Propagando en Rusio
La propagando de la Rusia Federacio estas propagando kiu reklamas la vidojn, perceptojn aŭ programojn de la registaro de Rusio. La informoj inkluzivas ŝtatajn amaskomunikilarojn kaj retajn teknologiojn[1], kaj povas impliki la uzon de sovet-stilaj "aktivaj iniciatoj" kiel elemento de moderna rusia "politika militado"[2]. Nuntempa rusia propagando fokusiĝas al reklamado de personeckulto ĉirkaŭ Vladimir Putin, kaj la rusia registaro ankaŭ estas tre aktiva en debatoj pri sovetia historio[3]. Rusio kreis kelkajn organizaĵojn kiel ekzemple la Interreta Esplora Agentejo, la Prezidenta Komisiono de la Rusia Federacio por Kontraŭi Provojn Falsi Historion Malprofite al la Interesoj de Rusio, la Rusiaj Interretaj Brigadoj kaj aliaj kiuj okupiĝas pri politika propagando reklamante la opiniojn de la Putin-registaro.
Historio
[redakti | redakti fonton]
Post la Dua Ĉeĉenia milito, rusiaj respondeculoj konstatis, ke la rusia starpunkto ne estis adoptita de la internacia publiko, kvankam rusianoj plejparte subtenis la prezidenton Putin kaj lian volon batali kontraŭ la ribeluloj[4]. En septembro 2004, Putin decidis plifortigi programon subvenciitan de Kremlo celantan "plibonigi la bildon de Rusio" eksterlande[5]. Unu el la plej gravaj projektoj de la programo estis la establado (en 2005) de Russia Today (nun konata kiel RT), anglalingva televidnovaĵstacio disponiganta 24-horan novaĵpriraportadon. Por ĝia starto, 30 milionoj da dolaroj de publikaj financoj estis asignitaj[6][7]. CBS News en artikolo pri la lanĉo de Russia Today citis Boris Kagarlitskij-on (soveta disidento) asertantan ke ĝi estas "plejparte daŭrigo de la malnovaj sovetiaj propagandservoj"[8].
En intervjuo de 2005 kun la usona registara eksterlanda radioelsendo Voĉo de Usono, rus-israela blogisto Anton Nossik deklaris, ke la kreado de RT "similas al sovetiaj propagandaj kampanjoj"[9]. Pascal Bonnamour, la estro de la eŭropa departemento ĉe Raportistoj Sen Limoj, nomis en artikolo de Kommersant la nove anoncitan reton "nova paŝo por la ŝtatkontrolado de informoj"[10]. La rusia vicministro pri eksteraj aferoj, Grigorij Karasin, deklaris en aŭgusto 2008, en la kunteksto de la rusia-kartvela konflikto: "Okcidenta amaskomunikilaro estas bone organizita maŝino, kiu montras nur la bildojn kiuj bone respondas al iliaj pensoj. Ni trovas tre malfacile kiel enmeti nian opinion en la paĝojn de iliaj gazetoj"[11]. Fine de 2008, la rusa sociologo Lev Gudkov, surbaze de datumoj de enketo de la Levada Centro, substrekas la kvazaŭan malaperon de la publika opinio kiel socipolitika institucio en nuntempa Rusio kaj ĝian anstataŭigon per la propagando de Ŝtato[12]. En 2016, Tatiana Kastouéva-Jean, esploristo ĉe IFRI kaj fakulo pri Rusio, asertis : "La rusia propaganda maŝino suferis veran reorganizon ekde la fino de 2013, kiam kreiĝis la informagentejo Rossiya Segodnya (Rusio Hodiaŭ)[nb 1]. [...] Hodiaŭ, Rusio tre klare konsideras informon kiel militilon kaj amase investas en ĉi tiuj komunikiloj."[13]
De post la aneksado de Krimeo en 2014, NATO konstatis plimultigon de la rusia propagando[14] . Okaze de la kraŝo de la Flugo 17 de Malaysia Airlines en Donbaso, la esplorĵurnalisma kaj faktokontrolada retejo Bellingcat pruvis manipuladon de sputnikaj bildoj el la Rusia ministerio pri defendo uzitaj de la gazetaragento de RT kaj Sputnik sidejinta en Skotlando[15][16]. Laŭ Mikola Riabĉuk, ukrainia ĵurnalisto kaj politika analizisto, rusia propagando iĝis plenparta informa militilo dum la rus-ukrainia konflikto. Riabĉuk asertis: "Aperis tri gravaj rakontoj, kiuj povas esti resumitaj jene: 'La landlimoj de Ukrainio estas artefaritaj', 'Ukrainia socio estas profunde dividita' kaj 'Ukrainiaj institucioj estas neripareble malfunkciemaj'", tiel postulante "eksteran gardadon, ŝajne rusian"[17].
