Wikipedia:Acëkëda ëbɛ̈n

Pangok(Mangok)

Pangok ë tuany reprëëp nyidh col 'meninyjis' bud. Abuöd kënë aye pïw nyidh ku kööu dhïöd. Pïu nyidhkë aye tö kaam rëprëp col Paiya ku Arakanoid. Pangok aye käm thoy-nyïn apei col Bakteriya, Bairäth ku Pangäth bëi tënë koc.

Käng Pangok bëi

Pangok Bakteriya(bacterial meningitis) Kuat bakteriya pangok bëi akidhic apei ku akïk: Töng mïth ku riënythii dom apei aye kuat bakteryia col Himopiluth Inpluendha abang b. Dëd yen rac apei ku ayen koc lac dom aye col Neithirya Meninyjaitidith ku aye koc yïëk kuat pangok col Meninyjokokkal. Dëd ye keek diäk e kuat bakteryia aya ku acol Thitreptokokkal Neumonia. Kënë aa kuat pangok col Neumonokokkal bëi. Mïth pëi rou le dïäk aye pangok bakteriya yøng arët.

Pangok Bairäth(Viral meningitis) Bairääth aye käm koor nyïn apei arëk bakteriya aben dït keek. Acuk lëu buk ke tïng wuo nyïn. Pangok bairäth aye kuat bairääth juëc apei bëi tënë koc. Hapith Thimplek aye kuat bairäth koc røp thook, looi dëtök thokic ku kam amook tënë moc; ku kaak aluat(mur) kek amok tënë tik. Ku bairäth dët aye kuat Pangeng(mumps, thong Dïnglïth)bëi. Pangeng aye koc bud ngeng, ar33m guanic ku atuny ë guöp. Raan kïc toom wäl pangeng alëu pangok bï dom. Ajuëk(measles) aya, aye tueny ye bairäth bëi. Bairäth ajuëk akoc yëk pangok të kïc raan wum wäl ajuëk. Kuat bairäth dhie koc yïëk Burjung(chicken pox virus) aa pangok juakic tëdë ka dom koc pangok aya.

Pangok Pangäth(fungal cause) Koc tuany Adarwal(AIDS) ku Tïbï(TB)aa kek ye pangok pangäth lac dom. Rin cï ri3l ë guöp thök arëk abï ciën kë tit kek. Pangäth kök aye col Hithoplathima, kiriptokokkuth Newopormen ku Asperjiluth.

Pangök apëtnhom(as a result of skull fractures) Raan cï ye nhom d33ny awu cï yup nhom alëu bï pangok ke dom aya, rin ye apët awu kuem e nhom të ye aliir tëëk kaam e nhom ku wum ku yïdh kuöc ngaany. Käm padh(normal flora) rëël kaam alïëk, ku wum cilic ku arööl luëny bï la nyidhic. Keek abï pïu nyidh dhïöc rin cï yen të cïk ngic.

Kïd pangok Menh puoc dhïëdh aye col ye yic dääk të dhi3u yen.tëdë ka tuuc guöp awu bï col aa ben guöp li33r ap3i. Aye yiëk angöök ku ciith, thöök ku cuuth e tïd(anterior fontanelle). Mïth nguën nang p3i ka dhetem le tueng aye yïëk anyi33c(bï ya rëël ka dhiah e path), thöök, cuuth tïd ku dhïök ë puou miëthic. Mïth run diäk het riëmythii ku kocdït aye yiëk aharnhom,riöcru3l(photophpobia), ri3dhyeth(yeth ridh), angöök, anyï33ny ku lïääpnhom. Tëdë ka raan athöök, yedh aril ciën ku cök ace ke yiic ye dhuk apadh ke yedh.

Cääu pangok(diagnostic test of meningitis) Pangok aye cau te miit pïu yuøøm ë köu ku la caaric ë käm cït bakteryia. Tëd3d ka ri33l amiit bï ye them.

Tuëëny raan pangok Raan pangok adïk bi ri33ng panakïm të wïc wëi bï ke kony. Abï muøc guöp pïu ku muk nhom adik tä cï yen thöök. Akïm abï wal thöök gam aya ku wal bakteryia nök guöpic ëbën tääu.