مصر

مصر
Arab Republic of Egypt
جمهورية مصر العربية

چنڈا	نشان
راجگڑھ:	قاہرہ
تھاں:	1,002,450 مربع کلومیٹر
لوک گنتی:	80,085,862
کرنسی:	پاؤنڈ
بولی:	عربی

مصر افریقہ دے اتر چ وسدا اک دیس اے جینوں سینائی جزیریورگا ایشیاء توں وکھرا کردا اے۔ ایدے لیندے ول لبیا، دکھن ول سوڈان، چڑھدے ول اسرائیل تے غزہ پٹی، اتر ول رومی سمندر اے۔ ایہ 1,002,450 مربع کلومیٹر تے پھیلیا ہویا اے تے ایدی لوک کنتی 8 کروڑ 20 لکھ اے۔ چوکھے لوکی مسلمان نیں تے عربی عام بولی اے۔ ایہ دیس دریاۓ نیل دے کنڈیاں تے وسدا اے۔ مصر دی رہتل بڑي پرانی اے۔ قاہرہ ایدا راجگڑھ اے۔

تریخ

مصر وچ انسان دے سب توں پرانے نشاں اک 1980 وچ اتلے مصر توں لبیا 30،000 م پ ورے پرانا انسانی ٹانچہ اے۔ 18000 توں 15000 م پ ورے پہلے نیل دے دوالے ڈنگراں تے مچھیاں تے گزارہ کرن والی حلفان رہتل وسی۔ 15000 توں 4000 مپ تک کادان رہتل رئی جیہڑی شکار، مچھیاں پھڑن تے جنگلی بی پی کے کھان تے چلی۔ مصری ہائیروگلیف دی سب توں پرانی لکھت 3200 م پ اے۔

مینا اک مصری فرعون نے 3150 وچ مصر وچ دیس نوں کٹھا کرکے بادشائی راج دا مڈھ رکھیا۔ اگلے 3 ہزاور وریاں وچ مصر تے ٹبراں دے کئی سلسلیاں نے راج کیتا۔ مصری رہتل ایس ویلے وچ پونگری تے اگے ودی تے مذہب، بولی، آرٹ تے ریتاں ایس رہتل دے منے پرمنے نشان سن۔

اک ہوۓ مصر دے پہلے دو شاہی ٹبر سب توں پرانی شاہی سرکار سن جنہاں 2700–2200 م پ (مسیح پہلے) راج کیتا تے جنہاں بہت سارے ہرم بناۓ ۔ ایہناں وچوں تیسرے ٹبر دا جوسر ہرم تے چوتھے ٹبر دا گیزا ہرم وڈی مانتا والے نیں۔ پہلے وشکارلے ویلے دے 150 وریاں وچ سیاسی اتھل پتل رئی تے 2040 م پ وچ وشکارلی شاہی وڈے ہڑاں تے چنگی سرکار باجوں دیس وچ چین تے سکھ لے کے آندی اے۔ ایہ راج فرعون امنمہات III ویلے اپنے اتلے انت تک اپڑدا اے۔ بے اتفاقی دا دوجا ویلہ بدیس توں اک بدیسی ہائیکساس ٹبر دے راج دا مڈھ بندا اے۔ ہائیکساس تھلویں مصر تے 1650 م پ وچ مل ماردے نیں تے اواریس نوں اپنا راجگڑھ بناندے نیں۔ اوہناں نوں اہموس I اتلے مصر توں آکے باہر کڈ دا اے تے اپنا راجگڑھ میمفس توں تھیبس لے آندا اے۔

18ویں ٹبر نال مصر وچ نویں شاہی 1550–1070 م پ دا راج چلدا اے۔ ایس ویلے مصر اک تکڑا دیس بندا اے جیدا اثر دوجے دیسان تک جاندا اے ایدا راج دکھن ول نوبیا توں لے کے چڑھدے ول لبنان شام تک ہوندا اے۔ ایس ویلے وچ ای منے پرمنے فرعون ہیتشیپست، تھتموس III، اخناتون تے اوہدی ٹبری نیفریتیتی ، توتنخامون تے رعمسیس II سن۔ ایس ویلے وچ ای اک خدا دی سوچ وی مصر اپڑی۔ فیر لبیائی، نوبیائی تے اساریاں نے مصر تے مل ماریا پر مصریاں نے فیر اوہناں نوں مصر چوں باہر کڈ دتا۔ 30واں ٹبر مصر وچ راج کرن والا تے فرعون سلسلے دا آخری دیسی مصری ٹبر سی۔ 343 م پ وچ ایرانی فوج نے نیکٹانبو II آخری فرعون نوں لڑائی وچ ہرا کے مصر تے مل مار لیا۔