Dum usona kongresa demandosesio en 2015, Leon Aron, direktoro de rusiaj esploroj ĉe la American Enterprise Institute, priskribis la televidreton subvenciitan de RT kiel ne nur promociantan la rusian "markon", sed celantan "malvalorigon de la ideoj de demokrata travidebleco kaj respondeco, subfoson de kredo je la fidindeco de publikaj informoj kaj plenigon de la elsendaĵoj per duonveraĵoj". Li priskribas rusian ŝtatan propagandon kiel "agreseman, ofte subtilan kaj efikeman en sia uzo de la interreto"[18]
Politika sciencisto Nikolaj Koĵanov asertis ke Rusio uzis propagandon por peri naciismajn kaj por-Asad mesaĝojn dum la siria enlanda milito. Koĵanov diris, ke Rusio faris propagandan klopodon por prezenti Rusion kaj Sirion kiel stabilajn fortojn "en la batalo kontraŭ malstabileco kaŭzita de Usono kaj terorismo subtenata de lokaj kunlaborantoj de Usono"[19].
La 16-an de februaro 2018, kadre de enketo pri supozata rusia enmiksiĝo en la usona prezidenta balotado de 2016, la Usona Departemento de Justico akuzis dek tri rusiajn ŝtatanojn kaj tri rusiajn firmaojn pro provo influi la elekton favore al la kampanjo de Donald Trumpov[20]. Inter la organizaĵoj akuzitaj estas la Interreta Esplora Agentejo, firmao bazita en Sankt-Peterburgo, kiu supozeble uzas sociajn amaskomunikilarojn por disvastigi falsajn novaĵojn reklamantajn rusiajn interesojn. La akuzo asertas, ke IEA-dungitoj estis instigitaj "uzi ĉiun okazon por kritiki Hillary [Clinton]-on"[21].
Daŭra rusia propagando igis homojn nei la sperton de la rusia invado de Ukrainio en 2022, eĉ de familianoj el la alia flanko de la informa fera kurteno[22][23][24][25]. Rusia ŝtatkontrolita amaskomunikilaro sisteme malgravigis kaj civilajn kaj armeajn perdojn, denuncante raportojn pri rusiaj atakoj kontraŭ civiluloj kiel "falsaj" aŭ kulpigante ukrainiajn trupojn[26]. Kvankam la Rusia Konstitucio de 1993 havas artikolon eksplicite malpermesantan cenzuron[27], la rusia cenzura agentejo Roskomnadzor ordonis al la amaskomunikilaro de la lando nur uzi informojn de rusiaj ŝtatfontoj aŭ alfronti monpunojn kaj blokojn, akuzante kelkajn sendependajn aŭdvidajn servojn je disvastigo de "socie nefidindaj kaj malveraj informoj" pri la bombardo de ukrainiaj grandurboj fare de la rusia armeo kaj civilulmortoj[28][29]. Dmitrij Muratov, la ĉefredaktisto de la rusia sendependa gazeto Novaja gazeta, tiam asertis ke "Ĉio kio ne estas propagando estas eliminita."[30] Rusio estis akuzita je plifortigado de kontraŭ-okcidentaj post-koloniaj plendoj en Afriko per misinformkampanjoj. Parte pro rusiaj klopodoj, por-moskvaj sentoj kaj kulpigado de la Okcidento por la rusia invado de Ukrainio en 2022 fariĝis ĉeftendencaj en granda parto de Afriko[31].
