Πάπας Πίος Ι΄

άγιος Πίος Ι΄
Από	4 Αυγούστου 1903
Έως	20 Αυγούστου 1914
Προκάτοχος	Λέων ΙΓ΄
Διάδοχος	Βενέδικτος ΙΕ΄
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση	2 Ιουνίου 1835
Θάνατος	20 Αυγούστου 1914
Θυρεός

Ο Πάπας Πίος Ι΄ ή Τζουζέπε-Μελχιόρε Σάρτο (2 Ιουνίου 1835 - 20 Αυγούστου 1914) ήταν αρχηγός στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ή Ποντίφηκας (4 Αυγούστου 1903 - 20 Αυγούστου 1914). Ο Πίος Ι΄ έμεινε γνωστός στην διάρκεια της παποσύνης για την σθεναρή του αντίσταση στα νεά προοδευτικά κινήματα τα οποία εισήγαγαν ξένα στοιχεία στην παραδοσιακή λατρεία της Καθολικής εκκλησίας. Δημιούργησε (1917) τον "Κώδικα Κανονικού Δικαίου", το πρώτο ολοκληρωμένο σύστημα στο είδος του, τιμάται ως Άγιος και μερικές δεκαετίες μετά τον θάνατο του δημιουργήθηκε μια Αδελφότητα με το όνομα του. Ο Πίος Ι΄ αφοσιώθηκε εξ ολόκληρου στην Παναγία, η πιο σημαντική μεταρρύθμισή ήταν η κωδικοποίηση του πρώτου Κώδικα Κανονικού Δικαίου, συνέλεξε τους νόμους της Εκκλησίας σε έναν τόμο για πρώτη φορά τον "Ad diem illum" ήταν το σύνθημα του. Τα βασικότερα χαρακτηριστικά ήταν η Ενεργή Συμμετοχή των Πιστών στην Θεία Λειτουργία, η Θεία Ευχαριστία επεκτάθηκε σημαντικά και μειώθηκε η ηλικία στην οποία θα μπορούσε να λαμβάνεται η Θεία Κοινωνία. Συνέχισε την πολιτική των προκατόχων του σχετικά με την ομαλή συνύπαρξη επιστήμης και θρησκείας κίνημα γνωστό ως Θωμισμός. Τα προοδευτικά κινήματα ωστόσο του 19ου που αλλοίωναν τον παραδοσιακό χαρακτήρα της θρησκείας απορρίφθηκαν, ο Μοντερνισμός ιδιαίτερα καταδικάστηκε ως Αίρεση.

Ο Πίος Ι΄ έμεινε γνωστός για τον λιτό τρόπο ζωής του σε βαθμό που άγγιζε τα όρια της φτώχειας, γεγονός συνηθισμένο στα μέλη του Γ΄ Τάγματος του Αγίου Φραγκίσκου, έκανε ασταμάτητα κηρύγματα επί του Άμβωνος. Όταν έγινε ο καταστροφικός Σεισμός της Μεσσήνης (1908) δέχτηκε πολλούς πληγέντες στο Αποστολικό Παλάτι πριν λάβει μέτρα η επίσημη κυβέρνηση. Αρνήθηκε την οποιαδήποτε εύνοια στα μέλη της οικογενείας του, όλοι οι συγγενείς του ζούσαν φτωχικά κοντά στην Ρώμη. Μετά τον θάνατο του επεκτάθηκε ένα κίνημα με έντονη την προσωπική του λατρεία, η Οσιοποίηση (1951) και η Αγιοποίηση του (1954) έγιναν από τον πάπα Πίο ΙΒ΄. Ο ανδριάντας του ανηγέρθη στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου και η γενέτειρα του Ριέζε μετονομάστηκε προς τιμή του Ριέζε Πίο Ι΄. Θεωρείται "ποιμήν" πάπας, με την έννοια της ενθάρρυνσης της προσωπικής αγιότητας, της ευσέβειας και ενός καθημερινού τρόπου ζωής που να αντανακλά βαθιές χριστιανικές αξίες.

