شماره ،45تابستان 7931
مؤلفههای آموزشی مؤثر بر تواناییهای کارآفرینانه دانشجویان آموزشهای علمی کاربردی
کشاورزی
مجتبی ایلخانی ،7فرهاد لشگر آرا 2و مجیدرضا خداوردیان
9
-1دانش آموخته ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات ،.تهران
-2دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات ،.تهران
-3استادیار مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد کشاورزی.
چکیده
آموزشهای علمیکاربردی با برنامهریزی ،اجرا و ارزیابی دقیق فعالیتهای آموزشی کارآفرینانه باعث تربیت
نیروی انسانی متخصص ،ماهر و کارآفرین و آمادهکار برای خدمت در تمامی بخشهای اقتصادی ،اجتماعی،
صنعتی و فرهنگی کشور شده و از طریق طرح و اجرای ایدههای جدید ،فرصتهایی را برای کارآفرینی فراهم
نموده است در این راستا این پژوهش با هدف تعیین مؤلفههای آموزشی مؤثر بر تواناییهای کارآفرینانه
دانشجویان آموزشهای علمی-کاربردی کشاورزی به شیوه پیمایشی انجام شده است .جامعه آماری این
تحقیق را تعداد 3843نفر دانشجویان شاغل به تحصیل در گرایشهای کشاورزی تعداد 23مرکز آموزش
علمی کاربردی جهاد کشاورزی تشکیل دادهاند .برای گردآوری اطالعات از روش نمونهگیری طبقهای با انتساب
متناسب استفاده شد .با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه تحقیق 191تن از دانشجویان مذکور تعیین
گردید .روایی ابزار تحقیق توسط چند تن از صاحبنظران مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد کشاورزی
و اعضای هیات علمی گروه ترویج وآموزش کشاورزی دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم وتحقیقات تایید شد.
پایایی پرسشنامه با استفاده از آزمون تتای ترتیبی Ɵ = 1/48به دست آمد ،برای تجزیه و تحلیل دادهها ،از
نرمافزار ،SPSSاستفاده شده است .روش آماری این تحقیق عالوه برآمار توصیفی از رگرسیون ترتیبی برای
تخمین میزان تأثیر متغیرهای پیشبین بر متغیر مالک استفاده شده است نتایج رگرسیون ترتیبی نشان داد
مؤلفههای آموزشی چون اعتبارات و تسهیالت آموزشی ،تجهیزات و رسانههای آموزشی ،به کارگیری روشهای
تدریس ،محتوای درسهای علمی کاربردی بر توانایی کارآفرینی دانشجویان تأثیر مثبت داشتهاند و مؤلفههایی
مانند فضای کالبدی مرکز آموزشی و مدیریت و برنامهریزی آموزشهای علمی کاربردی ،نقش معنیداری را بر
تواناییهای کارآفرینانه دانشجویان نداشتهاند .در مجموع این متغیرها 76درصد از تغییرات متغیر مالک این
تحقیق (تواناییهای کارآفرینانه دانشجویان) را تبیین کردهاند.
نمایه واژگان :مؤلفههای آموزشی ،تواناییهای کارآفرینانه ،دانشجویان کشاورزی ،آموزشهای علمی
کاربردی کشاورزی.
نویسنده مسئول :فرهاد لشگر آرا
رایانامهf.lashgarara@yahoo.com :
پذیرش1396/17/13 :
دریافت1397/12/21 :
فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی
11
مؤلفههای آموزشی مؤثر ...
مقدمه
در دههی گذشــته موضوع بهینهسازی نظام
آمــوزش عالی کشــاورزی در دســتور کار
برنامهریزان آموزشــی قــرار گرفت تا نظامــی
عملیاتی بــرای تربیت افــرادی که نــه تنها بتوانند
وارد بازار کار شــوند ،بلکه از راه شــناخت
فرصتهای موجود ،به دنبال ایجاد و توســعه
فرصتهای نوین تخصصــی نیز باشند .ایــن نظام با
نام «آموزش علمی -کاربــردی» پا به حوزه
آموزشــی کشــور گذاشــت و تاکنون تالشهای
زیادی بــرای نهادینهسازی آن شــده اســت .برتری
مهم ایــن نوع آموزشها ایجاد مهارتهای فنی
مربوط به حرفه اســت و میتواند دانش آموخته را
درشــغل خود شایســته و پربارتر از پیش نشان دهد
(جیمز )2113 ،البته کارآفرینی دانش اموختگان
مرکزهای علمی کاربردی با چالشهایی مانند
ناکارآیی مرکزهای آموزش عالی علمی کاربردی
کشاورزی در تربیت دانش آموختگان کارآفرین