Rimedoj
[redakti | redakti fonton]Amaskomunikilaro
[redakti | redakti fonton]Televido estas la plej populara amaskomunikilaro en Rusio, kun 74% de la loĝantaro spektanta naciajn televidkanalojn rutine kaj 59% rutine spektanta regionajn kanalojn. Estas 330 televidkanaloj entute. Du el la tri ĉefaj kanaloj estas plimulte posedataj de la ŝtato. Unua Kanalo estas 51%-publike posedata, dum Rusio 1 estas 100% ŝtata tra la Tutrusia Ŝtata Televido kaj Radio-Dissendado-Firmao. NTV estas komerca kanalo, sed ĝi estas posedata de Gazprom-Media, filio de Gazpromo de kiu la ŝtato posedas 50,002%. Ĉi tiuj tri kanaloj ofte estas kritikataj pro esti partiaj al la Unueca Rusio-partio kaj la Prezidenta Administracio de Rusio. Ili estis akuzitaj je disponigado de neproporcia kaj senkritika priraportado pri Unueca Rusio kaj ĝiaj kandidatoj. Laŭ esploro farita de profesoro Sarah Oates, la plej multaj rusoj opinias, ke novaĵraportado en la tri naciaj televidkanaloj estas selektema kaj malekvilibra, sed rigardas tion kiel taŭga. La respondintoj al la esploro klarigis ke ili kredas ke la rolo de ŝtata televido devus esti disponigi centran aŭtoritaton kaj ordon en agitemaj tempoj[32].
Kritikoj asertis ke Unua Kanalo elsendas neproporcian nombron da rakontoj temigantaj pozitivajn aspektojn de oficiala registarpolitiko, dum plejparte neglektante iujn kontestatajn temojn kiel ekzemple militon en Ĉeĉenio aŭ sociajn problemojn. Krome, kelkaj argumentis ke la novaĵraportoj de la stacio ofte malklarigas la limon inter fakta raportado kaj redakcia komentaĵo, precipe dum dissendado de rakontoj koncerne rusiajn registarpolitikojn aŭ celojn[33]. Krome, diversaj amaskomunikiloj raportis ke la kanalo prezentis partian priraportadon de aliaj okazaĵoj kiuj estis proksime ligitaj al la ekstera politiko de Rusio, inkluzive de la ukrainiaj balotoj de 2007, la Eŭromajdano de 2013-2014, kaj la sekvan aneksadon de Krimeo[34][35][36].
La ŝtat-regata[37] satelita kanalo Russia Today (RT) lanĉita en 2005, haveblas en multaj lingvoj kaj elsendas en pli ol 100 landoj[38]. Ĝi estis multfoje kritikata pro disvastigo de falsnovaĵoj, konspiraj teorioj kaj kruda propagando[39][40][41][42][43][44]. RT ekzemple dissendis rakontojn pri blatoj enplantitaj en oficistoj en Eŭropa Unio por igi ilin pli "submetiĝemaj"; pri la subteno de la "plimulto" de eŭropanoj pri la rusia aneksado de Krimeo; pri la preparo fare de EU de "formo de genocido" kontraŭ rusoj; pri falsa kidnapo de rusa knabino en Germanio; pri plano de NATO "stoki nukleajn armilojn en Orienta Eŭropo"; pri malsaniĝo de Hillary Clinton; ĝi ankaŭ multfoje distordis aŭ elpensis deklarojn de eŭropaj gvidantoj[45][46][47][48].
La novaĵagentejo, novaĵretejo kaj radiodissendejo Sputnik, propraĵo de la rusia ŝtato[49], estis lanĉita en 2014, kunfandante kaj anstataŭigante antaŭajn servojn. Ĝi estas konsiderata de multaj komentantoj kiel ilo de propagando kaj misinformado favore al interesoj de Rusio[50][51][52][53][54]. Laŭ David Cadier de IFRI, RT kaj Sputnik "malfermas iliajn antenojn al, inter aliaj, reprezentantoj de ekstremismaj partioj kaj subtenantoj de konspiraj teorioj. Dum ili neas esti kontrolitaj de la rusia regpovo, tiuj amaskomunikiloj tamen disvastigas onidirojn, malverajn informojn kaj strategiajn rakontojn, kies granda plimulto konformas al la eksterpolitika agendo de Kremlo". La esploristo konsideras, ke "La kondiĉoj de kunordigo de la informa politiko de Kremlo kaj la naturo de ĝiaj interagoj kun RT kaj Sputnik restas malklaraj. Estas foje malfacile distingi kio estas la amaskomunikila reflekto de alia vizio de la mondo, kaj kio estas parto de celita kaj organizita misinformada klopodo por la profito de specifaj celoj."[55]
Sociaj retoj
[redakti | redakti fonton]En la 2010-aj jaroj, ĉar sociaj platformoj akiris eminentecon, Rusio tiam komencis uzi ilin kiel ekzemple Facebook, Twitter, kaj YouTube por disvastigi misinformojn. Retbrigadoj kaj robotoj, tipe funkciigitaj fare de la Interreta Esplora Agentejo de Rusio (IEA), estis ofte uzataj por disvastigi misinformojn ĉie en tiuj sociaj amaskomunikilaj kanaloj[56]. Ĝis malfrua 2017, Facebook taksis ke eĉ 126 milionoj da siaj uzantoj vidis enhavon de rusiaj misinformkampanjoj sur sia platformo[57]. Twitter deklaris ke ĝi trovis 36 000 rusiajn robotojn disvastigantaj mesaĝojn ligitajn al la usona baloto en 2016[58]. Krome, Rusio uzis sociajn amaskomunikilarojn por malstabiligi eks-sovetiajn ŝtatojn kiel ekzemple Ukrainio kaj okcidentajn landojn kiel ekzemple Francio kaj Hispanio[59].
