India

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Republica d'a India भारत गणराज्य Bhārat Gaṇarājya
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional: "Satiam eva jâyate" (en idioma sanscrito; "A verdat ciertament trunfa")
Himno nacional: Jana-gana-mana
Situación de India
Capital  • Población	Nueva Delhi 321.883
Mayor ciudat	Bombai
Idiomas oficials	Indi, anglés y atras 21 luengas
Forma de gubierno President Primer ministro	Republica parlamentaria Ram Nath Kovind Narendara Modi
Independencia Declarata	d'o Imperio Britanico 15 d'agosto de 1947
Superficie  • Total  • % augua Mugas	Posición 7º 3.287.590 km² 9,5% 14.103
Población  • Total (2016)  • Densidat	Posición 2º 1.293.057.000 388 hab/km²
PIB (PPA)  • Total (2007)  • PIB per capita	Posición 12º US$ 886.867 millons US$ 797
Moneda	Rupia (INR)
Chentilicio	Indio/a
Zona horaria	UTC+5,30
Dominio d'Internet	.in
Codigo telefonico	+91
Prefixo radiofonico	ATA-AWZ / VTA-VWZ / 8TA-8YZ
Codigo ISO	356 / IND / IN
Miembro de: SAARC, Commonwealth, ONU

India, u oficialment a Republica d'a India (en indi भारत गणराज्य Bhārat Gaṇarājya) ye un país situato a lo sud d'Asia. Ye o seteno país mas gran d'o mundo (3.287.590 km²) y o segundo con mayor población (1.293.057.000 d'habitants). Rodiato por l'Oceano Indico por o sud, a Mar Arabica a l'ueste y o Golfo de Bengala a l'este, India tien una linia de costa de 7.517 km. Muga a l'ueste con Pakistán, a lo norte y nord-este con Nepal, China y Bután, y a l'este con Bangladesh y Birmania. Amanatos a las suyas costas d'o sud en l'Oceano Indico se troban as islas Maldivas y Sri Lanka.

Cuna d'a Cevilización d'a val de l'Indo y rechión de rotas historicas y grans imperios, o subcontinent indio fue conoixito mientres gran parti d'a suya historia por a suya riqueza comercial y cultural. Cuatre d'as prencipals relichions, hinduismo, budismo, chainismo y sikhismo s'orichinoron astí, mientres que o zoroastrianismo, o chudaísmo, o cristianismo y l'islam bi plegoron en o primer milenio d'a nuestra era, enamplando a diversidat cultural d'a rechión. Gradualment anexionata por a Companyía Britanica d'as Indias Orientals dende primerias d'o sieglo XVIII y colonizata por o Reino Uniu dende meyatos d'os sieglo XIX ta convertir-se en una colonia dita Raj britanico, la India se convertió en una nación independient en 1947 dimpués d'una intensa luita por a independencia maracata por una resistencia no-violenta, dirichita por Mohandas Karamchand Gandhi.

India ye una republica dividita en 28 estaus y 7 territorios con un sistema de democracia parlamentaria (Republica parlamentaria democratica), estando o pais democratico con mayor numero d'habitants. Ye a docena economía mas gran d'o mundo y a cuatrena seguntes o index de paridat de poder alquisitivo. Una serie de reformas economicas feitas dende 1991 han transformato lo país en una d'as economías con mayor tasa de creiximiento; manimenos, encara bi ha uns nivels prou altos de pobreza, analfabetismo, malautías y malnutrición. O suyo actual president ye APJ Abdul Kalam, y o suyo primer ministro ye Manmohan Singh. A capital d'o país se troba en Nueva Delhi, encara que a suya mayor ciudat seguntes o numero d'os suyos habitants ye Bombai. Fa parte d'a Commonwealth y tamién de l'Organización d'as Nacions Unidas.

Os idiomas oficials d'o país son l'indi, l'anglés y atras 21 luengas mas.