Πρώτα χρόνια

Ο Τζουζέπε-Μελχιόρε Σάρτο σε νεανική ηλικία

Ο Τζουζέπε-Μελχιόρε Σάρτο γεννήθηκε στην Ριέζε, βρισκόταν στο Βασίλειο της Λομβαρδοβενετίας το οποίο ανήκε τότε στην Αυστριακή Αυτοκρατορία (σήμερα Επαρχία του Τρεβίζο, Βένετο, Ιταλία) (1835). Ο Σάρτο ήταν το δεύτερο από τα δέκα παιδιά του ταχυδρόμου του χωριού Τζιοβάννι Μπαττίστα Σάρτο (1792–1852) και της Μαργαρίτας Σάνσον (1813–1894), είχε τρεις αδελφούς και έξι αδελφές. Η οικογένεια του ήταν πτωχή αλλά παρόλα αυτά εκπαιδεύτηκε, πήγαινε σχολείο περπατώντας 6 χιλιόμετρα κάθε μέρα. Την εποχή που ήταν Πάπας αρνήθηκε οποιοδήποτε αξίωμα στην οικογένεια του, όλα τα αδέλφια του εξακολουθούσαν να ζουν φτωχικά. Τα μαθητικά του χρόνια τα πέρασε στο χωριό του, μικρός ήταν ζωηρός και είχε έντονο ενδιαφέρον για την ψυχαγωγία, δεν αμελούσε και την προσευχή. Ο Καρδινάλιος της Βενετίας του έδωσε υποτροφία για την σχολή της Πάντοβας όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του. Ο Καρδινάλιος Τζοβάνι Αντόνιο Φαρίνα τον έχρισε ιερέα (18 Σεπτεμβρίου 1858) και έγινε Καγκελάριος στο Τόμπολο, εκεί επέκτεινε τις γνώσεις του για την Θεολογία μελετώντας τον Θωμά Ακινάτη και Νομικό δίκαιο. Την εποχή που βρισκόταν στο Τόμπολο η φήμη του για την Αγιότητα του εκτοξεύτηκε σε τέτοιο βαθμό που τον αποκαλούσαν όλοι "Δον Σάντο". Αργότερα (1867) έγινε αρχιεπίσκοπος του Σαλζάνο, η φήμη του αυξήθηκε κατακόρυφα όταν με την μεγάλη επιδημία της χολέρας στις αρχές της δεκαετίας του 1870 φρόντισε με αγώνα τα θύματα. Όταν διορίστηκε Καγκελάριος του Τρεβίζο έδωσε την δυνατότητα στους μαθητές των σχολείων να λαμβάνουν θρησκευτική διδασκαλία.

Ο Πάπας Λέων ΙΓ΄ τον διόρισε Καρδινάλιο της Καθολικής εκκλησίας σε μυστική τελετή (12 Ιουνίου 1893). Τρεις μέρες αργότερα ο Πάπας έδωσε σε επίσημη τελετή στον Σάρτο το κόκκινο καπέλο του Καρδιναλίου, τον διόρισε Πατριάρχη της Βενετίας. Το γεγονός αυτό προκάλεσε σημαντικές αντιδράσεις από την κυβέρνηση του ενωμένου Ιταλικού βασιλείου επειδή το δικαίωμα της εκλογής του πατριάρχη της Βενετίας είχε μέχρι τότε η Αυστριακή Αυτοκρατορία. Οι άσχημες σχέσεις που είχαν η Αγία Έδρα με το Ιταλικό βασίλειο το οποίο είχε αφαιρέσει από τον πάπα την εξουσία στα Παπικά Κράτη έφεραν μεγαλύτερες εντάσεις. Οι θέσεις των κενών επισκοπών είχαν αυξηθεί στις 30 αλλά ο Σάρτο εγκαταστάθηκε τελικά στην θέση του Πατριάρχη της Βενετίας (1894). Ο Σάρτο έδωσε συνέντευξη σε μια τοπική εφημερίδα στην οποία δήλωσε ότι αισθάνεται "τρομαγμένος, ανήσυχος και εξοργισμένος". Πριν αναλάβει το αξίωμα του Καρδιναλίου και αναχωρήσει για την Βενετία ο Σάρτο πήγε να συναντήσει την μητέρα του για να της αναγγείλει το ευχάριστο γεγονός. Η μητέρα του με δάκρυα στα μάτια του ζήτησε να της δώσει την ευλογία του, πιθανότατα διαισθανόταν το τέλος της και ότι θα ήταν η τελευταία φορά που θα τον συναντούσε. Ο Σάρτο πήγε κατόπιν στην Βενετία όπου ορκίστηκε Καρδινάλιος και Πατριάρχης (24 Νοεμβρίου 1894). Η πολιτική του επικεντρώθηκε στα φιλανθρωπικά έργα, δεν ασχολήθηκε σοβαρά με την πολιτική κατάσταση, το πρώτο πράγμα ωστόσο που ζήτησε από τους πιστούς του θα ήταν να ορκιστούν υπακοή στον πάπα. Ο Πάπας Λέων ΙΓ΄ είπε μυστικά τον Απρίλιο του 1903 στον Λορέντσο Περόζι "Κράτο το καλά αυτό στο μυαλό σου, ο Σάρτο πιστεύω ότι θα είναι μετά από μένα ο επόμενος πάπας και ο διάδοχος μου". Ο Σάρτο ήταν ένας από τους πιο ενεργούς Καρδινάλιους εκείνη την εποχή και κήρυκας της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας αν και σε παγκόσμιο επίπεδο δεν ήταν τόσο διάσημος.

