Gliese-katalogus
Die Gliese-katalogus van nabygeleë sterre is ’n katalogus van sterre wat binne 25 parsek (81,54 ligjare) van die Aarde af lê.
Eerste uitgawe en byvoegsels
[wysig | wysig bron]In 1957 het die Duitse sterrekundige Wilhelm Gliese sy eerste sterkatalogus, die Gliese-katalogus van Nabygeleë Sterre, gepubliseer van byna duisend sterre binne 20 parsek (65 ligjare) van die Aarde af, saam met hul eienskappe en gerangskik volgens hul regte klimming.[1] Die sterre het die voorvoegsel GL NNN gehad plus ’n nommer van 1-915.[2]
Hy het in 1969 ’n aansienlik uitgebreide katalogus gepubliseer met bykomende sterre tot 22 parsek van die Aarde af.[2] Daar was toe 1 529 sterre, wat Gl NNN.NA genoem is, genommer van 1.0 tot 915.0. Nuwe sterre wat nie in die oorspronklike katalogus voorgekom het nie, het nommers met punte gekry om hulle tussen die ander sterre in te pas sodat hulle hul oorspronklike volgorde volgens regte klimming kon behou.
’n Bylae wat in 1970 deur Richard van der Riet Woolley en sy vennote uitgegee is, het die afstand tot 25 parsek uitgebrei. Nommers van 9001-9850 is bygevoeg, asook die nou verouderde voorvoegsel Wo. Dié sterre gebruik nou ook die voorvoegsel GJ.[3]
Nuwer uitgawes
[wysig | wysig bron]Gliese het ’n uitgebreide weergawe van die tweede uitgawe van die katalogus in 1979 gepubliseer in samewerking met Hartmut Jahreiß. Die gekombineerde katalogus is nou bekend as die Gliese–Jahreiß (GJ)-katalogus.[4] Die sterre het die naam GJ NNNN gehad en is in twee tabelle ingedeel: die eerste tabel loop van 1000–1294 vir bevestigde nabygeleë sterre; tabel 2 was vir vermoedelike nabygeleë sterre, met nommers van 2001–2159.[5] Ná die publikasie van laasgenoemde katalogus het al die sterre in die gekombineerde katalogus en die opvolgende byvoegsels die voorvoegsel GJ gekry.
In 1991 het Gliese sy derde katalogus (CNS3) gepubliseer, weer in samewerking met Jahreiß. Dit het nou 3 803 sterre bevat. Hoewel dit as "voorlopig" beskryf is, is dit die een wat vandag nog gebruik word.[6] Die meeste van die sterre het ’n GJ-nommer gehad, maar daar was ook 1 388 sterre sonder nommers. Omdat daar geen "finale weergawe" van die katalogus verskyn het nie, is die sterre sonder nommers van 3001–4388 genommer. ’n Voorbeeld van ’n ster waarvoor een van hierdie nieamptelike name dikwels gebruik word, is GJ 3021.
Van die sterre is beter bekend onder die naam Gliese, soos Gliese 581 en Gliese 710.