332 م پ وچ سکندر یونانی ایرانیاں کولوں مصر کھو لیندا اے تے راج وچ وڈا حصہ مصریاں نوں دیندا اے۔ اسکندر نے رومی سمندر دے کنڈے تے اک یونانی شہر اسکندریہ دا مڈھ رکھیا۔ سکندر دے مرن تے اوہدی سلطنت اوہدے جرنیلاں ونڈ لئی۔ مصر وچ پٹولمی سوتر نے راج سمبھالیا۔ پٹولمی شاہی اک تکڑی یونانی شاہی سی۔ سکندریہ ایدا راجگڑھ بنیا جیہڑا یونانی رہتل تے ارٹ دا گڑھ وی بنیا۔ دیسی مصری لوکاں نوں خوش کرن لئی پٹولمی شاہواں نے اپنے راج نوں فرعون دے مکر دا راچ آکھیا تے مصری ریتاں تے رہتل نوں ورتیا تاں جے مصریاں دیاں اکھاں وچ اوہ پراۓ تے بدیسی ناں لگن۔ قلوپطرہ VII پٹولمی فرعوناں دی اخری ملکہ سی۔ رومی اوکٹیوین اوہدے راج 30 م پ وچ مکادیندا اے ۔ قلوپطرہ VII اپنے عاشق مارک انٹونی نال اپنے آپ نوں وی مار دیندی اے تے اینج مصر رومی سلطنت دا اک صوبہ بن جاندا اے۔ یونانی راج تے مکدا اے پر یونانی رہتل دا راج کئی اگلیاں صدیاں تک ریندا اے۔

پہلی صدی وچ مارک یا مرقس سائی مت دا مصر وچ پرچار کردا اے۔ اوہ اسکندریہ چرچ دا موڈھی سی۔ ڈائیوکلیٹین راج وچ مصر رومی سلطنت توں بازنطینی سلطنت دا انگ بندا اے۔ ایسے ویلے وچ ای ان گنت مصری سائیاں نوں مذہب توں مار دتا جاندا اے۔ انجیل نوں مصری بولی وچ پلٹیا جاندا اے تے 451 دی چالسیڈون کونسل مگروں مصری قبطی گرجا اپنے وکھرے وکھالے نال سامنے اندا اے۔ 7ویں صدی دے مڈھ وچ کج چر لئی مصر ایران ہتھ لگدا اے پر بازنطینی سلطنت ایہنوں فیر واپس لے لیندی اے پر ایہ بازنطینی راج وی آخری ساہواں تے سی۔

عرب تے عثمانی مصر

640 وچ عرب اسلامی خلیفہ عمر فاروق دی فوج عمرو ابن العاص دی آگوی وچ مصر تے چڑھائی کردی اے۔ 6 جولائی 640 نوں عرب فوج رومی فوج نوں ہیلیپولس دی لڑائی وچ ہراندی اے تے بازنطینی راج مصر وچ انے آخری ساواں تے آجاندا اے۔ ہیلیپولس دی لڑائی مگروں مصر دے راجگڑھ نوں عمرو ابن العاص دی فوج کیرے وج لیلیندی اے۔ قلعے دیاں کنداں عرباں نوں 14 مہینے تک روکی رکھدیاں پر 8 نومبر 641 نوں اسکندریہ ول دل چھد جاندے نیں تے شہر عرباں ہتھ لکدا اے۔ 646 وچ بازنطینی مصر نوں فیر واپس لین دی کوشش کردے نیں۔ مصر وچ تھوڑی جئی عرب فوج سی تے ایہدا فوجی آگو عمرو ابن العاص وی مکہ گیا ہویا سی۔ رومی فوج اسکندریہ تے مل ماردی اے۔ عمرو ابن العاص دوبارہ مصر اپڑدا اے۔ 646 وچ عرب تے رومی فوجاں وشکار نکیو دی لڑائی وچ فیر پڑ پیندا اے۔ عرب لڑائی جتدے نیں۔عمرو ابن العاص پہلا اسلامی عرب گورنر سی۔ 657 توں مصر بنو امیہ دے راج وچ سی۔ اوہناں مگروں ایہ عباسی تے فاطمی ایوبی تے مملوک راجاں وچ سی۔ 1517 وچ ترک سلطان سلیم I مصر نوں سلطنت عثمانیہ دا اک انگ بناندا اے۔