(خسرویپور وهمکاران ،)1347 ،بی تجربگی دانش
اموختگان کشاورزی در مرحله ورود به بازار کار (میر
شکاری ،)1343 ،توانایی پایین در ایجاد کسب و
کارهای کوچک (سواری وهمکاران ،)1391 ،نداشتن
تواناییهای الزم برای راهاندازی کسب و کارهای
مناسب (امیری ومرادی ،)1346 ،تطبیق نداشتن
آموزشها با نیازهای شغلی( ،یعقوبی وهمکاران،
( ،( 1343اوالدیان ،)2111بی ارتباط بودن
مرکزهای آموزش عالی کشاورزی با بخشهای
اجرایی (یعقوبی وهمکاران )1348 ،بی توجهی به
مباحث کارآفرینی در تدوین سرفصل درسهای
کشاورزی و نهادینه نشدن آموزشهای کارآفرینی و
جدی نگرفتن آن و نبود مرکزهای مشاورهای فعال در
مؤسسههای آموزش کشاورزی (رضایی)1391 ،
(ضعف نظامهای آموزشی و پژوهشی در پرورش
روحیة پژوهشگری و خالقیت (ملکی ورستمی،
)1392و شاید مهمتر از همه نبود محتوای روشنی
دربارة خود اشتغالی و کارآفرینی در برنامة درسی
آموزش عالی کشاورزی (حاجی میر رحیمی ومخبر،
)1393مواجه است .مروری بر پیشینه پژوهشهای
17
فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی
مرتبط با این تحقیق از جمله پژوهش لشگرآرا
وهمکاران 2112با عنوان عوامل مؤثر بر بازدهی
کارآفرینی از دیدگاه دانشجویان کشاورزی در استان
ایالم نشان داد بیشتر پاسخگویان بر این باورند که
عوامل آموزشی و سیاستگذاری در بازدهی دورههای
آموزشی مؤثرند .یافتههای خسـرویپور و همکـاران
( ،)1347در پژوهشی با عنوان بررسی تأثیر
مؤلفههای آموزشی بر توانمندی کارآفرینانه
دانشجویان مرکـزهای علمی -کاربردی نشـان داد
توانـاییهای مدرسـان ،روشهای آموزشـی ،محتوای
آموزش ،و تجهیزات آموزشی ،از جملـه مؤلفـههای
اثرگـذار آموزشـی هسـتند کـه نیـاز بـه اصالح
وبازبینی دارند .امیری و مرادی ( ،)1346در پژوهش
خودبا عنوان نگرشهای کارآفرینانه دانشجویان و
عاملها بازدارنده آن به این نتیجه دست یافتند کـه
عامـلها درون دانشگاهی شامل سبک مدیریت،
محتوای درسها ،ویژگیهای مدرسـان ،ویژگـی
نظـام اداری -مـالی ،عملکرد کارکنان ،و ویژگیهای
دانشجویان بر نگرش کارآفرینانه آنان اثرگذارند.
ابراهیم زاده و محمد داودی ( )1344در پژوهشی با
عنوان بررسی مؤلفههای اصلی آموزش بزرگساالن به
منظور ارائه مدل مناسب در کشور ،تمرکز بر طراحی
مدل مناسب برای آموزش بزرگسـاالن کشـور ،یـازده
مؤلفـه آموزشی را شناسایی کرده که مؤلفههای
فناوری ،مـدیریت ،مهـارتهـای مربیـان ،فضـا،
رویکردهـای یادگیری ،و برنامهریزی آموزشی به
عنوان متغیرهای پیشبین بر مؤلفههای ارزشیابی،
محتوای آموزشـی ،روشها ،نقشها و صالحیتها ،و
هدفها به عنوان متغیر مالک موثرند.
هدف کلی این مقاله ،بررسی تأثیر مؤلفههای
آموزشی دورههای علمی کاربردی کشاورزی بر
افزایش تواناییهای کارآفرینانه دانشجویان میباشد
روششناسی
این تحقیق باتوجه به ماهیت کمی ،از نظر هدف
و یافتهها که مورد بهره برداری نظام آموزشهای
علمی کاربردی قرار میگیرد ،از نوع تحقیقات
شماره ،45تابستان 7931
کاربردی محسوب میشود و بنا به چگونگی گردآوری
دادهها میدانی است.
جامعهی آماری مورد بررسی در این تحقیق شامل
3843تن از دانشجویان علمی کاربردی 23مرکز
جهادکشاورزی کشور در مقاطع کاردانی و کارشناسی
درگرایشهای مختلف کشاورزی به شمار 3843تن
میباشد که در نیمسال دوم تحصیلی 1393-97و
نیمسال اول تحصیلی 1397-96مشغول به تحصیل
بودهاند ،برای محاسبهی حجم نمونه ،از فرمول
کوکران استفاده شده است و انتخاب نمونهها در این
تحقیق به روش نمونهگیری تصادفی طبقهای با
انتساب متناسب برپایه شمار دانشجویان هر مرکز
انجام پذیرفته است .برابر با این روش ،نمونهگیری در
دو مرحله انجام شد .در مرحلهی نخست ،متناسب با
شمار کل دانشجویان در هر یک ازمرکزها سهم هر
طبقه (مرکزآموزشی) مشخص شد .در مرحله دوم،
برابر با نمونهگیری تصادفی ساده ،دانشجویان انتخاب
شدند.