En 2020, la Usona Departemento de Ŝtato identigis plurajn "prokurajn retejojn" uzatajn de rusiaj ŝtataj agentoj "por krei kaj vastigi falsajn rakontojn." Tiuj retejoj inkludas la Strategic Culture Foundation, la New Eastern Outlook, la novaĵagentejon bazitan en Krimeo NewsFront, kaj SouthFront, retejon taksitan kiel "primilite entuziasma, veterana, kaj konspirteoriema."[60]
Kadre de la Invado de Rusio en Ukrainion, inter la sociaj retoj Telegram fariĝis la ĉefa loko kie kunekzistas kaj interbatalas kaj rusia kaj ukrainia propagandoj[61]. Kvankam multaj kanaloj estas porokazaj komunumoj por informinterŝanĝo, kaj rusiaj kaj ukrainiaj propagandkanaloj ekzistas, kaj videblas rusia propagando kunloĝante ĉe paralelaj kanaloj kvankam sur la sama aplikaĵo kiel ukraina propagando. La rusia Telegram-kanalo WarOnFakes, disvastiganta falsajn informojn kaj porrusan propagandon, estis kreita la saman tagon de la komenco de la invado de Ukrainio kaj havis 700 000 abonintojn en marto 2022[62]. Porrusiaj propagandaĵoj ankaŭ estas elsendita de profesiaj "troloj"[63], konspir-gvidantaj kaj diplomatiaj kontoj en Okcidenta Eŭropo[64].
Argumenteco
[redakti | redakti fonton]Celoj
[redakti | redakti fonton]La porrusia propagando havas diversajn celojn laŭ la celita publiko (ĉu rusia ĉu fremda, ĉu progresema ĉu tradiciema, ktp) kaj la okazo. Ili povas esti:[65][66][67][68][69][70]
- pravigi rusiajn agojn kaj malpravigi la fremdajn (ĉefe okcidentajn)
- malebligi ĉiun provon kritiki la rusiajn klopodojn, ĉu ĝi estus maltaŭga, maljusta, aŭ tro riskema
- kredigi ke Rusio estas potenco normala, stabiliga, nur-sindefendema, aŭ ĉiuokaze ĉe la bona flanko de historio, kaj ke la okcidentaj landoj estas dekadencaj, morale disfalantaj kaj agresemaj
- dubigi pri ĉiuj informaĵaj fontoj, eĉ la plej faktemaj, por instigi al kredo ke ĉiuj versioj estas egale verecaj
- malkredindigi fremdajn ŝtatojn, instituciojn kaj amaskomunikularojn
- instigi al indiferentenco pri rusiaj agoj kaj al nekritikemo de porrusiaj propagandaj klopodoj
- igi homojn relajsoj, ĉu konscie ĉu ne, de porrusia propagando
- tiel forviŝi en la opinioj la malsamecon inter la rusiaj popolo kaj kulturo kaj ties gvidantoj, kiel ĉiu kritiko kontraŭ la politikoj de la rusia registaro taksindus "rusofobia"
- krei kolektivan penssistemon fondita sur naciismo, malliberalo, konservatismo kaj malprogreso de homaj rajtoj
Argumentaj karakterizoj
[redakti | redakti fonton]La porrusia propagando estas laŭta, multkanala, internacia, ripetema kaj kontinua. Ĝi uzas radioelsendojn, gazetojn, televidkanalojn, sociajn retojn, blogojn, retajn babilrondojn, ktp. Ĝi favoras la nombron da argumentoj prefere al ilia kvalito, cele al alkutimigi poste akceptigi eĉ plej krudajn propagandaĵojn, kaj, pro la fakto ke pruvi la mensogecon de propagandaĵo estas ĉiam multe pli temp- kaj energi-raba ol krei ĝin, elĉerpi la kontraŭulojn.[71][72].