1798 وچ نپولین مصر تے چڑھائی کردا اے۔ 1801 وچ عثمانی مملوک تے برطانوی فوجاں رل کے فرانسیسی فوج نوں مصر توں کڈ دیاں نے۔ لڑائی مگروں عثمانی مملوک تے البانوی راج تے مل مارن لئی آپس وج لڑدے نیں تے انت تے جت البانوی رجمنٹ دا آگو محمد علی جتدا اے تے اوہنوں 1805 وچ مصر وچ عثمانی سلطان ولوں آگو من لیا جاندا اے۔ اوہ اک ترکھا تے جی دار آگو سی تے اوہنے مصر تے اپنے ٹبر دی راج دی نیو رکھی جیہڑا ایتھے 1952 تک راج کردا ریا۔ محمد علی نے اتلے سوڈان، شام تے عرب تے مل مارلیا یورپی طاقتاں نیں اوہنوں اگے ودھن توں روکیا تے اوہدے کولوں کئی تھاں واپس لۓ۔ اوہنوں تے اوہدیاں اگلیاں پیڑھیاں نوں مصر دا آگو من لیا گیا۔ اوہنے مصر وج نویں قنون لاگو کتے تے ایتھے نویں کم کاج دے راہ کھولے۔ اوہنے یورپ ول پڑھاکو پیجے تے مصر وچ سیانیاں نوں بلا کے مصر نوں اتلی پدھر دے دیساں وچ لیایا۔ 1820 وچ مصر وچ کپاع بیجی جان لگی۔ ایدے نال وائی بیجی تے بپار دا کم ودیا۔ ایہ بدیسی بزاراں وچ پیجی جان والی تے پیسے مکان والی شے سی۔

برطانوی مصر

1882 نوں تل الکبیر دی لڑائی وچ برطانوی فوج مصری فوج نوں ہراندی اے تے مصر تے برطانوی راج دا مڈھ بجدا اے۔ 1869 وچ یورپی بینکاں دے قرضے نال نہر سویز بندی اے۔ لوکاں تے ٹیکس ایدے پیسے پورے کرن لئی لایا جاندا اے تے جس تے لوک آکڑ جاندے نیں۔ سرکار نوں نہر سویز دے کج حصے برطانوی سرکار اگے 1875 وچ ویچنے پیندے نیں۔ تناں سالاں وچ ای ایس باجوں مصر بدیسی طاقتاں دا بندی بن جاندا اے۔ایس توں دیس وچ چنتا وددی اے 1882 وچ لوکراج دی مانگ نال نویں سرکار بندی اے۔ برطانیہ ایہ سوچ کے مصر تے چڑھائی کردا اے جے کتے اوہدے مصر وچ اثر وچ تھور نوں ہووے تے فوج نال مصر تے مل مار کے توفیق نوں مصر دا وکھالے دا آگو بنا کے اصل وچ آپ راج کرن لکدا اے۔ 1914 وچ ایہ راج ہور وی پکا کردتا جاندا اے۔ 1906 وچ دنشوائی رپھڑ نے مصری لوکاں تے برطانیہ وشکار دوری بنائی۔ پہلی وڈی لڑائی مگروں سعد زاغلول تے اودی وفد پارٹی پارلیمنٹ دیاں چوناں جتدی اے۔ 8 مئی 1919 وچ جدوں انگریز زاغلول تے اوہدے سنگیاں نوں مالٹا ول دیس نکالا دیندے نیں تے مصر وچ انقلاب آندا اے۔ ایس تے 22 فروری 1922 نوں برطانوی سرکار مصر نوں ازاد کر دیندی اے۔

1922 وچ شاہی پارلیمانی راج دا مڈھ برطانیہ دے جان مگروں رکھیا جاندا اے۔ محمد علی دا ٹبر شاہی کردا اے تے سعد زاغلول وزیراعظم 1924 وچ بندا اے۔ ایہ پربندھ 1952 پک چلدا اے تے اوس ورے دے انقلاب وچ فاروق مصر دے آخری بادشاہ نوں راج چھڈنا پیندا اے۔