متغیر وابستهی این تحقیق "تواناییهای
کارآفرینانه دانشجویان آموزشهای علمی کاربردی
کشاورزی" میباشد .شاخصهای تشکیل دهنده این
متغیر عبارتاند از :خالقیت ،خطرپذیری ،مسئولیت
پذیری ،توفیق طلبی ،اراده و پشتکار ،فنون کسب
کار ،اعتماد به نفس ،مدیریت ابهام ،استفاده از
فرصتها.
متغیرهای مستقل نیز عبارتند از:
-1مدیریت و برنامهریزی دورههای آموزشی،
شاخصهای تشکیل دهنده این متغیرعبارتند از:
نیازسنجی و اولویتهایبندی نیاز آموزشی ،چگونگی
جذب دانشجویان ،برنامهریزی و تقویم آموزشی
نیمسالهای تحصیلی ،انضباط در اجرای دورههای
آموزشی ،پیگیری مشکلهای آموزشی و اداری
دانشجویان ،زمانبندی برگزاری درسها نظری،
زمانبندی برگزاری دروس عملی ،زمانبندی و
چگونگی برگزاری آزمونها.
-2محتوای درسهای علمی کاربردی
شاخصهای تشکیل دهنده این متغیر عبارتند از:
سرفصلهای درسهای نظری ،سرفصلهای درسهای
عملی ،منبعهای درسهای (کتاب ها) علمی
کاربردی ،محتوای آموزشی ارائه شده (جزوه،
پاورپوینت و ،)...استانداردها و پودمانهای آموزشی و
درسی ،محتوای مندرج درطرح درس مدرسان.
-3به کارگیری روشهای تدریس
شاخصهای تشکیل دهنده این متغیر عبارتند از:
به کارگیری روشهای عملی و تجربی (مزرعه محور)،
استفاده از روشهای بحث گروهی و کارگاه آموزشی،
دعوت از کارآفرینان برای انتقال تجربه های ،استفاده
از روش سخنرانی ،استفاده از روش پرسش و پاسخ،
به کارگیری شیوههای حل مساله ،تاکید بر روشهای
مشارکتی و تعاملی بین دانشجو ،مدرس و محیط،
تاکید بر روشهای تغییر نگرش ،افزایش انگیزه و
رشد خالقیت ،استفاده از بازدیدها و گردشهای
علمی ،به کارگیری شیوه اکتشافی ،استفاده از
شیوههای آزمون و ارزشیابی جدید و مناسب ،استفاده
از طرح یا پروژه نویسی.
-8تجهیزات و رسانههای آموزشی
شاخصهای تشکیل دهنده این متغیر عبارتند از:
ابزار و تجهیزات تخصصی عملیات کشاورزی ،رسانهها
و مواد آموزشی الکترونیکی (رایانه ،نمایشگرهای
ویدیویی) ،ابزار و وسیلههای آزمایشگاهی ،رسانهها و
مواد آموزشی نوشتاری (کتابها ،مجلهها ،نشریه،
و ،)...استفاده از وب و فضایهای مجازی و
نرمافزارهای چند رسانهای (تلفن همراه و)...
-3فضای کالبدی مرکز آموزشی
شاخصهای تشکیل دهنده این متغیر عبارتند از:
شرایط فیزیکی مطلوب کالسها (دما ،رطوبت ،تهویه،
نور و صدا) ،امکانات رفاهی (خوابگاه ،رفت وآمد و
بوفه یا غذاخوری) ،فضاها و زمینهای ورزشی،
فضاهای کارگاهی و آزمایشگاهی ،پایلوت ،باغ و
مزرعههای آموزشی ،فضاهای فرهنگی و علمی
(کتابخانه و مرکز اطالع رسانی) ،سایت رایانهای و
اینترنتی.
-7اعتبارات وتسهیالت آموزشی
شاخصهای تشکیل دهنده این متغیرعبارتند از:
اعطای تسهیالت (وام) کم بهره بانکی به دانشجو،
کمکهای بالعوض به دانشجویان کارآفرین ،اعطای
فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی
13
مؤلفههای آموزشی مؤثر ...
جدول -7ضریبهای پایایی متغیرهای تحقیق
متغیر
تواناییهای کارآفرینانه
مدیریت و برنامهریزی
محتوای دروس
روشهای تدریس
تجهیزات ورسانههای آموزشی
فضای کالبدی
اعتبارات وتسهیالت
شمار گویه
21
12
13
13
12
13
17
تسهیالت نهادهای کشاورزی به دانشجویان کارآفرین،
در اختیار گذاشتن فضاها ،امکانات ،تجهیزات
تخصصی برای کار حین تحصیل دانشجویان ،ایجاد
فرصتهای سرمایهگذاری از سوی مرکز آموزش
(تشکیل صندوق)
گرد آوری دادههای مورد نیاز این تحقیق در دو
بخش انجام گرفت.
