Basalt
Basalt is 'n digte vulkaniese stollingsgesteente wat gevorm word wanneer lawa wat nie baie vloeitraag of taai is nie en ryk aan magnesium en yster is (mafiese lawa),[1] vinnig afkoel naby die oppervlak van 'n rotsagtige planeet of maan. Meer as 90% van alle vulkaanrots op Aarde is basalt.
Vinnig afkoelende, fyn basalt is chemies gelyk aan stadig afkoelende, growwe gabbro.[2][3] Die uitbarsting van basaltlawa word deur geoloë by sowat 20 vulkane per jaar waargeneem. Basalt is ook 'n belangrike rotstipe op ander planetêre liggame in die Sonnestelsel. Die grootste deel van die vlaktes van Venus, wat sowat 80% van die oppervlak bedek, is byvoorbeeld basalt, die seë of maria op die Maan is vlaktes van basaltiese lawastrome en basalt is 'n algemene rotssoort op Mars.
Gesmelte basaltlawa is nie baie taai nie omdat dit min silika bevat (tussen 45% en 52%).[4][2] Daarom beweeg dit vinnig en kan oor 'n groot gebied versprei voordat dit afkoel en stol. Vloedbasalte is dik opeenvolgings van sulke lawastrome wat honderdduisende vierkante kilometer kan bedek en die grootste deel van alle vulkaniese formasies uitmaak.
Basalt bevat dikwels gasblasies wat gevorm word wanneer opgeloste gasse uit die magma borrel as die insluitingsdruk verminder terwyl dit na die oppervlak beweeg, en die lawa dan stol voordat die gasse kan ontsnap.[5][6]
Basaltiese magma in die Aarde kom vermoedelik oorspronklik van die bomantel. Die chemiese samestelling van basalte gee dus vir ons 'n aanduiding oor toestande diep in die Aarde se binnekant.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ "Oilfield Glossary". Schlumberger Ltd. 2021.
- ↑ 2,0 2,1 "Rock Classification Scheme - Vol 1 - Igneous" (PDF). British Geological Survey: Rock Classification Scheme. 1: 1–52. 1999.
- ↑ Levin 2010, pp. 58-60.
- ↑ Le Bas, M. J.; Streckeisen, A. L. (1991). "The IUGS systematics of igneous rocks". Journal of the Geological Society. 148 (5): 825–833. Bibcode:1991JGSoc.148..825L. CiteSeerX 10.1.1.692.4446. doi:10.1144/gsjgs.148.5.0825. S2CID 28548230.
- ↑ Blatt & Tracy 1996, pp. 27, 42-44.
- ↑ Jones, C.E. "Scoria and Pumice". Department of Geology & Planetary Science. University of Pittsburgh. Besoek op 24 Maart 2021.
Skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Basalt.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