لوکراج

18 جون 1953 نوں مصر اک لوکراج بندا اے تے حرنل نجیب ایھدا صدر۔ 1954 وچ جمال عبد الناصر اوہدی تھاں لیندا اے۔ جولائی 1956 نوں اوہ نہر سویز نوں مصر دے ہتھاں وچ لیندا اے جس تے مصر دی برطانیہ فرانس تے اسرائیل نال لڑائی ہوندی اے۔ 1967 عرب اسرائیلی لڑائی وچ اسرائیل سینا تے غزہ تے مل ماردا اے۔ 1973 دی عرب اسرائیلی لڑائی وچ مصر سینا واپس لیندا اے۔ 1981 وچ مصری صدر انور سادات نوں اسرائیل نال صلا کرن تے مار دتا جاندا اے تے اوہدی تھاں حسنی مبارک لیندا اے۔

حغرافیہ

1,001,450 مربع کلومیٹر (386,660 مربع میل) نال مصر دنیا دا 30واں وڈا دیس اے۔ ایہ سپین توں دگنا تے برطانیہ توں چوگنا اے۔ سکی روہی تے چوکھا سارا تھاں ہون باجوں مصری لوکاں دی 99٪، 5.5% تھاں تے ریندی اے تے ایہ تھاں دریاۓ نیل تے ایدا دیلٹا دا تھاں اے۔ مصر دے لیندے ول لبیا، دکھن ول سوڈان، چڑھدے ول اسرائیل تے غزہ پٹی، اتر ول رومی سمندر اے۔ ایس دے وچوں نہر سویز لنگدی اے جیہڑی رومی سمندر تے لال سمندر راہیں بحر ہند نوں ملاندی اے۔ ایس دی اچیچی تھاں باجوں مصر دا اپنے علاقے وچ وڈا کم ریا اے۔

نیل دی وادی نوں چھڈ کے ریندا مصر دا دیس وکھالہ اک روہی یا صحرا اے تے ایس وچ چلن والیاں ہنیریاں ایدے وچ 100 فٹ/30 میٹر تک اچے ٹبے بناندیاں نیں۔ ایدا صحرا لبیائی تے وڈے صحرا دا اک انگ اے۔ ایس صحرا نے جینوں لال تھاں وی کیا جاندا اے مصر نوں ایس پاسے ویریاں توں بچایا۔

بولی

عربی مصر دی سرکاری بولی اے۔ بولیاں جان والیاں بولیاں وچ مصری عربی (68%), صعیدی عربی (29%) تے ایہناں نا ہور نکیاں بولیاں وی نیں۔ انگریزی، فرانسیسی تے جرمن بدیسی بولیاں نیں جیہڑیاں سکولاں وچ پڑھائیاں جاندیاں نیں۔ مصری بولی یا قبطی دنیا دی پرانی لکھیاں بولیاں وجوں اک اے۔

مزہب

مصر دے 90٪ لوک مسلمان نیں تے 15٪ لوکاں اپنے آپ نوں سائی آکھیا۔ سائی مت پہلی صدی وچ مصر وچ آیا۔ 90٪ سائی قبطی آرتھوڈوکس گرجے نوں مندے نیں تے ریندے قبطی کیتھولک چرچ تے ایونگلیکل چرچ نوں مندے نیں۔

عرب اسلامی خلیفہ عثمان ویلے عمرو ابن العاص نے 640 وچ مصر نوں اسلامی خلافت وچ رلایا تے اوس ویلے توں ایتھے لوک مسلمان ہون لگے۔ ہن مصر ایس توں اک اسلامی عرب دیس اے۔ ایدا راجگڑھ قاہرہ مسیتاں دے میناراں باجوں میناراں دا شہر اکھواندا اے۔

لوک گنتی

آبادی حساب نال مصر دنیا دا 15واں تے افریقہ دا دوجا سب توں وڈا ملک اے ۔ مصر دی آبادی 7 کروڑ 88 لکھ اے تے لوکاں دی اکثریت دریاۓ نیل دے نیڑلے علاقیاں چ رہندی اے ، اس علاقے چ ای مصر دی قابل کاشت زمین پائی جاندی اے ۔