اول مبانی نظری ،دوم روش میدانی که در این
روش از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده در
این مرحله برای تکمیل پرسشنامه و آمار و دادههای
مربوط به دانشجویان و مراکز ،به صورت حضوری،
پستی و پست الکترونیکی تکمیل گردیده است.
پرسشنامه یاد شده مشتمل بر :ویژگیهای فردی
پاسخگویان با12پرسش ،شاخصهای مربوط به متغیر
وابسته با 29پرسش و شاخصهای متغیرهای مستقل
با 84پرسش طیف لیکرت بوده است .در این تحقیق
روایی محتوایی و ظاهری ابزار تحقیق با استفاده از
نظرخواهی از استادان دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات و
صاحبنظران و کارشناسان مؤسسه آموزش عالی
علمی کاربردی کشاورزی بررسی شد و پس از اعمال
نقطه نظرهای اصالحی آنان ،روایی مورد نظر برای
ابزار تحقیق محقق شد.
به منظور تعیین پایایی متغیرهای مورد قبول این
پژوهش از فرمول تتای ترتیبی استفاده گردید و
فهرست ضریب θبرای آنها تهیه شد .کمترین
مقادیرضرایب برای افزایش پایایی پرسشنامه حذف
شدهاند .ضریبهای بدست آمده نهایی پرسشنامه
از1/693تا 1/944بوده که میانگین تتای ترتیبی
برابر1/48می باشد .که بیانگر مطلوب بودن پایایی
78
فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی
میانگین رتبهای
8331
8368
2368
3311
823.
2364
3378
ضریب تتا
13944
13441
13799
13413
13441
13693
13483
CR
13931
13498
13678
13419
13473
13411
13413
سازه ابزار تحقیق است .روشهای آماری مورد
استفاده در این تحقیق شامل آمار توصیفی (فراوانی،
میانگین ،انجراف معیار) ودر آمار استنباطی رگرسیون
ترتیبی بوده است.
یافتهها
نتیجه بررسی سن افراد مورد مطالعه نشان
میدهد که بیشترین فراوانی مربوط به گروههای
سنی "21تا 23سال" با فراوانی 38نفر (24/3
درصد) و "37تا 81سال" با فراوانی 83نفر (23/6
درصد) و کمترین فراوانی مربوط به گروه سنی باالتر
از 31سال با فراوانی 3نفر ( 2/7درصد) میباشد .به
لحاظ جنس 112نفر ( 34/9درصد) زن و 66نفر
( 81/3درصد) مرد میباشند .بررسی گرایش تحصیلی
نشان داد گل و گیاه زینتی با فراوانی 73نفر (38/1
درصد) و گیاهان دارویی با فراوانی 31نفر (27/4
درصد) و کمترین فراوانی مربوط به رشته گیاه
پزشکی با فراوانی 1نفر ( 1/3درصد) میباشد.
دررابطه با مقطع تحصیلی کاردانی با فراوانی 111نفر
( 33/2درصد) و کمترین فراوانی مربوط به مقطع
تحصیلی کارشناسی با فراوانی 42نفر ( 83/2درصد)
میباشد .پیشینهی کار عملی در زمینه کشاورزیافراد
مورد مطالعه گویای آن است که 71درصد از افراد
مورد مطالعه فاقد پیشینه کار عملی در زمینه گرایش
تحصیلی خود میباشند و از افراد دارای پیشینه کار
عملی بیشترین فراوانی مربوط به 1تا 3سال پیشینه
با فراوانی 36نفر ( 31درصد) و کمترین فراوانی
مربوط به باالتر از 21سال با فراوانی 2نفر (1/1
درصد) میباشد .در ادامه ،نتیجه بررسی وضعیت
شماره ،45تابستان 7931
اشتغال افراد مورد مطالعه نشان میدهد 43نفر
( 83/6درصد) از افراد مورد مطالعه بیکار و 111نفر
( 32/7درصد) شاغل میباشند .که 89نفر (23/4
درصد) شغل مرتبط با گرایش تحصیلی دارند و 31
نفر ( 27/3درصد) و شغل مرتبط با گرایش تحصیلی
ندارند 127.نفر ( 77/3درصد) از افراد مورد مطالعه
در دورههای کارآفرینی شرکت نکردهاند و 31نفر
( 27/3درصد) در دورههای کارآفرینی شرکت
کردهاند .بررسی شرکت در دورههای کارآفرینی نشان
داد که از افرادی مورد مطالعه .بیشترین فراوانی17
نفر ( 4/8درصد) به 7-8ساعت دوره کارآفرینی و 2
نفر ( 1/3درصد) 13-13ساعت دوره کارآفرینی را
گذراندهاند.البته 133 ،نفر ( 61درصد) از افراد مورد
مطالعه تجربه کارآفرینی نداشتهاند و تنها 32نفر
(17/4درصد) تجربه کارآفرینی داشتهاند و
13/2درصد در این زمینه اعالم نظر نکردهاند.