Παπική εκλογή

Ο Τζουζέπε-Μελχιόρε ως Καρδινάλιος

Ο υπερήλιξ Λέων ΙΓ΄ πέθανε (20 Ιουλίου 1903) και το Κονκλάβιο από το Κολλέγιο των Καρδιναλίων συνεστήθη στα τέλη του μήνα για την εκλογή του νέου Πάπα, όταν έμαθε ο Σάρτο ότι βρίσκεται ανάμεσα στους νέους υποψήφιους αντέδρασε έντονα με την φράση "καλύτερα νεκρός παρά πάπας". Σε συζήτηση που είχε με Γάλλο Καρδινάλιο ισχυρίστηκε στα Λατινικά ότι δεν μπορούσε να μιλήσει την Γαλλική γλώσσα, αυτό θα αποτελούσε φραγμός για την παπική του εκλογή. Σύμφωνα με ιστορικούς ο επικρατέστερος υποψήφιος για την διαδοχή ήταν ο Καρδινάλιος Υπουργός Εξωτερικών του Λέων ΙΓ΄ Μαριάνο Ραμπόλα, στην πρώτη ψηφοφορία ο Ραμπόλα έλαβε 24 ψήφους και ο Σάρτο μόλις 5. Στην επόμενη ψηφοφορία η εκλογή του θεωρείτο βέβαιη, έφτασε ωστόσο απρόσμενα ένας Πολωνός Καρδινάλιος και δήλωσε το αρνητικό βέτο του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ Α΄ για την εκλογή του Ραμπόλα. Πολλοί από τους Καρδιναλίους οπαδούς του Ραμπόλα εξοργίστηκαν και αγνόησαν το Βέτο. Ακολούθησαν η τρίτη και η τέταρτη ψηφοφορία στην οποία υπερίσχυσε ξανά ο Ραμπόλα αλλά με σαφώς μικρότερη διαφορά, στην πέμπτη ψηφοφορία ωστόσο έγινε η μεγάλη ανατροπή, ο Ραμπόλα πήρε 10 ψήφους και ο Σάρτο 50. Η εκλογή του Σάρτο (4 Αυγούστου 1903) ήταν η τελευταία η οποία έγινε κατόπιν επιβολής Βέτο κάποιου Καθολικού μονάρχη. Ο Σάρτο αρνήθηκε αρχικά την εκλογή, οργίστηκε έντονα με το Αυστριακό Βέτο και αποφάσισε να επιβάλει τον αφορισμό σε οποιονδήποτε Καθολικό μονάρχη βάλει στο μέλλον Βέτο σε Παπικό Κονκλάβιο. Μετά από μεγάλη επιμονή των Καρδινάλιων αποφάσισε να δεχτεί την θέση του νέου Πάπα, πήρε το όνομα Πίος Ι΄ για να τιμήσει τον προκάτοχο του Πίο Θ΄ που είχε αγωνιστεί σκληρά για την Παπική υπεροχή απέναντι στην κοσμική εξουσία. Η φράση του ήταν χαρακτηριστικά "Θα υποφέρω σίγουρα, για αυτό θα πάρω και εγώ το όνομα αυτού που υπέφερε τα ίδια", ακολούθησε η στέψη του (9 Αυγούστου 1901).

