SVEUČILIŠTE U ZADRU POSLIJEDIPLOMSKI SVEUČILIŠNI STUDIJ HUMANISTIČKE ZNANOSTI IVANA MIHALJINEC MUSIC AS HEALING IN THE ANATOLIAN SELJUK TIMES Doktorski rad Zadar, 2021. SVEUČILIŠTE U ZADRU POSLIJEDIPLOMSKI SVEUČILIŠNI STUDIJ HUMANISTIČKE ZNANOSTI Ivana Mihaljinec MUSIC AS HEALING IN THE ANATOLIAN SELJUK TIMES Doktorski rad Mentor Profesor dr.sc. Erdal Eser Komentorica Izvanredna profesorica dr.sc. Nada Bulić Zadar, 2021. Contents Contents.................................................................................................................................................... i Introduction ..............................................................................................................................................1 Methodology ............................................................................................................................................4 1.ANATOLIAN SELJUK STATE - HISTORICAL FRAME AND CULTURAL CONTEXT .............9 1.1. Settlement and building history of the Anatolian Seljuks ............................................................9 1.1.1. Historical timeline of the establishment of the Anatolian Seljuk State - social life ...............9 1.1.2. Life and trade ...................................................................................................................... 30 1.2. Architecture of hospitals in the Anatolian Seljuk Period .......................................................... 35 1.2.1. EMINEDDIN DARÜŞŞIFA (KÜLLIYESI) IN MARDIN ...................................... 37 1.2.2. GEVHER NESİBE DARÜŞŞIFA AND MEDICAL SCHOOL IN KAYSERI ....... 38 1.2.3. İZZEDDİN KEYKAVUS DARÜŞŞIFA IN SIVAS ................................................ 41 1.2.4. TURAN MELİKE DARÜŞŞIFA IN DIVRIĞI ........................................................ 45 1.2.5. ATABEY CEMÂLEDDİN FERRUH DARÜŞŞIFA IN ÇANKIRI ......................... 50 1.2.6. PERVANEOĞLU ALİ (“YILANLI”) DARÜŞŞİFA IN KASTAMONU ................ 52 1.2.7. MÜİNEDDİN PERVANE DARÜŞŞİFA IN TOKAT.............................................. 54 1.2.8. ANBER BİN ABDULLAH DARÜŞŞİFA IN AMASYA ........................................ 57 1.2.9. AKSARAY DARÜŞŞİFA ........................................................................................ 61 1.2.10. Darüşşifas (hospitals) in the Ottoman times.............................................................. 62 1.2.11. General properties of the hospital buildings.............................................................. 63 2. MUSIC, HEALING AND MUSIC THERAPY .................................................................................69 2.1. Music in the Middle Ages .......................................................................................................... 71 2.1.1. Old Turkish culture ............................................................................................................. 74 2.1.1.1. The Huns (370-503) ..................................................................................................... 76 2.1.1.2. Göktürks (552-745) ...................................................................................................... 76 2.1.1.3. Uygur Turks (745-840/1209) ....................................................................................... 77 2.1.1.4. Karahanids (840-1212) ................................................................................................. 78 2.1.1.5. Ghaznavids (962-1187) ................................................................................................ 79 2.1.1.6. Great Seljuks (1040–1157)........................................................................................... 80 2.1.1.7. Anatolian Seljuks (1078-1308) .................................................................................... 80 2.1.2. Sufism ................................................................................................................................. 81 2.1.3. “The other side of music” - The importance of military music in the Turkish community 86 2.1.4. Notation, early Islamic scholars and theories ...................................................................... 92 2.1.5. The religious music, healing and music therapy ............................................................... 100 3. MAKAMS .......................................................................................................................................125 3.1. History of makams ................................................................................................................... 125 3.2. The intervallic structure of makams ......................................................................................... 