هدف از انجام تحلیل رگرسیونی ترتیبی در این
تحقیق بررسی تأثیر متغیرهای تأثیرگذار در
تواناییهای کارآفرینانه دانشجویان است.
با توجه به این که مقیاس میزان توانایی
کارآفرینانه دانشجویان ،به عنوان متغیر مالک،
رتبهای بوده از رگرسیون ترتیبی استفاده شد .نتایج
رگرسیون ترتیبی با استفاده از نرمافزارSPSS
درجدول آمده است .نتیجهی این تحلیل نشان داد
جدول -2بررسی مناسب بودن مدل رگرسیون انتخابی
مدل
مدل پایه
مدل نهایی
درست نمایی تابع احتمالی
137/118
63/121
که مدل رگرسیونی با توجه به معنیدار شدن کای
اسکوئر (311/163و= )χ2و ( )P= 1/111دارای
برازش خوبی میباشد و متغیرها توانایی تبیین مدل
را دارند.
2
مقدار Rکاکس و سـنل ( ،)Cox and Snellو
)،Nagel kerkeنـاگل کـرک) ،مـک فـادن Mac
Faddenبـه ترتیـب 1/346 ،1/837و1/762بـه
دسـت آمـد که میتـوان نتیجـه گرفـت ،متغیرهای
مسـتقل میتوانند بخشـی ازاحتمـال تغییرپذیری
سـطح توانایی کارآفرینانه دانشجویان را تبیین کنند.
یافتههای رگرسیون ترتیبی ،نشان میدهد
متغیرهای پیشبین مدیریت و برنامهریزی دورههای
آموزشی ،تجهیزات و رسانههای آموزشی ،فضای
کالبدی مرکزهای آموزشی ،به کارگیری روشهای
تدریس ،محتوای درسهای علمی کاربردی ،اعتبارات
وتسهیالت آموزشی در تواناییهای کارآفرینانه
دانشجویان نقش دارند و با توجه به مقدار Pseudo
R2 McFaddenبرابر 1/762میتوان گفت این
متغیرها 76درصد از تغییرات متغیر مالک
(تواناییهای کارآفرینانه دانشجویان) را تبیین کردند.
در جـدول ،3بـرآورد مؤلفههای آموزشی تاثیرگـذار
بـر توانایی کارآفرینانه دانشجویان مشـاهده میشـود
که متغیرهایی چون اعتبارات و تسهیالت
χ2
63/993
df
p
3
1/111
جدول -9برآورد مشخصههای تأثیرگذار بر تواناییهای کارآفرینانه دانشجویان
Model
ضریب ثابت (توانایی کارآفرینانه دانشجویان)
تجهیزات ورسانههای آموزشی
اعتبارات وتسهیالت آموزشی
به کارگیری روشهای تدریس
محتوای درسهای علمی کاربردی
فضای کالبدی مرکزهای آموزشی
مدیریت و برنامهریزی دورههای آموزشی
Pseudo R 2McFadden =1/ 762
Estimate
26/317
6/367
3/132
3/273
8/411
1/636
1/333
Pseudo R 2Nagelkerke = 1
/346
Sig
Wald
13/323
18/884
12/677
6/219
9/126
2/387
3/243
Pseudo R 2Cox and
1/111
1/111
1/116
1/111
1/114
1/191
1/146
Snell = 1/837
فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی
77
مؤلفههای آموزشی مؤثر ...
آموزشی ،تجهیزات و رسانههای آموزشی ،به کارگیری
روشهای تدریس ،محتوای درسهای علمی کاربردی
بـه صـورت مثبـت بـر احتمـال تغییرپذیـری توانایی
کارآفرینانه دانشجویان تاثیرگذارند و دو متغیر فضای
کالبدی مرکزهای آموزشی و مدیریت و برنامهریزی
دورههای آموزشی معنیدار نبوده بنابر این بـر
احتمـال تغییرپذیـری توانایی کارآفرینانه دانشجویان
تاثیرنبودهاند.
بحث و نتیجهگیری
نتایج رگرسیون نشان داد که محتوای درسهای
علمی کاربردی ،با تواناییهای کارآفرینانه دانشجویان
تأثیر دارد .که این نتیجه با نتایج تحقیق خسـرویپور
و همکـاران ( )1347و امیری ومرادی( 1346 )،و
آریگتی ( )2113و کوتیم وهمکاران ()2118
همخوانی دارد .نتیجه به دست آمده از این فرضیه
محتوا وسرفصلهای درسهای علمی کاربردی در
بهبود تواناییهای کارآفرینانه دانشجویان تأثیرگذار
است .از جمله یافتههای دیگر این تحقیق نشان داد،
متغیر روشهایهای آموزشی در تواناییهای
کارآفرینانه دانشجویان تأثیر مثبت دارند .که این
نتیجه با نتایج تحقیق محمـدی الیاسـی و همـکاران
( ،)1391کوتیم وهمکاران ( )2118همخوانی دارد.