Πάπας

Ο Πάπας Πίος Ι΄ με την επίσημη ενθρόνιση του

Η Παποσύνη του Πίου Ι΄ αναγνωρίστηκε για τον ακραίο συντηρητισμό της και την πλήρη υποταγή του στον Ιησού Χριστό και τους νόμους του. Οι ιδέες αυτές αντικατοπτρίζονται στην πρώτη εγκύκλιο που εξέδωσε (4 Οκτωβρίου 1903) "Αναγνωρίζουμε μόνο την εξουσία του θεού, οι εντολές του πρέπει να εφαρμόζονται και να γίνονται σεβαστές". Την ημέρα της ορκωμοσίας του φόρεσε έναν επιχρυσωμένο σταυρό στον θώρακα, η συνοδεία του τρομοκρατήθηκε και ο ίδιος τους απάντησε ότι τον φορούσε πάντα. Ο Πίος Ι΄ άλλαξε την συνήθεια που είχε επιβάλει ο Πάπας Ουρβανός Ζ΄ σύμφωνα με την οποία ο Πάπας έπρεπε να γευματίζει μόνος του, έτρωγε τα γεύματα μαζί με φίλους. Στην ερώτηση που του έκαναν γιατί δεν δίνει αξιώματα στους συγγενείς τους η απάντηση του ήταν "έχουν το ύψιστο αξίωμα να είναι αδελφοί ενός Πάπα, δεν χρειάζονται τίποτα περισσότερο". Η μεγάλη αδυναμία του ήταν τα παιδιά, συζητούσε ταπεινά μαζί τους στους δρόμους της Βενετίας και της Μάντοβας αφού τους πρόσφερε καραμέλες. Ο κύριος στόχος του ήταν να βγάλει τα παιδιά για την άγνοια, να γνωρίσουν τον Ιησού, την θρησκεία και τις διδασκαλίες του. Ο ανθρωπισμός και η απλότητα του φαίνεται στην φράση που διακήρυττε συνεχώς ότι με την στέψη του δεν άλλαξε τίποτα περισσότερο από το χρώμα του ράσου του. Το πρόγραμμα του ήταν λιτό σε καθημερινή βάση από τις 4 το πρωί που ξυπνούσε μέχρι τις 9 το βράδυ που έπεφτε για ύπνο. Ο Πίος Θ΄ λάτρευε ιδιαίτερα τον ιερέα Τζον Βιανέ και την Ιωάννα της Λωρραίνης, είχε στο γραφείο του τα αγάλματα τους. Σε εγκύκλιο του (1904) για την Παναγία σχετικά με το θέμα της "αποκατάστασης των πάντων εν Χριστώ" έγραψε :

"Πνευματικά είμαστε όλοι παιδιά της και αυτή είναι η μητέρα μας, συνεπώς θα πρέπει να την σεβόμαστε ως μητέρα. Ο Χριστός είναι ο θείος λόγος που έγινε σάρκα, συνεπώς ο Σωτήρας της Ανθρωπότητας είχε ένα φυσικό ανθρώπινο σώμα και ένα μυστικιστικό την εκκλησία. Η Παναγία συνέλαβε με το φυσικό της σώμα τον λόγο του θεού για να γίνει όχι απλά άνθρωπος αλλά και ο Σωτήρας της Ανθρωπότητας. Η Μαρία μεταφέροντας τον Σωτήρα μέσα της δεν μετέφερε μόνο τον ίδιο αλλά και όλους εμάς που θα ενωθούμε μαζί του στην εκκλησία με την σάρκα και το αίμα του. Με τον τρόπο αυτό όλοι γινόμαστε παιδιά της και η ίδια είναι η μητέρα μας".