130 3.3. Construction of the makam scale ............................................................................................. 134 4. FREQUENCIES – meaning and application in music, healing and architectural design ................138 5. ANALYSIS ......................................................................................................................................149 5.1. Musical analysis of the makam examples ................................................................................ 150 5.2. Acoustic analysis ...................................................................................................................... 163 6. CONCLUSION ................................................................................................................................178 7. GLOSSARY OF TERMS ................................................................................................................183 8. BIBLIOGRAPHY ............................................................................................................................186 SUMMARY .........................................................................................................................................206 SAŽETAK............................................................................................................................................208 LIST OF TABLES ...............................................................................................................................210 LIST OF FIGURES..............................................................................................................................211 BIOGRAPHY ......................................................................................................................................214 APPENDIX I – SCORE SHEET EXAMPLES ...................................................................................215 APPENDIX II – NOTES COUNTING TABLE ..................................................................................296 g=(7 SUMMARY The Anatolian Seljuk State existed in the Middle Ages, from period 1078-1310. The aim of the research conducted in this work is to prove the healing effects of makams used in that period and their connection with the architectural structure and acoustic characteristic of the hospitals where they were performed. The research of the literature included the settlement of the Anatolian Seljuks, their building activities and cultural life, as well as showing the migrations and integrations of the communities existing in the area and the upcoming ones during the quests and through trade routes. Hospitals with the same architectural characteristics are presented and the general properties of the hospital buildings are given with the emphasis on architectural and acoustic design. One of the main aspects in this work is music, healing and music therapy. The overview of the music in the Middle Ages in Turkey has been given with the Turkish music history timeline, from the Proto-Turkish culture to Sufism, showing also the development of the notation system and early Islamic scholars, as well as religious music and the ideas of healing and music therapy which were based on the works from the 9th century scholars al-Farabi and al-Kindi. The makams, as the main subject of the research, are presented from a historical point of view, their intervallic structure and the construction of the scale. The types of intervals by sounding within the makam are also explained, and that the previous researches studied makam as melody while the focus of this thesis is on the vertical makam. This led to the first hypothesis that makams have a healing effect manifested in the makam’s produced sound events which includes specific frequencies of the harmonic perfect fourth and perfect fifth intervals of the makam scale and that the Turkish traditional concept of a healing effect strongly depends on those specific frequencies. Score sheet examples of composers ranging from the 8th century to 1900 are analysed and the results show the common repetitive tones with their respective frequencies. The second hypothesis is that the architectural structure of the complex and sound events in the venue support the healing effect. The acoustic analysis of the Divriği hospital as a representative sample of the Anatolian hospital is made. The results show that the architectural structure and acoustic design are a suitable soundscape which supports the healing effect of the produced sound events in the form of makams, which was proved by frequency analysis of the specific tones and intervals. In this work the ideas and theories presented in the works of al-Farabi and al-Kindi