Romaanse tale
| Romaanse tale | |
|---|---|
| Geografiese verspreiding: |
wêreldwyd |
| Genetiese klassifikasie: |
Indo-Europees Romaanse tale |
| Onderafdelings: | |
Verspreiding van Romaanse tale en dialekte | |
Die term Romaanse taal verwys na die groot en wydverspreide familie van tale, wat hulle oorsprong in die Latynse taal het. Latyn self word by die Italiese tale gereken. Daar is tans meer as 600 miljoen sprekers van Romaanse tale wêreldwyd, hoofsaaklik in Noord- en Suid-Amerika, Europa en Afrika.
Die Romaanse tale het almal uit die Vulgêrlatynse omgangstaal van die soldate, setlaars en slawe van die Romeinse Ryk ontwikkel, wat in baie opsigte van die klassieke Latynse skryftaal van die Romeinse literati met sy fyn afgewerkte en soms kunsmatige grammatika verskil. Die omgangstaal in die Romeinse Ryk was deur 'n duidelik eenvoudiger verbuigingstelsel en sinsbou gekenmerk. Ook sy woordeskat wyk af van die klassieke Latyn. Vulgêr-Latyn het in die tydperk tussen 200 v.C. en 100 danksy die uitbreiding van die Romeinse magsgebied en die administratiewe en opvoedkundige beleid van die Romeinse owerhede die oorheersende taal in groot dele van Europa geword, en dit was in die antieke tydperk die verkeerstaal van 'n gebied, wat van die Iberiese Skiereiland in die weste tot by die Swart See in die ooste van Europa gestrek het.
Na die ondergang van die Romeinse Ryk het die plaaslike variante van Vulgêr-Latyn geleidelik tot tientalle selfstandige tale en dialekte ontwikkel. Die oorsese koloniale gebiede van Spanje, Portugal en Frankryk het die Romaanse taalgebied sedert die 15de eeu aansienlik vergroot, en tans woon twee derdes van alle Romaanstaliges buite Europa.
Die Romaanse dialekte en tale het in die loop van hulle geskiedenis onder die invloed van baie vreemde tale gestaan, nogtans is die Vulgêr-Latynse fonologie, morfologie, woordeskat en sinsbou grotendeels bewaar. Die Romaanse groep van tale beskik dus oor 'n aantal gemeenskaplike besonderhede, waarmee hulle duidelik van die ander taalgroepe in die Indo-Europese familie van tale onderskei kan word. Hulle het byvoorbeeld meesal die verbuigings van die klassieke Latyn verloor en in plaas daarvan 'n min of meer vaste woordvolgorde ontwikkel. Daarnaas maak hulle grootskaals gebruik van voorsetsels.
Die hooftale in die Romaanse groep is:
- Frans
- Italiaans
- Katalaans
- Korsikaans
- Oksitaans
- Portugees
- Retoromaans
- Roemeens
- Sardies
- Sisiliaans
- Spaans
Voorbeelde
[wysig | wysig bron]
| Latyn | Frans | Italiaans | Katalaans | Portugees | Roemeens | Spaans | Oksitaans | Afrikaans |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| annus | an | anno | any | ano | an | año | an | jaar |
| bonus | bon | buono | bon | bom | bun | bueno | bon | goed |
| decem | dix | dieci | deu | dez | zece | diez | dètz | tien |
| ego | je | io | jo | eu | eu | yo | ieu | ek |
| homo | homme | uomo | home | homem | om | hombre | òme | man |
| hora | heure | ora | hora | hora | oră | hora | ora | uur |
| solis | soleil | sole | sol | sol | soare | sol | solelh | son |
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron] |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Romaanse tale. |
- (en) "Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition, Romance". Ethnologue. Besoek op 1 April 2018.
- (en) "Romance languages". Encyclopædia Britannica. Besoek op 1 April 2018.
- Kaart van die Romaanse tale Geargiveer 26 September 2009 op Wayback Machine