در رابطه با متغیر مدیریت و برنامهریزی نتایج
رگرسیون نشان داد ،با خطای بیش از 3درصد دارای
ضریبهای معناداری نبوده است .البته این یافته با
نتایج تحقیق امیری و مرادی ( )1346وایزکویردو
( ،)2113مغایرت داشته است.
همانگونه که یافتهها نشان میدهد روش تدریس
مدرسان علمی کاربردی بخش کشاورزی میتواند
نقش بسزایی در فرایند توانمندسازی دانشجویان
درزمینه کارآفرینی داشته باشد.درپی این پژوهش
یافتهها گویای این است که متغیر تجهیزات و
رسانههای آموزشی در تواناییهای کارآفرینانه
دانشجویان تأثیر مثبت دارند .بررسی تحقیقات انجام
یافته در این حوزه نشان داده که نتیجه این پژوهش
با نتایج تحقیق ابراهیم زاده و محمد داودی (،)1344
خسرویپور وهمکاران) ،)1347وایزکویردو ()2113
72
فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی
همخوانی دارد .بنابراین تجهیزات تخصصی ورسانهها
و مواد آموزشی دردورههای علمی کاربردی بخش
کشاورزی میتواند نقش موثری را در فرایند
توانمندسازی دانشجویان درزمینه کارآفرینی ایفا
نماید.همچنین در رابطه با متغیرهای مدیریت و
برنامهریزی و فضای کالبدی مرکزهای آموزشی نتایج
رگرسیون ترتیبی نشان داد که با درصدخطای بیش
از 1/13دارای ضرایب معناداری نبوده است .این
نتیجه با نتایج تحقیق ابراهیم زاده و محمد داودی
( )1344همخوانی ندارد .در این ارتباط امکانات و
فضاهای مرکزهای آموزشی جهاد کشاورزی
پاسخگوی کامل فعالیتهای کارآفرینی دانشجویان
نبود لذا در این زمینه ضرورت دارد از ظرفیتها
وامکانات دیگر بخشهای مرتبط با کارآفرینی
دانشجویان کشاورزی استفاده شود.همچنین نتیجه
رگرسیون ترتیبی تواناییهای کارآفرینانه دانشجویان
گویای این بود که از بین متغیرهای مورد بررسی
متغیرهای اعتبارات و تسهیالت آموزشی در
تواناییهای کارآفرینانه دانشجویان تأثیر دارد .بررسی
زمینههای پیشینه تحقیق و گزارشهای پژوهشی
دیگر نشان داد که این یافته تحقیقاتی با نتایج
پژوهش امیری ومرادی( 1346 )،ولشگرآرا وهمکاران
( ،)2112همخوانی دارد و تأثیر متغیر اعتبارات
وتسهیالت آموزشی در تواناییهای کارآفرینانه
دانشجویان در تحقیقات تاکید شده است.بنابراین
هرچه نهادها وموسسههای اعتباری ومالی میزان
اعطای وام کم بهره را به دانشجویان عالقه مند و
داوطلب فعالیت در حوزه کارآفرینی افزایش دهند،
بازده تواناییهای کارآفرینانه دانشجویان رشتههای
کشاورزی علمی کاربردی باالتر خواهد رفت.
پیشنهادها
مواردی چون اعطای تسهیالت بانکی کم بهره به
دانشجویان کارآفرین علمی کاربردی کشاورزی،
حمایت ازبخش غیر دولتی فعال درزمینه کارآفرینی
از جمله شرکتهای دانش بنیان بخش کشاورزی،
حمایتهای مالی دولتی از مرکزهای علمی کاربردی
کشاورزی-کارآفرین بمنظور تامین نهادها و
شماره ،45تابستان 7931
وسیلههای تخصصی ،گلخانهها و واحدهای زراعی،
باغی و دامی وآبزی پروری دردستور کار برنامهریزان
قرار گیرد.پیش از گنجاندن و طراحی برنامه درسی
کارآفرینی در نظام آموزش عالی کشاورزی ،باید
نیازسنجی آموزشی وامکان سنجی انجام شود ،زیرا
چنانچه دورههای آموزش علمی کاربردی و برنامههای
آموزش کارآفرینی بر پایهی نیازهای بازار کار و
شرایط دانشجویان باشد ،موفقیت آینده شغلی آنان
بیشتر خواهد بود.
ترغیب دانشجویان به کار در کشتزارها و
گلخانهها و واحدهای کار عملی کشاورزی در قالب
دورههای کارورزی وکارآموزی و کاربینی در اولویت
برنامهریزی درسی علمی کاربردی بخش کشاورزی
قرار گیرد.
تاکید میشود محتوای درس کارآفرینی متناسب
با شرایط و نیاز روز جامعه و دانشجویان مورد
بازنگری قرار گرفته و بر اجرای فعالیتهای تحقیقاتی
مانند تهیه و تدوین طرح کسب و کار و بازدید از
واحدهای شغلی افراد کارآفرین ،متمرکز شود.