regarding the efficiency and healing effects of the makams is confirmed through the makam’s produced sound events which includes specific frequencies of the harmonic perfect fourth and perfect fifth intervals of the makam scale, which is confirmed by the frequency analysis of the specific tones and intervals, which are frequently repeated in the performance of the makams. Key words: Anatolia; Frequency; Healing; Makam; Music therapy; Seljuks SAŽETAK Srednjovjekovna država anatolijskih Seldžuka postojala je u razdoblju 1078-1310. godine. Za proučavanje navedenog razdoblja istražena je literatura koja uključuje naseljavanje anatolijskih Seldžuka na prostor središnje Anatolije, njihove graditeljske aktivnosti i kulturni život, te migracije i integracije zajednica koje su živjele na tom području sa zajednicama koje su dolazile tijekom osvajanja i trgovačkim putovima. S obzirom da je cilj ovoga rada - dokazati liječidbene efekte makama korištenih u tom razdoblju te njihovu vezu s arhitektonskom strukturom i akustičkim karakteristikama bolnica u kojima su bili izvođeni - posebno su predstavljene bolnice istih arhitektonskih značajki koje su građene tlocrtno kao medresa te opće značajke građevina bolnica s naglaskom na arhitektonski i akustički dizajn. Po prvi je puta u ovome radu provedeno akustičko istraživanje i analiza na primjeru seldžučke bolnice. Dosadašnja akustička istraživanja rađena su samo na Osmanskim džamijama. S obzirom na interdisciplinarnost postavljenih tema istraživanja koje uključuju discipline etnomuzikologije, etnologije, antropologije, povijesti glazbe, muzikoterapije, povijesti umjetnosti, povijesti arhitekture i akustike, u radu su korištene povijesna metoda, metoda analize i sinteze, strukturalna glazbeno-teorijska analitička metoda, deskriptivna analiza te deduktivna metoda. Glavnina ovog rada odnosi se na glazbu, glazbenu kulturu te liječenje glazbom, odnosno muzikoterapiju. Za razumijevanje glazbeno-kulturnog konteksta iz razdoblja anatolijskih Seldžuka, rad daje pregled glazbe srednjeg vijeka u Turskoj te kronologiju povijesti glazbe od proto-Turske kulture do Sufizma. Također je prikazan i razvoj notacije te razmišljanja ranih islamskih znanstvenika, kao i religijska glazba te ideje liječenja i muzikoterapije koje su bile utemeljene na djelima znanstvenika al-Farabija i al-Kindija iz devetog stoljeća. Spomenuti znanstvenici pisali su o blagotvornim učincima makama ističući specifičnosti svakog pojedinog makama, te se istraživanjem pristupilo znanstvenom potvrđivanju njihovih ideja. Makami, kao glavni subjekt istraživanja, predstavljeni su s povijesnog gledišta, uključujući njihovu intervalsku strukturu i način na koji se gradi ljestvični niz. Kako je riječ o vrsti koja je vrlo slična modalnoj glazbi, konstrukcija ljestvice je objašnjena primjerima kako bi se ukazalo na način tvorbe makamskog modusa. Također je objašnjeno da se radi o zvučećem odnosu intervala unutar makama, te da su se dosadašnja istraživanja bazirala na melodijskim intervalima makama, odnosno na melodiji, dok se ovo istraživanje bavi harmonijskim intervalima makama, poglavito intervalima čiste kvarte i čiste kvinte koji su ostinato melodije makama. Ovo je istraživanje dovelo do dvije hipoteze. Prva je hipoteza da makami imaju liječidbeni efekt koji se očituje kroz zvučanja makama koja uključuju specifične frekvencije harmonijskih intervala čiste kvarte i čiste kvinte makamske ljestvice te da turski tradicionalni koncept znatno ovisi o tim specifičnim frekvencijama . Analizirani su notni primjeri skladatelja koji su u svojim skladbama koristili najupotrebljavanije makame iz vrlo širokog vremenskog razdoblja - od osmog stoljeća pa do zaključno godine 1900. Rezultati analize su pokazali pet zajedničkih tonova koji se ponavljaju s njihovim određenim frekvencijama. Druga je hipoteza proizašla iz analize arhitektonskih struktura bolnica te glasi da arhitektonska struktura kompleksa građevine i zvučna događanja u tom prostoru podupiru liječidbeni efekt. U tu je svrhu napravljena akustička analiza bolnice u Divriğiju koja je uzeta kao reprezentativni uzorak. Akustička je analiza izrađena na 3D modelu bolnice te su računalnim programom za akustiku napravljene analize evaluacije elektronskog i akustičkog sustava i analize odziva prostora. Ova se bolnica nalazi u kompleksu sa džamijom te ima zatvoreno dvorište koje se nalazi unutar bolnice te je kao takva jedini seldžučki primjer gradnje u Anatoliji. Rezultati su pokazali da su arhitektonska struktura i akustički dizajn pogodan soundscape koji podržava liječidbeni efekt proizvedenih zvukovnih događaja. U ovom je radu potvrđena ideja i teorija koje su u svojim djelima iznijeli al-Farabi i al-Kindi o učinkovitosti i liječidbenim efektima makama kroz