Efecto Foehn

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Representación esquematica de l'efecto Foehn.

L'efecto Foehn ye un fenomeno climatico que consiste en que cuan una masa d'aire calido y humido se troba un obstaclo montanyoso y ye forzada a puyar pa trescruzar-lo, fa que a vapor d'augua s'enfrie y se produzca un proceso de condensación u sublimación inversa precipitando-se en as costeras de barlovento, on se forman boiras y plevias orograficas. Cuan esto esdevién bi ha un gran contraste climatico entre as dos costeras d'a montanya, con muita humidat y plevias en barlovento, y una mayor temperatura y cielo claro en sotavento. En sotavento a temperatura de l'aire ha puyau por o proceso de compresión adiabatica, a causa de l'aire, ya seco y calido que baixa a escape por a costera, escalfando-se a mesura que baixa y con una humidat muito escasa.

L'efecto Foehn fue descrito por primera vegada en o Tirol, on ye intensificau por que l'aire que puya ye l'aire d'o sud d'os Alpes, ya calido. A palabra tirolesa Foehn y se remonta a lo latín FABONIUS como l'aragonés Fagüenyo. En os Mont Pireneus, Cordelera Cantabrica y depresión d'Ebro l'efecto Foehn ye de sentiu contrario a lo d'o Tirol. L'aire con humitat d'o norte y norueste ye aturau por os Monts Pireneus y Cordelera Cantabrica, deixando boiras y plevias en as costeras de barlovento a lo norte, y quedando un aire ya seco, responsable d'o clima semiarido de buena part d'a depresión d'Ebro.

• Datos: Q12314
• Multimedia: Foehn wind / Q12314