Ĝi disvastigas konspirajn teoriojn, ekzemple pri la illuminati, pri la ora miliardo aŭ pri supozitaj sekretaj militaj usonaj laboratorioj[43][73][74][75][76], kaj historian reviziismon, ĉefe pri Sovetunio kaj ties eksaj respublikoj[77]. Ĝi traktas eksterlandajn eventojn kaj sociajn movadojn cele al plifortigo de la Kremla vidpunkto, ekzemple kaze de la usona movado Black Lives Matter[78], aŭ de la francaj Flavveŝtuloj[79].
Ĝi kutime produktas multajn rakontojn pri iu evento kaj ne zorgas pri ilia kohereco, cele al konfuzigo kaj malinstigo al kontraŭargumentado[80]; ekzemple, laŭ la King's College, RT kaj Sputnik publikigis 735 artikoloj dum la 4 semajnoj postsekvantaj la venenigo de la eks-spionisto Sergej Skripal, en kiuj troviĝis 138 apartaj kaj kontraŭaj versioj priaj[81]. Al ĉi-tiu nekohereco emas ankaŭ la plej alt-nivelaj rusiaj respondeculoj[82].
Por-rusiaj propagandistoj neheziteme elpensas fontojn, pruvojn, atestantojn[71]. Cele al ŝajni nepartiemaj, rusiaj amaskomunikiloj uzas diversajn teknikojn, ekzemple prezenti por-rusiajn blogistojn kiel sendependajn ĵurnalistojn, aŭ paroligi "okcidentajn fakulojn" kiuj mallerte defendas kontraŭ-kremlan vidpunkton[76]. La propaganda produktaro estas mikso de veraĵoj, duonveraĵoj, kredindaj mensogoj kaj deliraĵoj[83] (ekzemple kiam Rusio 1 informis pri malpermeso de juĝaferigo de pedofiliuloj kaj laŭleĝigo de zoofilio en europaj landoj[84], aŭ kiam Putin asertis ke civitanoj de okcidentaj landoj ne povas libere sinesprimi pro reprezalioj[85]).
Reagoj
[redakti | redakti fonton]Membroj de la Eŭropa Parlamento argumentis, ke Eŭropa Unio devas plifortigi sian defendon kontraŭ rusia propagando, citante supozendan rusian enmiksiĝon en francaj, germanaj kaj hispanaj balotoj, same kiel Briteliro[86]. En marto 2015, la Orienta Laborgrupo pri Strategia Komunikado estis kreita fare de la Eŭropa Servo por Ekstera Agado por rebati rusiajn klopodojn disvastigi misinformojn kaj falsajn novaĵojn[87].
La 27-an de februaro, pro la komenco de la Invado de Rusio en Ukrainion, EU suspendis la elsendadon de RT kaj Sputnik en siaj membrolandoj[88]. Saman decidon prenis aliajn okcidentajn landojn, inkluzive de Usono, Britio, Kanado kaj Aŭstralio; Ukrainio jam estas forbarinta RT-on depost la aneksado de Krimeo en 2014[89].
La 25-an de februaro, kodrompa grupo Anonymous sinkreditis distribuitan nead-servatakon en la retejo de RT, en subteno de Ukrainio en ĝia batalo kontraŭ Rusio[90]. La sekvan tagon, Alphabet Inc, la posedantoj de Google, provizore malpermesis al RT ricevi ajnan financan rendimenton de siaj reklamoj sur sia YouTube-platformo[91]. Sociaj amaskomunikiloj inkluzive de Facebook, Instagram, TikTok, kaj YouTube blokis Sputnik- kaj RT-enhavon por siaj Eŭropuniaj uzantoj[92], dum Reddit blokis ligilojn al la retejoj de Sputnik kaj RT en ĉiuj regionoj[93]. La 2-a de marto, Mikrosofto kaj Apple forigis la Sputnik- kaj RT-programojn de la Microsoft Store kaj la App Store, respektive[94]. La 11an de marto, YouTube blokis Sputnikon kaj RT-on tutmonde[95].