specifična intervalska zvučanja unutar makama koja uključuju karakteristike određenih frekvencija intervala harmonijske čiste kvarte i čiste kvinte makamske ljestvice, a što je potvrđeno analizom frekvencija pojedinih tonova odnosno intervala koji se učestalo pojavljuju kod izvedbe makama. Ključne riječi: Anatolija; frekvencija; makami; liječenje; muzikoterapija; Seldžuci ÖZET Anadolu Selçuklu Devleti 1078-1310 yılları arasında hüküm sürmüştür. Bu dönemi incelemek için Anadolu Selçuklularının Orta Anadolu'ya yerleşmeleri, mimari faaliyetleri, kültürel yaşamları ile bölgede yaşayan toplulukların fetih ve ticaret sırasında gelen topluluklarla göç ve birleşmelerini ele alan literatür incelenmiştir. Bu tezin amacı olan; dönemde kullanılan musiki makamlarının iyileştirici etkilerini ve icra edildikleri hastanelerin, mimari ve akustik özellikleri ile olan ilişkisini kanıtlama hususu göz önüne alınarak, kat planı açısından medreselerle benzeri mimari özelliklere sahip hastane yapılarının genel özellikleri ile mimari ve akustik tasarımı ağırlıklı olarak sunulmuştur. Bir Selçuklu Hastanesi örneği üzerinde akustik araştırma ve analiz ilk kez bu bu çalışma ile gerçekleştirilmiştir. Bu konuda günümüzde yapılmış olan çalışmalar büyük Osmanlı dini mimari örnekleri ile ilgilidir. Çalışmanın; Etnomüzikoloji, etnoloji, antropoloji, müzik tarihi, müzik terapi, sanat tarihi, mimarlık ve akustik tarihi disiplinlerini içeren araştırma konularını içeriyor olması nedeni ile tarihsel yöntem, analiz ve sentez yöntemi, yapısal müzik-teorisi analiz yöntemi, betimsel analiz ile tümdengelim yöntemleri kullanılmıştır. Bu tezin büyük bir kısmı müzik, müzik kültürü ve müzik tedavisine, yani müzik terapisine atıfta bulunmaktadır. Anadolu Selçuklu dönemin müzikal-kültürel bağlamını anlamak için Türkiye'deki orta çağ müziğine genel bir bakış ve proto-Türk kültüründen tasavvufa kadar müzik tarihinin bir kronolojisini sunulmuştur. Aynı zamanda, notalama ve erken dönem İslam bilginlerinin düşünce gelişiminin yanı sıra, dini müzik ve 9. yüzyıl bilginleri Farabi ve el-Kindi'nin eserlerine dayanan şifa ve müzik terapisi fikirlerini de içermektedir. Adı geçen bilim adamları, her bir makamın özelliklerini vurgulayarak makamların faydalı etkileri hakkında yazılar yazmışlardır ve bu araştırma onların fikirlerinin bilimsel olarak doğrulanmasına katkı sağlamaktadır. Araştırmanın ana konusu olan makamlar, tarihsel bir bakış açısıyla, aralık yapıları ve dizi sıralamasının oluşturulma şekli de dahil olmak üzere ele alınmaktadır. Modal müziğe çok benzeyen bir tür olduğu için makam dizi şekillerinin nasıl oluştuğunu göstermek adına, dizinin yapılışı örneklerle anlatılmıştır. Bunun makamlar içindeki aralıkların ses ilişkisinin olduğu ve daha önceki araştırmaların makamların melodik aralıklarına yani melodiye dayandığı halde, bu araştırmada makamların armonik aralıkları; özellikle saf dörtlü ve saf beşli olan makamların ostinato melodilerine dayandıklarını belirtmek gerekir. Araştırmamız iki hipoteze ulaşmıştır. Birinci hipotez; tam dörtlü ve tam beşli dizilerin harmonik aralıklarının belirli frekanslarını içeren makamların iyileştiriciliği ve Türk geleneksel anlayışının önemli ölçüde bu belirli frekanslara bağlı olduğudur. Sekizinci yüzyıldan 1900'ün sonlarına kadar çok geniş bir zaman diliminde en yaygın olarak kullanılan makamları kullanan bestecilerin müzikal örnekleri incelendi. Analiz sonuçları, kendilerine özgü frekanslarıyla tekrarlanan beş ortak tonun varlığını ortaya koymuştur. İkinci hipotez, hastanelerin mimari yapılarının analizinden ortaya çıkmıştır ve mimari yapı ile ses olaylarının, iyileştirici etkiyi desteklediğini ileri sürmektedir. Bu amaçla Divriği'deki hastanenin akustik analizi yapılmış ve bu genel örneklem olarak kabul edilmiştir. Akustik analiz, hastanenin 3 boyutlu modeli üzerinde gerçekleştirildi ve elektronik-akustik sistemin değerlendirmesi ve ekosunu (yankı) analiz etmek için akustik bilgisayar programı kullanıldı. Camisi de olan bir yapı topluluğu içinde yer alan bu hastane, kapalı bir avluya sahip olup, bu plan tipinin Selçuklu Anadolu’sundaki tek örneğidir. Sonuçlar, mimari yapının ve akustik tasarımın, üretilen ses olaylarının iyileştirici (şifalı) etkisini destekleyen uygun soundscape olduğunu göstermiştir. Bu tez, al-Farabi ve al-Kindi'nin eserlerinde, makam dizisinin; armonik tam dörtlü ve tam beşlinin belirli frekanslarının özelliklerini içeren özel aralıklı sesler aracılığıyla etkinlikleri ve iyileştirici (şifalı) etkileri hakkında ortaya koydukları fikir ve teoriyi doğrulamaktadır (İlgili doğrulama, makamların icrasında sıklıkla meydana gelen bireysel ton frekanslarının yani aralıkların analizi ile yapılmıştır). Anahtar Kelimeler: Anadolu; frekans; makam; tedavi; müzik terapisi; Selçuklular