizabeth Colomb
Krewni i powinowaci	Alexander – brat
Odznaczenia

Tablica pamięci Wilhelma von Humboldta na Zamku w Otmuchowie

Postać uwieczniona na znaczku pocztowym

Friedrich Wilhelm Christian Karl Ferdinand von Humboldt (ur. 22 czerwca 1767 w Poczdamie, zm. 8 kwietnia 1835 w Tegel) – niemiecki filozof, językoznawca, polityk, przedstawiciel neohumanizmu, brat Alexandra.

Życiorys

Urodził się w rodzinie o brandenburskich i pruskich tradycjach urzędniczych i wojskowych sięgających XVI wieku. Ojciec, Aleksander Georg von Humboldt, pan na włościach Hadersleben i Ringenwalde, wybrał karierę wojskową. W 1762, z powodu odniesionych ran, przeniesiono go w stan spoczynku i w 1764 został szambelanem na dworze księżniczki Elżbiety von Braunschweig. W 1766 poślubił, młodszą o dwadzieścia jeden lat, bogatą wdowę Marię Elżbietę z domu Colomb (z pierwszego małżeństwa von Holwede), pochodzącą z rodziny francuskich hugenotów o dużych aspiracjach kulturalnych i naukowych. W posagu wniosła ona, między innymi, posiadłość Tegel (obecnie w granicach Berlina), gdzie Wilhelm spędził dzieciństwo.

Kariera

Studiował we Frankfurcie nad Odrą. W latach 1801–1808 był rezydentem pruskim w Rzymie, gdzie obcował ze światem naukowo-artystycznym i uprawiał studia filozoficzne, filologiczne i archeologiczne. W 1809 został kierownikiem pruskiego ministerstwa wyznań i oświecenia. Podczas pracy na tym stanowisku stał się merytorycznym założycielem Uniwersytetu Berlińskiego i zreformował cały ówczesny pruski system edukacji. W ramach reformy stworzył instytucję gimnazjum humanistycznego, które było fundamentem niemieckiego systemu edukacji przez całe stulecie .

W 1810 został ministrem stanu i został wysłany jako przedstawiciel Prus do stolicy Austrii, Wiednia . Między 1813 a 1815 był czynny dyplomatycznie przy wciągnięciu Austrii do Koalicji i zawieraniu pokoju z Francją , na kongresie wiedeńskim starał się o zjednoczenie Niemiec, w 1817 odbył misję nadzwyczajną do Londynu, a rok później reprezentował Królestwo Prus na kongresie akwizgrańskim. W 1819 ustąpił ze służby państwowej, gdyż nie udało mu się nakłonić króla do nadania Prusom konstytucji. W dalszym ciągu wywierał znaczny wpływ, ale już tylko na życie artystyczne, przez organizację muzeum berlińskiego.

Poglądy

Przeciwstawiał się scjentyzmowi. Podkreślał specyfikę i metodologiczną odrębność nauk humanistycznych jako badających wytwory ducha. Za główny cel człowieka uznawał harmonijny rozwój z uwzględnieniem indywidualnych dyspozycji i uzdolnień. Powoływał się przy tym na ideały starożytnej Grecji, gdzie według niego realizowano to założenie najlepiej.

Poglądy na temat języka

Opierając się na założeniach kantyzmu, zaprzeczał tezie o zewnętrznych przyczynach powstania i rozwoju języka. Wytworzenie języka jest nie tyle zewnętrzną, służącą wspólnej komunikacji, co wewnętrzną potrzebą ludzkości, niezbędną dla rozwoju jej duchowych sił oraz dla zdobycia określonego poglądu na świat.

Język nie jest raz wytworzonym i niezmiennym narzędziem służącym do nazywania rzeczy ("ergon"), lecz jest to nieustanny proces, ciągłe tworzenie, „energeia”. Język jest nieustanną pracą ducha.

Słowa nie są jedynie znakami istniejącej rzeczywistości, język jest środkiem służącym człowiekowi do zrozumienia świata i samego siebie. Każdy konkretny język niesie określony „obraz świata”. Zróżnicowanie języków nie polega tylko na odmienności znaków, a wyrazy i ich zestawienia jednocześnie tworzą i określają pojęcia. Różne języki stanowią w istocie rozmaite sposoby widzenia świata, organy swoistego sposobu myślenia i odczuwania poszczególnych narodów. Różnorodność języków to „nie różnorodność dźwięków i znaków, lecz różnorodność samych światopoglądów”. Badania nad językiem nie powinny ograniczać się do zewnętrznej formy, ale powinny dotyczyć treści językowych i zawartego w języku poglądu na świat, a więc „wewnętrznej formy językowej”.

Odznaczenia

• Order Orła Czarnego (Prusy, 1830)
• Order Orła Czerwonego I klasy z liśćmi dębu (Prusy)
• Krzyż Żelazny I klasy na białej wstędze (Prusy, 1814)
• Krzyż Wielki Orderu Danebroga (Dania, 1815)
• Krzyż Wielki Orderu Wierności (Badenia)
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Korony (Bawaria)
• Krzyż Wielki Orderu Gwelfów (Hanower)
• Krzyż Wielki Orderu Lwa Niderlandzkiego (Holandia)
• Krzyż Wielki Orderu Leopolda (Austria)
• Krzyż Wielki Orderu Świętej Anny (Rosja)
• Krzyż Wielki Orderu Sokoła Białego (Weimar)

Prace

Pisał prace z dziedziny krytyki literackiej (o Goethem, Schillerze, z którym utrzymywał bliskie stosunki); jednak większe znaczenie mają jego studia z zakresu językoznawstwa porównawczego. Krytyczne wydanie jego zbiorowych dzieł sporządziła Pruska Akademia Umiejętności (1903–1918, 15 tomów).

Zobacz też

• gramatyka treści

Bibliografia

• Elżbieta M. Kowalska: Wilhelm von Humboldt. Życie, dzieło, mit. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2006. ISBN 978-83-7338-202-2. Brak numerów stron w książce
• Bolesław Andrzejewski: Wilhelm von Humboldt. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1989. ISBN 83-214-0595-9. Brak numerów stron w książce Zawiera także fragmenty utworów W. von Humboldta w tł. z niem. B. Andrzejewskiego.
• Bolesław Andrzejewski ( red.): Słownik filozofów. Filozofia powszechna. Poznań 1996: Dom Wydawniczy REBIS, s. 117-120. ISBN 83-7120-391-8.
• Gerhard Helbig: Dzieje językoznawstwa nowożytnego, tłum. z niem.: Czesława Schatte, Dorota Morciniec. Wrocław: Ossolineum, 1982, s. 8–12. ISBN 83-04-00920-X.

Linki zewnętrzne

• KurtK. Mueller-Vollmer KurtK., MarkusM. Messling MarkusM., Wilhelm von Humboldt, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 4 czerwca 2016, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-31]  (ang.).
• Humboldt, Wilhelm von (1767–1835) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].