Шкорванчок

Польски шкорванчок
Наукова класификация
Царство	Animalia
Тип	Chordata
Класа	Aves
Ряд	Passeriformes
Фамилия	Alaudidae
Род	Alauda
Файта	A. arvensis
Биномне мено
Alauda arvensis

Опис

Шкорванчок (хаснує ше и назва польски шкорванчок) (Alauda arvensis) мала птичка селїдбенїца позната по своїм красним шпиваню. Спада до роду птицох шпивачкох. Волаю го и „нєбесни шкорванчок“, бо док лєци барз часто го мож чуц як шпива. У литератури и музики ше часто спомина пре красне шпиванє. Назва Alauda вироятно походзи од латинского слова laud, цо значи "похвала, хвалошпив", а може мац вязу и зоз италиянским словом laude, цо значи "писня, гимна; побожна писня". Назва arvensis вироятно вибранa як наукова назва за польского шкорванчка, бо самчик лєта барз високо, и прейґ 100 метери, скорей як цо почнє шпивац свою шпиванку, хтору людзе часто доживюю як шпиванку нєбу. Сучасна руска назва му шкорванчок, а архаична назва и шковранчок. Сучасна форма слова шкорванчок настала з метатезу вр →рв (вран → рван) од старшей форми шковранчок, яка зазначена у народних писньох: Яке пирє тот тащок ма / цо ше вон шковраньчок вола? (Бинд. Кост., 122) У руснацких валалох сиверней Мадярскей зафиксовани назви шковранок и шковранчок, у лемковских szkowranok, у слц. škovránok. Вариянта зоз метатезу вр →рв позната у слц. диял. škorvánok (Тимко 97, 122). По єдних етимолоґох слово походзи од праслав. skovornъkъ, a тото од skvorovorn(k) або skvornъkъ; по других перша часц шко- ономатопейского походзеня, а друга часц од вран-а, праслав. vornъ (Фасмер).

Випатрунок и шпив

Длугоки є од 16–18 цм. На глави ма кратку чубочку, хтора ше може дзвигац и спущовац. Пирє на першох и бруху му кафовкастобиле, а на других часцох цела кафове зоз местами шветлєйшима и цмейшима ниянсами. Кридла ширши при самчикови як при самички, та самчик може длужей лєтац. Кед шкорванчок лєци, видза ше му кратки хвост и кратки широки кридла. Хвост и заднї краї кридлох му "орубени" з билу фарбу и видза ше кед ше шкорванчок оддалює, алє ше нє видза кед ше приблїжує ґу припатрачови.

Самчик шкорванчка ма характеристичне шпиванє, хторе мож чуц и 50–100 метери далєко. Звичайно шпива 2–3 минути, а под час парованя и длужей. Його шпиванка ма у себе розлични тони хтори доприноша єй краси. Шпиванє му творя трилери – трепеценє гласа пре швидке повторйованє єдного тона. Шпиванє може потирвац вецей од 30 минути. Дакеди шпива и на жеми. Шпивац почина кед ше розвиднї. Самчик ше дакеди помали и скоро вертикално дзвига до висоти даскельо дзешатки метери, дакеди и понад 100 метери, дзе ше длуго затримує шпиваюци. Вец ше спущує ґу жеми и даскельо метери над жему нараз ше опущи и "спаднє" на жем як груда.

Гнїздзенє

Шкорванчок розширени у Европи, Азиї и горох сиверней Африки. Жиє на обабяцих поверхносцох, пасовискох, у степох. Шкорванчок ше карми зоз заренками и инсектами. Гнїздзи ше на жеми, часто у нїзкей трави. Гнїздо звичайно прави самичка зоз сухих стебелкох травох. Самичка у априлу у гнїздзе хторому нукашньосц з мегчейшово материялу (гнїздо добре закамуфловане и барз чежко го найсц), знєше 3 до 6 жовто-били ваїчка зоз кафовкастима/лиловима точками. Гнїздо широке 7–8 цм, високе 4–6 цм, зоднука 5–6 цм, глїбоке 3–5 цм, краї гнїзда над поверхносцу 1–2 цм. Самичка шедзи на вайцох 12–14 днї. Млади починаю виходзиц з гнїзда кед маю 8–10 днї, ище нє можу лєтац и родичи их кармя и у гнїздзе и коло гнїзда. Шкорванчки вишедую млади два раз, та и три раз през лєто. Свойо гнїздо самичка хаснує лєм за єдно гнїздзенє штредком марца або на початку априла (а друге у маю або юнию).

Шкорванчок ма моцни ножки и вельо часу препровадзує на жеми збераюци заренка. У сезони парованя карми ше углавним з розличнима инсектами, гушенїцами, павуками, хлїстами, хтори находзи у моховини або у найнїзших часцох рошлїнох. През жиму ше карми и зоз заостатима овоцами.