National symbols of the Republic of India (Official)

Animal nacional
Au nacional
Árbol nacional
Flor nacional
Animal patrimonio nacional
Mamifero marino nacional
Reptil nacional
Mamifero patrimonio nacional
Fruita nacional
Templo nacional
National river
Montanya nacional

Etimolochía

O toponimo India ye un derivau de Indus, que dimana d'a parola Hindu d'o persa antigo, preso d'o sanscrito Sindhu, que ye a denominación historica d'o río Indo. Os griegos antigos se referiban a los indios como Indoi (Ινδοί), que traduz chent d'o Indo, pueblo d'o Indo. O termin Hindostán se referiba en persa enantes de 1947 a lo territorio constituito por os actuals Pakistán y India.

En textos medievals aragoneses se refieren a esta tierra como India, pero en o Manuscrito alchamiau d'Urreya de Xalón escriben Alhindi:

i a los grandes turkos i a los rreyes de Alhindi, i entraré a las tierras de Assin

.

Cheografía

Ta más detalles, veyer l'articlo Cheografía d'a Indiaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Desplazamiento d'a Placa tectonica india y formación de l'Himalaya.

A India se troba situata en a placa tectonica india (una subplaca d'a placa tectonica indoaustraliana), ocupando a suya mayor parte. Seguntes explica a Cheolochía, fa 75 millons d'anyadas ista placa feba parte de l'antigo continent de Gondwana, y en ixas calendatas prencipió o suyo desplazamiento enta o norte, dica contactar con a placa tectonica eurasiatica, formando con a suya presión sobre ista placa l'Himalaya, a cadena montanyosa de mayor altaria d'o mundo, y que ye a muga natural norte d'a India con Nepal y China.

Hidrolochía

A mayor parte d'os prencipals ríos d'a India tienen o suyo naixedero en l'Himalaya, trescruzando o país dica la suya desembocadura en o golfo de Bengala, a l'este d'o país. Son o río Ganges y o río Brahmaputra. Sindembargo, tienen o suyo naixedero en atros puestos d'o país o río Godavari, o río Mahanadi, o río Kaveri y o río Krishna, que desauguan tamién en o golfo de Bengala, y o río Narmada y o río Tapti, que desembocan en a mar arabica.

Historia

Ta más detalles, veyer l'articlo Historia d'a Indiaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Protohistoria y prehistoria

Os mas antigos asentamientos humans d'a India se troban en Bhimbetka, en l'actual estau de Madhya Pradesh, estando bels abrigos rocosos d'a Edat de Piedra. A primera presencia permanent de pobladors en un puesto ye de fa 9.000 anyadas y, seguntes l'Antropolochía, yeran lugars habitatos por os ditos negritos. Dimpués fa o suyo desembolique una civilización abanzata, conoixita como Civilización d'a val d'o Indo, que floreixió mientres os sieglos XIX aC-XVI aC, que seguntes os historiadors peteneixeban a poblacions dravidianas.

A Civilización d'a val d'o Indo remató cuan plegoron a o subcontinent indio as primeras poblacions nomadas procedents d'Asia Central de tipo indoeuropeu, que se desplegoron por o norte d'a India, establindo-ie a Cultura vedica. Ista teoría no ye compartita por toz os historiadors, ya que una parti fan constar a existencia d'elementos de continidat entre la Civilización d'a val d'o Indo y a Cultura vedica y creyen que en realidat os invasors nomás facioron que imponer a suya luenga (o sanscrito), a suya estructura social y as suyas creyencias relichiosas, y que sindembargo adoptoron a mayor parte d'os elementos culturals que hi troboron, que yeran mas abanzatos que los suyos propios.

