Uznam
53°56′N 14°05′E/53,933333 14,083333
| |
| Megaregion | |
|---|---|
| Prowincja | |
| Podprowincja | |
| Makroregion | |
| Mezoregion | |
| Mikroregion(y) |
Uznam |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
Polska: |
 Zdjęcie satelitarne wyspy | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Akwen | |
| Powierzchnia |
445 km² |
Położenie na mapie Meklemburgii-Pomorza Przedniego  | |
Położenie na mapie Niemiec  | |
| 53°56′N 14°05′E/53,933333 14,083333
| |
| |
(niem. Landkreis Usedom-Wollin)
Uznam (niem. Usedom) – wyspa przybrzeżna na Bałtyku na pograniczu Polski (województwo zachodniopomorskie) i Niemiec (powiat Vorpommern-Greifswald, Meklemburgia-Pomorze Przednie), zamykająca od północnego zachodu Zalew Szczeciński.
Powierzchnia 445 km², z czego w Polsce około 72 km²; silnie rozczłonkowana, z licznymi półwyspami. Od lądu stałego oddziela wyspę cieśnina Piana, od wyspy Wolin – cieśnina Świna, natomiast sztucznie wykonany pod koniec XIX wieku Kanał Piastowski oddzielił od Uznamu wyspę Karsibór. Najwyższym szczytem jest Golm (69 m n.p.m.), położony przy granicy po niemieckiej stronie, tuż przy części Świnoujścia – Paprotnie.
Z roczną średnią z 1906 godzin słonecznych, Uznam jest jednym z najbardziej słonecznych regionów w Niemczech[1] i dlatego tam bywa określany mianem Wyspy Słońca (niem. Sonneninsel)[2][3].
Powstanie wyspy
[edytuj | edytuj kod]Materiał, z którego powstała wyspa, został przywleczony ze Skandynawii przez lądolód. Lodowcom wyspa zawdzięcza też swoje ukształtowanie – jeziora, wyspy, urwiska i wzgórza morenowe. Są tu też utwory z końcowego okresu zlodowacenia – płaskie niziny i faliste wzgórza, obecnie pokryte urodzajnymi glebami. Innym czynnikiem kształtującym wyspę były wody – rzeki transportujące i osadzające materiał skalny.
Przed ok. 12 tys. laty powstało Morze Bałtyckie, początkowo jego poziom był ok. 20 m niższy od obecnego. Uznam był wtedy półwyspem porośniętym tundrą. Wtedy też zostały przez wiatr ukształtowane wydmy, których pozostałości istnieją do dziś.
6 tys. lat temu poziom wód podniósł się znacznie; powstał wtedy Zalew Szczeciński. Jego połączenie z Bałtykiem było bardzo szerokie, lecz przez następne tysiąclecia zjawiska akumulacyjne spowodowały powstanie wysepek, następnie mierzei i innych składników obecnej wyspy.
Toponimia
[edytuj | edytuj kod]Słownik geograficzny Królestwa Polskiego (t. 7, 1886) rejestruje polską nazwę Orzna[4]. Nazwa Orzna była używana także w 1938 r.[5] W 1904 r. Antoni Rehman użył nazwy Uzna[6]. W 1945 r. w akcie urzędowym użyto nazwy Uzdam[7]. W 1949 r. ustalono urzędowo polską nazwę Uznam[8].
Prehistoria
[edytuj | edytuj kod]Obecność człowieka stwierdzono na Uznamie już w młodszej epoce kamiennej (4000 p.n.e.–1800 p.n.e.) – z tego okresu pochodzi 11 znalezionych kamiennych grobów. W epoce brązu (1800 p.n.e.–800 p.n.e.) wyspa była już stosunkowo gęsto zasiedlona – świadczy o tym prawie 100 odkrytych osad i grodzisko w rejonie góry Golm. Zamieszkująca tu ludność pochodzenia germańskiego z niejasnych przyczyn opuściła wyspę ok. roku 400 n.e., a na jej miejsce napłynęli Słowianie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W roku 1128 władający wyspą pomorski książę Warcisław I przyjął chrzest z rąk biskupa Ottona z Bambergu. Ok. 1155 powstał norbertański klasztor w Grobi, który w 1309 został przeniesiony do wsi Pudagla. Istniał także klasztor cysterek w Krummin (bud. 1302/1303 fundacji Bogusława IV) filialny wobec klasztoru w Wolinie. W krótkim czasie dobra klasztorne objęły prawie całą wyspę i stan taki trwał do czasów reformacji, kiedy to zostały przejęte przez książąt pomorskich.