Die mees onlangse, byna ten volle bygewerkte weergawe van die katalogusse is in 2010 gepubliseer. Dit bevat hersiene koördinate volgens die epog J2000 en kruisverwysings na 2MASS-bronne indien moontlik.[7]
Bekende Gliese-sterre
[wysig | wysig bron]Die sterre in die Gliese-katalogus word dikwels bestudeer vanweë hul nabyheid aan die Aarde. Van die bekendste sterre en hul eksoplanete is:
- Gliese 1
- Gliese 2
- Gliese 16.1
- Gliese 33
- Gliese 65
- Gliese 67
- Gliese 75
- Gliese 86
- Gliese 105
- Gliese 174
- Gliese 176
- Gliese 179
- Gliese 229, ’n rooi dwerg in die sterrebeeld Haas
- Gliese 229B, ’n bruin dwerg wat om Gliese 229 wentel
- Gliese 250
- Gliese 370, ’n oranje ster
- Gliese 370 b, ’n eksoplaneet wat om Gliese 370 wentel. Op 25 Augustus is dit nog beskou as die planeet met die grootste moontlikheid van lewe
- Gliese 436, ’n rooi dwerg
- Gliese 436 b, ’n eksoplaneet om Gliese 436
- Gliese 436 c, ’n hipotetiese eksoplaneet om Gliese 436 wat 5 keer so groot soos die Aarde is
- Gliese 445
- Gliese 541 – Arcturus
- Gliese 542
- Gliese 559 (A en B) – Alpha Centauri
- Gliese 570
- Gliese 581, ’n rooi dwerg in die sterrebeeld Weegskaal
- Gliese 581 b, ’n eksoplaneet om Gliese 581
- Gliese 581 c, ’n eksoplaneet om Gliese 581
- Gliese 581 d, ’n eksoplaneet om Gliese 581
- Gliese 581 e, ’n eksoplaneet om Gliese 581
- Gliese 581 f, ’n eksoplaneet om Gliese 581
- Gliese 581 g, ’n eksoplaneet om Gliese 581
- Gliese 623
- Gliese 651
- Gliese 651 b, ’n eksoplaneet om Gliese 651
- Gliese 667
- Gliese 673
- Gliese 710, ’n rooi dwerg in die sterrebeeld Slang
- Gliese 721 is Vega, een van die helderste sterre in die lug
- Gliese 725
- Gliese 747AB
- Gliese 777
- Gliese 777 Ab
- Gliese 777 Ac
- Gliese 783
- Gliese 876
- Gliese 876 b
- Gliese 876 c
- Gliese 876 d
- Gliese 876 e
- Gliese 882 – 51 Pegasi; dit het die eerste eksoplaneet wat om ’n Son-agtige ster ontdek is
- Gliese 884
- Gliese 892
- Gliese 1214, ’n rooi dwerg in die sterrebeeld Slangdraer
- Gliese 1214 b, ’n super-aarde
- Gliese 3021
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Gliese, W. (1957). Katalog der Sterne näher ALS 20 Parsek für 1950.0 (in Duits). Astronomisches Rechen-Institut, Heidelberg. Bibcode:1957MiABA...8....1G.
- ↑ 2,0 2,1 Gliese, W. "Catalogue of Nearby Stars. Uitg. 1969". Veröffentlichungen des Astronomischen Rechen-Instituts Heidelberg, Nr. 22, Verlag G. Braun, Karlsruhe. Bibcode:1969VeARI..22....1G. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Februarie 2012. Besoek op 15 Maart 2013.
- ↑ Woolley, R. V. D. R.; Epps, E. A.; Penston, M. J.; Pocock, S. B. (Julie 1997). Stars within 25 pc of the Sun (Woolley+ 1970) (VizieR On-line Data Catalog: V/32A. Originally published in: 1970ROAn....5....1W uitg.). SIMBAD. Bibcode:1997yCat.5032....0W.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link) - ↑ Gliese, W.; Jahreiß, H. (1979). "Nearby Star Data Published 1969–1978". Astronomy & Astrophysics. 38: 423–448. Bibcode:1979A&AS...38..423G.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link) - ↑ "Dictionary of Nomenclature of Celestial Objects" (in Engels). Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Junie 2019. Besoek op 11 Desember 2009.
- ↑ Gliese, W.; Jahreiß, H. (1991). Preliminary Version of the Third Catalogue of Nearby Stars. The Astronomical Data Center CD-ROM: Selected Astronomical Catalogs, Vol. I; L.E. Brotzmann, S.E. Gesser (red.), Nasa/Astronomical Data Center, Goddard Space Flight Center, Greenbelt, MD. Bibcode:1991adc..rept.....G.
{{cite book}}: Onbekende parameter|publisher2=geïgnoreer (hulp)AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link) - ↑ Stauffer J.; Tanner A.M.; Bryden G.; Ramirez S.; Berriman B.; Ciardi D.R.; Kane S.R.; Mizusawa T.; Payne A.; Plavchan P.; von Braun K.; Wyatt P.; Kirkpatrick J.D (2010). "Accurate Coordinates and 2MASS Cross-IDs for (Almost) All Gliese Catalog Stars". Publications of the Astrophysical Society of the Pacific,. 122: 885–897. arXiv:1006.2441. Bibcode:2010PASP..122..885S. doi:10.1086/655773.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: ekstra leestekens (link) AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link)
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Die Gliese-katalogus by die Heidelberg-universiteit Geargiveer 30 Augustus 2012 op Wayback Machine
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