با توجه به اهمیت محتوای درسی ،بومی ســازی،
و تناســب بخشــی با شــرایط مراکز علمی و
کاربردی ،از جمله مواردی هســتند که ارتبــاط
نزدیکتری را میان آموختههای مخاطبان با شــرایط
واقعی بازار کار به ارمغان میآورد.
تعامل با مرکزهای رشد دانشگاه هاو شرکتهای
دانش بنیان وتشکیل هستههای فنآور درسطح،
مؤسسهها ومرکزهای آموزشی در دستور کار قرار
گیرد.ایجاد کانونهای کارآفرینی در این مرکزها،
انجام خدمات حمایتی و مشاورهای از سوی مدیریت
مرکزها فراهم شود و به مدیران واحدهای مختلف
آموزشی اختیارات الزم اعطا شود.تغییر در شیوههای
تدریس متناسب با ماهیت کارآفرینانه ،آموزش
استادان و مدرسان با روشهای نوین و خالقانه از یک
سو و با برگزاری دورههای آموزشی ،کارگاههای
تخصصی ،همچنین اجرای مسابقههایی با محوریت
کارآفرینی ازسوی دیگر سودمند است .همچنین
مدرسان مرکزهای علمی کاربردی کشاورزی
ازشیوههایی نظیر :حل مسئله ،بحث گروهی و کارگاه
آموزشی ،بازدید ،اکتشافی ،استفاده نمایند بطور کلی
تغییـر رویکرد مدرسان از تدریـس متعـارف مبتنی
بر سـخنرانی بـه تدریـس تعاملـی و روشهای
آموزشـی عملگراتر ماننـد کارورزی و کارآمـوزی بـا
موضـوع کارآفرینی و کسـب وکار ،تاکید میشود.
همچنین بر فراهم شدن تجهیزات تخصصی جدید و
بروز در مراکز آموزشی جهت بهینه کردن مهارت
آموزی دانشجویان و اجرای پروژههای کارحین
تحصیل و کارآفرینی تاکید میشود.
منبعها
ابراهیم زاده ،ع ،.و محمدداودی ،ا.ح .)1344( .بررسی مؤلفههای اصلی آموزش بزرگساالن به منظور ارائه مدل
مناسب در کشور .فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی .دانشگاه آزاد اسالمی واحد گرمسار8 ،صص .9-32
امیری ،ا .ن .و مرادی ،ی .)1346( .بررسی موانع نگرش کارآفرینان دانشجویان .فصلنامه پژوهش و
برنامهریزی در آموزش عالی.74-83 :)3( 18 ،
اوالدیان ،م ،.سیف نراقی ،م ،.نادری ،ع و شریعتمداری ،ع .)1349( .بررسی عوامل مؤثر برتوسعه کارآفرینی از
دیگ اه دانش آموختگان دانشگاه تهران و مدیران کارآفرین شهر تهران به منظورنمودن الگوی مناسب برای
درس کارشناسی علوم تربیتی گرایش مدیریت برنامهریزی آموزشی .مجله اندیشههای تازه در علوم تربیتی،
سال پنجم.113-41 ،)23( ،
حاجی میررحیمی ،س د .مخبر دزفولی ،ع ،.تیموری ،م .و نوروزی ،ع .)1393( .آسیبشناسی و رویکردهای
توسعه پایدار مراکز آموزش عالی کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی .دومین سمینار آموزش عالی و
توسعه پایدار.33 :33 ،
فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی
79
مؤلفههای آموزشی مؤثر ...
خسرویپور ،ب .ایروانی ،حسین ،سمیه م .و مجاهد محمدی ،ح .)1347( .شناسایی و تجزیه و تحلیل عوامل
مؤثر آمو زشی برای توانایی کارآفرینی دانش آموزان در مراکز آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی .مجله
علوم کشاورزی ایران.34 )2( ،
خسرویپور ،ب؛ ایروانی ،ه؛ حسینی ،س م و موحدمحمدی ،ح ( .)1346تحلیل عوامل مؤثر بر تقویت
کارآفرینی در دانشجویان از دیدگاه دانش آموختگان مراکز آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی .مجله
پژوهش اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران ،دوره 81-2صص.33-83.