Αντιμοντερνισμός

Ο Πάπας Πίος Ι΄ καταδίκασε έντονα το θεολογικό ρεύμα που έμεινε γνωστό ως "Μοντερνισμός", χρησιμοποίησε ως αντίβαρο την διδασκαλία του Θωμά Ακινάτη σύμφωνα με την οποία η επιστήμη και η θρησκεία μπορούν να συνυπάρξουν, με τον τρόπο αυτό η θεολογία του βασίστηκε στον Θωμισμό. Ο Μοντερνισμός που αναπτύχθηκε τον 19ο αιώνα ήταν σύμφωνα με τον Πίο Ι΄ Αίρεση για την χριστιανική πίστη. Η κίνηση αυτή συνδέθηκε με φιλοσόφους όπως ο Λουί Ντισέν ο οποίος κύρηττε ότι ο θεός δεν επεμβαίνει στην προσωπική μας ζωή και ο Αλφρέντ Λουαζί ο οποίος ερμήνευσε πολλά εδάφια της Αγίας Γραφής ως συμβολικά. Οι δύο φιλόσοφοι επίσης απέρριψαν και τον Θωμισμό αναφέροντας ότι υπάρχει μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην επιστήμη και την θρησκεία, δεν μπορούν να συνυπάρξουν μεταξύ τους. Οι Μοντερνιστές προσπάθησαν επιπλέον να αφομοιώσουν στην διδασκαλία τους και πολλούς διάσημους σύγχρονους Ορθολογιστές φιλοσόφους όπως ο Ιμμάνουελ Καντ. Οι αντι-μοντερνιστές με την σειρά τους θεώρησαν την κίνηση αυτή ως εχθρική απέναντι στην Καθολική εκκλησία. Ο Πίος Ι΄ καταδίκασε με εγκύκλιο του (3 Ιουλίου 1907) 65 προτάσεις του Αλφρέντ Λουαζί που αφορούσαν την φύση της εκκλησίας, την Βιβλική ερμηνεία, τα μυστήρια και την θεότητα του Ιησού. Ακολούθησε νέα Εγκύκλιος στην οποία καταγράφει τον Μοντερνισμό ως "Σύνθεση όλων των Αιρέσεων". Ο Πίος Ι΄ διέταξε κατόπιν όλους τους κληρικούς να πάρουν τον αντιμοντερνίστικο όρκο. Το κίνημα παρουσίασε κάμψη χάρη στις ενέργειες του Πίου Ι΄ παρά το γεγονός ότι 40 από τους κληρικούς αρνήθηκαν να ορκιστούν. Οι θεολόγοι που έρχονταν σε επαφή με κινήματα σχετικά με τον Μοντερνισμό γνώριζαν ότι οι απόψεις τους θα τους φέρουν σε σύγκρουση με τον πάπα και πιθανότατα δεχτούν ακόμα και τον αφορισμό.

Εντάσεις με τα Ευρωπαϊκά κράτη

Ο Πίος Ι΄ στο νεκροκρένατο του

Ο Πίος Ι΄ απαρνήθηκε την πολιτική του προκατόχου του που ήταν φιλική απέναντι στις Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις της δύσης, με την συμπεριφορά του ήρθε μαζί τους σε σκληρή σύγκρουση και διόρισε Καρδινάλιο Υπουργό Εξωτερικών τον Ραφαέλ Μέρι ντελ Βαλ. Την εποχή που ο Γάλλος πρόεδρος Εμίλ Λουμπέ επισκέφτηκε την χώρα για να συναντήσει τον βασιλιά Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ΄ της Ιταλίας ο Πίος Ι΄ που δεν είχε αποκηρύξει ακόμα την εξουσία του στα Παπικά Κράτη αρνήθηκε να τον συναντήσει. Η πράξη αυτή εξόργισε τους Γάλλους και δημιούργησε διπλωματικό επεισόδιο, η Γαλλική κυβέρνηση με νόμο αποφάσισε τον διαχωρισμό της εκκλησίας από το κράτος και διέκοψε την χρηματοδότηση της (1905). Ο Πίος Ι΄ σαν απάντηση απέλυσε δύο επισκόπους που υποστήριζαν την Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία και εκδίωξε τους Ιησουίτες. Ο Πίος Ι΄ συνέχισε την ίδια τακτική και απέναντι σε άλλα κράτη με συμπαγή Καθολικό πληθυσμό όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Πολωνία. Οι Προτεστάντες στην ανεξάρτητη Ιρλανδία πιθανότατα Άγγλοι φυγάδες και οπαδοί της ένωσης με την Μεγάλη Βρετανία ανησύχησαν στην ιδέα ότι οι γηγενείς Καθολικοί που ήταν πλειοψηφία θα πάρουν την εξουσία και θα τους εξουσιάζει πλήρως ο Πάπας. Ο Πίος Ι΄ εξέδωσε κατόπιν (1908) δύο διατάγματα που αφορούσαν τους μεικτούς γάμους οι οποίοι θα είχαν πολιτική νομιμοποίηση αλλά όχι θρησκευτική. Ο κάθε ιερέας θα μπορούσε με προσωπική βούληση να κρίνει αν έπρεπε να τελέσει τον γάμο ή να επιβάλει όρους όπως τα παιδιά να βαπτιστούν Καθολικοί. Το διάταγμα αυτό ανησύχησε σε τέτοιο βαθμό τους Διαμαρτυρόμενους της Ιρλανδίας που προσέφυγαν για προστασία στην Βουλή των Λόρδων της Βρετανίας. Οι Προτεστάντες τρομοκρατημένοι μειώθηκαν σημαντικά στην Ιρλανδία, περιορίστηκαν σε ένα μικρό τμήμα στα βόρεια όπου έζησαν με μια μειοψηφία Καθολικών. Η τοπική διαμάχη στην βόρεια Ιρλανδία μεταξύ των Προτεσταντών και των Καθολικών τους οδήγησε σε ανεξαρτησία με το υπόλοιπο νησί και σε ένωση με την Μεγάλη Βρετανία (1920). Η πολιτική του Πίου Ι΄ έγινε σταδιακά πιο σκληρή απέναντι στους μη Καθολικούς.