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ The readers' editor on… pro-Russia trolling below the line on Ukraine stories (arkivo) The Guardian, 4-a de majo 2014
- ↑ Abrams, « Beyond Propaganda: Soviet Active Measures in Putin's Russia », Connections, vol. 15, no 1, 2016, p. 5–31 COI 10.11610/Connections.15.1.01
- ↑ Vladimir Putin Wants to Rewrite the History of World War II (arkivo) Foreign Policy, 21-a de januaro 2020
- ↑ Jean-Baptiste Jeangène Vilmer, Alexandre Escorcia, Marine Guillaume, Janaina Herrera: LES MANIPULATIONS DE L’INFORMATION - Un défi pour nos démocraties[rompita ligilo] Centre d’analyse, de prévision et de stratégie kaj Institut de recherche stratégique de l’École militaire , aŭgusto 2018
- ↑ Russia Pumps Tens of Millions Into Burnishing Image Abroad (arkivo) Washington Post,, 6-a de marto 2008
- ↑ Честь России стоит дорого». Мы выяснили, сколько конкретно (arkivo) Novaja gazeta, 21-a de julio 2005
- ↑ Имидж за $30 млн (arkivo), Vedomosti , 6-a de junio 2005
- ↑ Journalism mixes with spin on Russia Today: critics (arkivo) CBC News, 10-a de marto 2006
- ↑ New Global TV Venture to Promote Russia (arkivo) Voĉo de Usono, 6-a de julio 2005
- ↑ Reporters Without Borders Don't Fancy Russia Today (arkivo) Kommersant, 21-a de oktobro 2005
- ↑ Russia claims media bias (arkivo) Variety, aŭgusto 2008
- ↑ Новогодний баланс: После стабильности (arkivo) Ведомости, 30-a de decembro 2008
- ↑ Sputnik, l’arme de propagande russe, arrive en France(arkivo) Rue 89, 21-a de novembro 2016
- ↑ NATO says it sees sharp rise in Russian disinformation since Crimea seizure (arkivo) Reuters, 11-a de februaro 2017
- ↑ Forensic Analysis of Satellite Images Released by the Russian Ministry of Defense (arkivo) Bellingcat, 30-a de majo 2015
- ↑ MH17: Dutch Safety Board to publish preliminary report on disaster (arkivo) The Guardian, 8-a de septembro 2014
- ↑ Ukraine: Russian propaganda and three disaster scenarios (arkivo) Al-Ĝazira, 11-a de aprilo 2014
- ↑ Сенат изучает роль российской пропаганды во вторжении в Украину (arkivo) ГОЛОС АМЕРИКИ, 3-a de novembro 2015
- ↑ Nikolay Kozhanov, Russia and the Syrian Conflict: Moscow's Domestic, Regional and Strategic Interests, Gerlach Press, 2016 (ISBN 9783940924728, COI 10.2307/j.ctt1hj9wjf, JSTOR j.ctt1hj9wjf)
- ↑ 13 Russians Indicted as Mueller Reveals Effort to Aid Trumpov Campaign (arkivo) The New York Times, 16-a de februaro 2018
- ↑ What We Know About How Russia’s Internet Research Agency Meddled in the 2016 Election (arkivo) Slate, 16-a de februaro 2018
- ↑ ‘The TV is winning’ Many Ukrainians now share a common experience: their relatives in Russia refuse to believe their accounts of the war. Meduza, 14-a de marto 2022
- ↑ 'My cousins are killing one another': War in Ukraine splits mixed families WION, 1-a de marto 2022
- ↑ Ukrainians Find That Relatives in Russia Don’t Believe It’s a War The New York Times, 6-a de marto 2022
- ↑ Ukrainian-Russian families are being torn apart by Russia's invasion NPR, 7-a de marto 2022
- ↑ Ukraine: Watching the war on Russian TV - a whole different story BBC, 2-a de marto 2022
- ↑ Explained: What Russia’s war on Ukraine has meant for its news media The Indian Express, 18-a de marto 2022
- ↑ Russia Bans Media Outlets From Using Words 'War,' 'Invasion' (arkivo) The Moscow Times, 26-a de februaro 2022