رضایی ،ر .)1391( .موانع توسعه کارآفرینی در نظام آموزش عالی کشاورزی از دیدگاه دانشجویان تحصیالت
تکمیلی دانشگاه آتن ،ایران .مجله پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی.118-92 ،)14( ،
سواری ،م .میرک زاده ،ا.و اله ویسی ،ا .)1391( .تجزیه و تحلیل آمادگی دانش آموزان برای شروع کسب و
کارهای کوچک ،مطالعه موردی :دانشجویان تحصیالت تکمیلی کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی
کرمانشاه .مجله پژوهشهای اقتصادی و توسعه کشاورزی ایران.689-636 ،)2-83( 8 ،
کاتبیپور ،م .و ضیاء ،ب .)1393( .بررسی تأثیر ویژگیهای روان شناختی کارآفرینان در رشد توسعه اقتصادی
کشورمطالعه موردی دانشجویان کارآفرینی دانشگاه تهران ورودی سال 1391مجله مدیریت بهرهوری ،سال
هشتم ،شماره 31.ص36-89
محمدی الیاسی ،م .،فراستخواه ،م .و فرخ ،ش .)1391( .مهارتهای استادان و مربیان کارآفرینی برای پرورش
کارآفرینان نوپا در دانشگاهها ،فصل نامه توسعه کارآفرینی ،شماره 13صص.143-211
ملکی ،ت .و رستمی ،ف .)1392( .موانع کارآفرینی و مناسب علمی کاربردی ،مطالعه موردی :آموزشهای
علمی-کاربردی کشاورزی ماهیدشت ،مجله پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی91-41 ،)28( ،
میرشاکری ،ا .)1343( .نقش آموزش عالی در توسعه کارآفرینی در کشاورزی .تهران :همایش ملی آموزش
کشاورزی.
یعقوبی ،ج ،.سلمان زاده ،س ،.صفا ،ل ،.و خوشنودی فرد ،ز .)1343( .مشکالت تحصیالت عالی کشاورزی در
ایران و رهنموده ای مربوط به پیشرفت تحصیلی دانشجویان سال آخر دانشگاه زنجان .تهران :همایش ملی
آموزش کشاورزی.
Arrighetti, A., Caricati, L., Landini, F. & Monacelli N. (2013).Explaining entrepreneurial
orientation among university students: Evidence from Italy.C.MET Working paper 01/2013.
University of Parma, Italy.
Izquierdo, E., Deschool Meester, D. & Salazar, D. (2005). The importance of competencies for
entrepreneurship: A view from entrepreneur’s scholar's perspective. ESPAE (Escuela De
Postgraduate En Administration De Empress, 1-13
James, T. (2005). Encyclopedia of technical and vocational education. An mol Publications Pvt.
Ltd, New Delhi.
Kuttim, M., Kallaste, M., Venesaar, U. and Kiss. A. 2014. Entrepreneurship Education at
University Level and Students’ Entrepreneurial Intentions. Procedia-Social and Behavioral
Science, 110: 658-668
Lashgarara, F., Azizian, E., and Mehdizadeh, H. (2012). Factors influencing the effectiveness of
entrepreneurship courses on agricultural graduates at the Ilam province in Iran. African
Journal of Agricultural Research, 6 (14), 3428-31.
74
فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی
No 45, Fall 2018
Effective Educational Components on Entrepreneurial Student Abilities in
Vocational Agricultural Education
F. Lashgharara1, M. Eilkhani2, and M. R. Khodaverdian3
1- Associate Professor in Agricultural Extension and Education,
Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran,Iran
2- Graduate of Agricultural Extension and Education Islamic Azad
University, Science and Research Branch, Tehran,Iran
3- Assistant professor in Institute of Technical and Vocational Higher
Education, Agriculture Jihad.
Abstract
Vocational Agricultural education, by planning the implementation and accurate assessment
of entrepreneurial education activities, makes it possible to train qualified, skilled,
entrepreneurial and ready-made human resources for service in all economic, social, industrial
and cultural sectors of the country, and through the design and the implementation of new ideas,
it has provided opportunities for entrepreneurship. In this regard, this research has been done
with the aim of determining the effective educational components, on the entrepreneurial
abilities of students of Vocational agricultural education in a survey method. The statistical
population of this research consists of 3485 students, who are studying in 25 Vocational
Agricultural education centers of agricultural Jihad. For collecting information, a stratified
sampling method was used with proportional assignment. Using the Cochran formula, the
sample size of the research was determined as 190 of the students. The validity of the research
tool has been determined by some of the experts from the Institute of Vocational Higher
Education in Agricultural Jihad and faculty members in the Agricultural Extension and
Education Group at the Islamic Azad University, Science and Research Branch. The reliability
of the questionnaire was obtained by using sequential tests as = 0.84. To analyze the data,
SPSS software was used. In the case of statistical method of this study, in addition to descriptive
statistics, sequential regression has been used to estimate the effect of independent variables on
the dependent variable. The sequential regression results showed that educational components
such as educational credits and facilities, educational equipment and media, the use of teaching
methods and the content of Vocational academic courses have a positive impact on students'
entrepreneurial abilities and components such as physical space of the Educational center and
management and planning of Vocational academic education, have not played any meaningful
role on student entrepreneurship abilities. In sum, these variables are explained 67% the
variation of the criterion in this study (entrepreneurial abilities of students).
Index Terms: educational component, entrepreneurial abilities, agricultural students,
vocational agricultural education.
Corresponding Author: F. Lashgharara
Email: f.lashgarara@yahoo.com
Received: 21/02/2018
Accepted: 27/08/2018
85
JOURNAL OF AGRICULTURAL EDUCATION ADMINISTRATION RESEARCH