Θάνατος

Ο Πίος Ι΄ έπαθε καρδιακή προσβολή, από τότε η υγεία του ήταν σε άθλια κατάσταση (1913). Την επόμενη χρονιά στην εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (15 Αυγούστου 2014) αρρώστησε από πυρετό με μεγάλες επιπλοκές και δεν γιατρεύτηκε ποτέ. Η κατάσταση του χειροτέρεψε όταν ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος λόγω της μεγάλης του στενοχώριας, ήταν ήδη 79 ετών. Την παραμονή του θανάτου του (19 Αυγούστου 1914) είχε χάσει τις αισθήσεις του, μια λοίμωξη χειροτέρεψε στο τελικό στάδιο την υγεία του και τον οδήγησε στον θάνατο την επόμενη μέρα (20 Αυγούστου 1914). Τα τελευταία του λόγια ήταν "είμαι ευχαριστημένος που ήρθε το τέλος μου, θα πάω στην αγκαλιά του θεού χωρίς να δω την τεράστια καταστροφή που θα κατακλύσει την Ευρώπη". Η αδελφή του προσευχόταν στο προσκέφαλο του, η τελευταία του πράξη ήταν να φιλήσει τον σταυρό που κρατούσε στα χέρια του.

Πηγές

• Bavoux, GA (1996). Le porteur de lumière [The bearer of light] (in French). Paris: Pygmalion.
• Browne-Olf, Lillian. Their Name Is Pius (1941) σσ 235–304 online
• Chadwick, Owen. A History of the Popes 1830-1914 (2003). online Archived 24 May 2018 at the Wayback Machine σσ. 332–405.
• Chiron, Yves (2002). Pope Saint Pius X: Restorer of The Church. Kansas City, MO: Angelus.
• Cornwell, John (2008). Hitler's Pope: The Secret History of Pius XII. Penguin.
• F. A. Forbes (1954) [Burns Oates & Washbourne 1918]. Pope St. Pius X. London: TAN.
• Kühner, Hans (1960). Lexikon der Päpste [Dictionary of Popes] (in German). Frankfurt: Fischer.
• Lortz, Joseph (1934). Geschichte der Kirche (in German). Munster.
• Noel, Gerard (13 December 2009). Pius XII: The Hound of Hitler (Hardcover). Bloomsbury.
• Renz, Christopher J (2009). In This Light Which Gives Light: A History of the College of St. Albert the Great (1930–1980). Dominican School.
• Regoli, Roberto (2009). "L'elite cardinalizia dopo la fine dello stato pontificio". Archivum Historiae Pontificiae (in Italian). 47: 63–87.
• Regoli, Roberto, ed. (2016). San Pio X. Papa riformatore di fronte alle sfide del nuovo secolo. Vatican City: Libreria Editrice Vaticana.
• Smit, JO; dal Gal, G (1951). Beato Pio X. Amsterdam: N.V. Drukkerij De Tijd.
• van der Veldt, J. H. (1965). St. Pius X Pope. Boston, MA: Daughters of St. Paul.
• Cardinal Rafael Merry del Val (1920). Pope Pius X. Rome: Vatican.
• Catechismo della dottrina Cristiana, Pubblicato per Ordine del Sommo Pontifice San Pio X [Catecism of the Christian doctrine, published by order of the High priest Saint Pius X] (in Italian). Il Sabato. 1999.