Niobii

Niobijan kristallad ühten kubižen santimetran kohtha

41	0 0 1 12 18 8 2
Nb 92,90637
Niobii

Niobii (Nb — niobium latinan kelel) om 41nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om videndes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — videnden gruppan laptalagruppas, VB), tabluden videndes periodas.

Ühthine ümbrikirjutand

Element om harv londuses, ei voi löuta sidä joudjas olendas, pala Man kores — 18 grammad tonnas.

Anglijalaine Čarl'z Hetčett-himik avaiži niobijan vl 1801 sadud Massačusets-štataspäi kolumbit-mineralas, i vhesai 1950 nimitihe elementad «kolumbii» (Cb) Sures Britanijas i AÜV:oiš, AÜV:oiden üläihastuseližen nimen mödhe sil aigal. Saksalaine Genrih Roze-himik erišti elementad tantalaspäi i nimiti sidä Tantalan Nioba-tütren oiktastuseks. 19. voz'sadan lopus francine Anri Muassan-himik sai puhtast niobijad ezmäižen kerdan, hän kävuti elektrotermišt mahtust i endišti niobijan hapandust hil'nikal elektropäčiš.

Fizižed ičendad

Niobii om hoštai hobedaižhahk metall.

Atommass — 92,90637. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 8,57 g/sm³. Suladandlämuz — 2750 K (2477 C°). Kehundlämuz — 5017 K (4744 C°).

Londuseline niobii kogoneb üks'jäižes stabiližes ⁹³Nb-izotopaspäi. Kaik toižed 32 izotopad oma radioaktivižed, sadud da tedoitud ratud tel, ned oma 81..92, 94..113 atommassanke, tetas mugažo 25 izomärad. Kaikiš hätkembad čihodajad oma ⁹²Nb-izotop 34,7 mln vozid pol'čihodamižen pordonke, ⁹⁴Nb (T_½=20,3 tuhad vozid) i ⁹⁵Nb (35 päivest), mugažo ^91m1Nb-izomär (60,86 päivest). Radioaktivižed izotopad hajetas β- i protonižen (nomer 81, 84), β- i neitronižen (nomerad 104..110) vai muite β-čihodamižen (kaik toižed) kal't, kändasoiš cirkonijaks vai molibdenaks, izotop 92 — molembikš, izotopad 81, 84 — ittrijaks i cirkonijaks.

Kävutand

Ottas kävutamižhe üläveimiš, tegimišton torvikš da mülüikš, lendandapparatoiden detalikš. Alüminijan (niobijan pala 0,05 %) i vas'ken (20 %) legiruind toižetab niiden ičendoid lujas. Niobijan 0,6-procentine ližadand rosttumatomha terashe kaičeb sidä rostet vaste ühthekeitandan jäl'ghe. Pästtas muštrahuzid.

Sadas 50 tuhad tonnoid vodes (2012), päeksportör — Brazilii, toine järed tegii om Kanad. Om löudmižsijid mugažo AÜV:oiš, Japonijas, Malaviš, Venämas (Kolan pol'sarel).

Biologine rol'

Metallan putnuded palaižed kuctas organizman südäiorganoiden ärdutandad i lopusiden kid'žmoitust. Erased ühtnendad oma toksižed.

Irdkosketused

• Niobii webelements.com-saital. (angl.)
• Kirjutuz niobijas Himižiden elementoiden populärižes n-t.ru-kirjištos. (ven.)