- ↑ Use Only Official Sources About Ukraine War, Russian Media Watchdog Tells Journalists (arkivo) The Moscow Times, 24-a de februaro 2022
- ↑ Even Russia’s Kremlin-backed media is going off message and beginning to question Putin’s war on Ukraine Fortune, 11-a de marto 2022
- ↑ The Congolese student fighting with pro-Russia separatists in Ukraine The Guardian, 8-a de junio 2022
- ↑ Oates, Sarah; McCormack, Gillian (2010). "The Media and Political Communication". In White, Stephen (eld.). Developments in Russian Politics. Vol. 7. Duke University Press. ISBN 978-0-230-22449-0, p.128-129
- ↑ The Kremlin’s Creative Director The New-Yorker, 9-a de decembro 2019
- ↑ "Телелидеры 2-8 апреля" Kommersant, 11-a de aprilo 2007
- ↑ "Гонят в пропасть" TJournal, 21-a de novembro 2014
- ↑ "Двойная Россия" Kommersant, 1-a de decembro 2014
- ↑ Al-Rawi, Ahmed How did Russian and Iranian trolls’ disinformation toward Canadian issues diverge and converge? Digital War, 12-a de februaro 2021
- ↑ Natalja Krasnoboka: Russia (arkivo) EJC Media Landscapes
- ↑ Airwaves wobbly The Economist, 6-a de junio 2010
- ↑ Putin's Weapon in the War of Images Der Spiegel, 13-a de aŭgusto 2013
- ↑ Russia Today: why western cynics lap up Putin’s TV poison The Guardian, 8-a de novembro 2014
- ↑ We cannot allow Russia Today to get away with its lies The Times, 31-a de oktobro 2014
- ↑ 43,0 43,1 Russia Today Has an Illuminati Correspondent. Really. Daily Beast, 14-a de aprilo 2017
- ↑ Confessions of an American Illuminati The Washington Post, 9-a de julio 2015
- ↑ Inside RT's world of alternative news Arkivigite je 2022-05-10 per la retarkivo Wayback Machine, EUvsDisinfo, 13-a de aprilo 2017
- ↑ Everyone Against Russia: Conspiracy Theories on the Rise In Russian Media Arkivigite je 2022-09-15 per la retarkivo Wayback Machine EUvsDisinfo, 22-a de majo 2018
- ↑ A Powerful Russian Weapon: The Spread of False Stories The New York Times 28-a de aŭgusto 2016
- ↑ Russian propaganda effort helped spread ‘fake news’ during election, experts say The Washington Post, 24-a de novembro 2016
- ↑ The Routledge Handbook of EU-Russia Relations: Structures, Actors, Issues, Routledge, ISBN 978-1-351-00624-8
- ↑ Geir Hågen Karlsen , Tools of Russian Influence: Information and Propaganda
- ↑ "(Ab)using the topic of migration by pro-Kremlin propaganda: Case study of Slovakia", Journal of Comparative Politics. University of Economics in Bratislava / University of Ljubljana / Alma Mater Europaea
- ↑ Golovchenko, Yevgeniy Measuring the scope of pro-Kremlin disinformation on Twitter Humanities and Social Sciences Communications, 11-a de decembro 2020
- ↑ Richard Fletcher, Alessio Cornia, Lucas Graves, Rasmus Kleis Nielsen| 1 |FACTSHEET February 2018Measuring the reach of “fake news” and online disinformation in Europe, Australasian Policing, februaro 2018
- ↑ Kremlin’s ‘Sputnik’ Newswire Is the BuzzFeed of Propaganda Foreign Policy, 10-a de novembro 2014
- ↑ RAMSES 2018 : La guerre de l'information aura-t-elle lieu ?, Institut français des relations internationales, Dunod, Paris, 2017.
- ↑ Ajir, Media; Vailliant, Bethany (2018): "Russian Information Warfare: Implications for Deterrence Theory" Strategic Studies Quarterly. 12 (3): 70–89. ISSN 1936-1815. JSTOR 26481910.