Burzliwe losy przeżywał Uznam w czasie wojny trzydziestoletniej – 26 czerwca 1630 w Peenemünde u ujścia Piany wylądował król szwedzki Gustaw Adolf, a po wojnie wyspa dostała się pod panowanie szwedzkie. Po zakończeniu III wojny północnej w roku 1720 za kwotę 2 mln talarów odkupił ją Fryderyk Wilhelm I. W roku 1740 Fryderyk II Wielki rozbudował świnoujski port.
Przed II wojną światową w Peenemünde został zbudowany poligon doświadczalny służący do badań nad pociskami V-1, później także V-2 (zob. Heeresversuchsanstalt Peenemünde).
Park Krajobrazowy Wyspy Uznam
[edytuj | edytuj kod]
Park Krajobrazowy Wyspy Uznam (niem. Naturpark Insel Usedom) znajduje się w niemieckiej części Uznamu. Obejmuje tereny wyspy, stałego lądu i wód Piany. W jego skład wchodzi 9 rezerwatów o powierzchni ponad 3 km²:
- Mümmelkenmoor (głębokie torfowisko)
- Halbinsel Gnitz (brzeg klifowy i wydmy)
- Insel Böhmke und Werder (kolonie mewy śmieszki i rybitwy zwyczajnej)
- Wockinsee (jezioro przybrzeżne i torfowiska)
- Gothensee und Thurbruch (pastwisko z suchoroślami)
- Halbinsel Cosim (wydmy, trzcinowiska, lasy olchowe)
- Peenemünder Haken, Struck und Insel Ruden (słone łąki i wydmy, miejsce wylęgu i wypoczynku ptaków)
- Großer Wotig (słonawe łąki, torfowiska wysokie, lęgowisko ptaków morskich)
- Golm (morena czołowa, klif porośnięty buczyną)
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Na wyspie Uznam znajdują się miejscowości wypoczynkowe i uzdrowiskowe, m.in. Świnoujście, Seebad Ahlbeck, Seebad Bansin, Seebad Heringsdorf, Zinnowitz. Znajduje się tu wiele ośrodków wypoczynkowych i sanatoriów. Walory turystyczne podnoszą mola i wieże widokowe. Są doskonałe warunki i infrastruktura do uprawiania turystyki rowerowej. Powstało kilka placów zabaw dla dzieci z miniaturami statków pirackich itp. Komunikację zapewniają:
- port lotniczy Heringsdorf w pobliżu wsi Zirchow i Garz
- sieć linii autobusowych
- lokalna kolej – Usedomer Bäderbahn
- droga krajowa nr 93
- drogi krajowe nr 110 i 111.
W 2007 oddano do użytku przejście graniczne Świnoujście-Garz. Wykonano prace związane z przedłużeniem linii kolejowej UBB do Świnoujścia, w tym wybudowaniem stacji Świnoujście Centrum. 20 września 2008 roku oficjalnie otworzono nowy odcinek i rozpoczęto przewozy pasażerskie. (zob. Świnoujście).
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Ahlbeck molo -
Plaża Heringsdorf -
Bansin promenada z molo -
Wejście do portu w Świnoujściu (ujście Świny – na lewo plaża na wyspie Uznam na prawo plaża na wyspie Wolin)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Süddeutsche Zeitung. sueddeutsche.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)]. (niem.)
- ↑ turystyka.wp.pl
- ↑ Usedom Tourismus GmbH (niem.)
- ↑ Orzna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 614.
- ↑ 42 Stettin (Szczecin) (1:300 000 WIG - Mapa Operacyjna Polski) 1:300 000 Wojskowy Instytut Geograficzny, 1938.
- ↑ Antoni Rehman: Niżowa Polska opisana pod względem fizyczno-geograficznym. Lwów: Drukarnia Ludowa, 1904, s. 352.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu terytorialnego. (Dz.U. z 1945 r. nr 33, poz. 196)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 11 lutego 1949 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości (M.P. z 1949 r. nr 17, poz. 225, s. 6)
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona o wyspie Uznam. uznam.bo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-03)].