- ↑ "Facebook says 126 million Americans may have seen Russia-linked political posts" Reuters, 30-a de oktobro 2020
- ↑ Russia Using Disinformation To 'Sow Discord In West,' Britain's Prime Minister Says NPR.org, 14-a de novembro 2017
- ↑ How Russia's Disinformation Campaign Could Extend Its Tentacles NPR.org, 6-a de januaro 2017
- ↑ GEC Special Report:August 2020Pillars of Russia’s Disinformation and Propaganda Ecosystem, Usona Departemento de Ŝtato, 2020
- ↑ How Telegram Became the Digital Battlefield in the Russia-Ukraine War (arkivo) The Times, 21-a de marto 2022
- ↑ Le bombardement de l’hôpital pédiatrique de Marioupol n’est pas une mise en scène (arkivo) RTBF, 17-a de marto 2022
- ↑ One Professional Russian Troll Tells All , Radio Libera Eŭropo/Radio Libero, 25-a de marto 2015
- ↑ Guerre en Ukraine: sur les réseaux sociaux, ces comptes en français qui relaient la propagande du Kremlin (arkivo) Le Monde, 30-a de marto 2022
- ↑ Nicolas Tenzer: La propagande « douce » : une menace invisible et invasive, Desk Russie, 22 juin 2021
- ↑ A mort les nazis d’Ukraine ? La propagande russe a largement renoncé à ses arguments du début de la guerre Atlantico, 8-a de aŭgusto 2022
- ↑ The Goals and Main Tactics of Russia’s Disinformation Usona Departemento de Ŝtato, 23-a de aŭgusto 2021
- ↑ Jais Adam-Troian, Guerre en Ukraine : face à la propagande de Poutine, ne jouez pas à la roulette Russe, Fondation Descartes, 15-a de majo 2022
- ↑ Пітер Померанцев: Мета російської пропаганди - щоб ніхто нікому не довіряв (arkivo) Українська правда, 31-a de marto 2015
- ↑ Inside the Kremlin’s hall of mirrors The Guardian, 9-a de aprilo 2015
- ↑ 71,0 71,1 Un aperçu sur le modèle de propagande russe et des solutions Arkivigite je 2022-09-09 per la retarkivo Wayback Machine MENA Research Center, 17-a de junio 2019
- ↑ Christopher Paul, Miriam Matthews: The Russian "Firehose of Falsehood" Propaganda Model Rand Corporation, 2016
- ↑ Russia Today, la chaîne conspirationniste du Kremlin Conspiracy Watch, 14-a de februaro 2012
- ↑ « Les Ukrainiens sont des cafards » : les médias russes donnent dans l'ultra violence de la propagande d'État L'ADN, 14-a de marto 2022
- ↑ Masha Borzunova Fake News, Arte TV
- ↑ 76,0 76,1 Masha Borzunova Fake News, Arte TV
- ↑ En Russie, la mémoire historique transformée en outil de propagande, Le Monde, 31-a de januaro 2020
- ↑ Comment la propagande russe a visé les Noirs américains sur Facebook, France 24, 11-a de majo 2018
- ↑ Isabelle Mandraud, Les « gilets jaunes » vus de Moscou : une « révolution de couleur » fomentée par les Etats-Unis Le Monde, 3-a de decembro 2018
- ↑ Russia’s Top Five Persistent Disinformation Narratives Usona Departemento de Ŝtato, 20-a de januaro 2022
- ↑ Russian state media weaponises news to sow confusion and division, King's College, 1-a de marto 2019
- ↑ Guerre en Ukraine: les contradictions de la propagande russe, RTS, 2-a de aprilo 2022
- ↑ Nicolas Tenzer, La guerre de l’information russe : une guerre multidimensionnelle
- ↑ Masha Borzunova, Fake News, Arte TV
- ↑ Signing of treaties on accession of Donetsk and Lugansk people's republics and Zaporozhye and Kherson regions to Russia, Prezidenteco de Rusia Federacio, 30-a de septembro 2022
- ↑ EU needs to increase its resilience to Russian propaganda, say MEPs (arkivo) Eŭropa Parlamento, 17-a de januaro 2018
- ↑ EU Issues Call To Action To Combat Russian 'Propaganda' (arkivo) RadioFreeEurope, 17-a de januaro 2018
- ↑ EU closes airspace to Russian planes, bans pro-Kremlin media outlets and pledges arms to Ukraine, CBS, 27-a de februaro 2022
- ↑ Ukraine bans Russian TV channels for airing war 'propaganda' Reuters, 19-a de aŭgusto 2014
- ↑ Anonymous launches attacks against Russia and pledges support for Ukraine against ‘Kremlin’s brutal invasion’ The Independant, 25-a de februaro 2022
- ↑ Google blocks RT, other Russian channels from earning ad dollars Reuters, 26-a de februaro 2022
- ↑ Major social media platforms ban Russian state media in Europe The Washington Post, 1-a de marto 2022
- ↑ Reddit Bans Links to Russian State Media Across Entire Site, Variety, 1-a de marto 2022
- ↑ Apple on Russian invasion of Ukraine: all product sales paused, RT and Sputnik News apps pulled, 9to5Mac, 1-a de marto 2022
- ↑ YouTube blocks Russian state-funded media, including RT and Sputnik, around the world, France 24, 12-a de marto 2022
Notoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Ne konfuzendas Russia Today (la televidkanalo) kaj Russia Today (la novaĵagentejo).
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Michał ŁABENDA Kial la subteno por Ukrainio ne estas ĉiea?, Monato, aprilo 2023, p.3; Kontraŭmensoga faktokontrolado, Monato junio 2023, p.3