Ocupación aquemenida y helenistica

En o sieglo VI aC gran part d'a compleganza de l'Indo fa part de l'Imperio Aquemenida. Os territorios indios constituirán adintro d'este imperio a ventena satrapía. Dimpués de conquerir as satrapías de Bactria y Sogdiana o rei de Macedonya Aleixandre lo Gran encomienza a ocupar a ventena satrapía dende verano de l'anyo 327 aC. Venció a los guerrers assakenoi (tribus montanyesas asvakas) y fació pactos con rei Omphi de Taxila. Esto li permitió de trescruzar lo río Indo en l'anyo 326 aC y luitar contra lo rei Poros de Punchab, que fue esconfito pero a qui dimpués li retornó o suyo reino.. Plutarco parla d'una entrevista en Punchab entre Aleixandre lo Gran y Sandrocottos u Chandragupta, un cheneral que dimpués creyaría a Dinastía Maurya. Dimpués de dominar o Punchab Aleixandre trescruzó o río Ravi pa entrar en a compleganza d'o río Gangas, pero gran part d'o suyo exercito se niega a continar y Aleixandre se vei obligau a tornar-se-ne a l'ueste aproveitando o curso d'o río Indo. Arriban en o Delta de l'Indo en l'anyo 325 aC con muitas perdugas por as malautías y os ataques d'os indios. En a historiografía india Aleixandre o Gran ye dito simplament Alikasuddara, considerau como un d'os primers barbaros que devastoron o suyo mundo, comparable a Tamerlán. En l'anyo 323 aC Seleuco Nicator, un d'os chenerals d'Aleixandre luita contra os Maurya en as planas de l'Indo. Enta l'anyo 305 aC Seleuco Nicator fixa a muga con o dominio indio d'os Maurya en o Hindu Kush.

O Imperio Maurya

Ta más detalles, veyer l'articlo Dinastía Mauryaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

O reino de Mágadha, en a compleganza baixa d'o río Gangas, se fació poderoso en os sieglos V y IV. Enta l'anyo 320 aC o cheneral Chandragupta prenió o poder y fundó a dinastía Maurya, que forachitó a los greco-macedonyos d'a compleganza de l'Indo. Chandragupta fue succediu por Bindusara en l'anyo 301, que feba campanyas en o norte d'o Deccán. En l'anyo 269 Bindusara fue succediu por Ashoka, con qui os Maurya plegoron a lo suyo apocheu y que consiquió conquerir cuasi tota a Peninsula Indostanica. Ashoka se convirtió a lo budismo y en fació a relichión d'estau. A la muerte d'Ashoka os Maurya entran en decadencia y se produce una fragmentación territorial. O zaguer Maurya muere en l'anyo 180 aC. Se producen invasions de pueblos orichinarios d'Asia Central y l'actual Afganistán como os greco-bactrians, os saces y os tocarios u yuezhi.

Estaus dravidicos

En tiempos d'Ashoka bi heba tres reinos conoixius en o sud d'a India: Chola, Pandya y Chera, a on se cautivaba o roz, bi heba comercio maritimo y se parlaba tamil. Estos estaus continarán existindo en o sieglo I. Entre as compleganzas d'o Narmada y Godávari se desembolican os Andhra, que parlaban telugu y que teneban un estau propio poderoso en o sieglo I que dominará o centro d'o Deccán en o sieglo II, pa esminglanar-se en o sieglo III.

Invasions de greco-bactrians, saces y tocarios

Entre 190 aC y 180 aC os griegos de Bactria conquirioron o norte d'a plana de l'Indo. Os griegos fuoron dimpués substituyius en o norueste d'a India por os saces, y a meyaus d'o sieglo I por os yuezhi, que conqueren o norueste y part d'a compleganza d'o Gangas creyando l'Imperio Kushan. Os saces emigran a l'actual Rachastán. O Imperio Kushan plega a lo suyo apocheu a fins d'o sieglo I y principios d'o sieglo II con Kanishka y teneban a capital en Pesawar. En l'Imperio Kushan se desembolica l'arte greco-budista. Dimpués de l'apocheu os yuezhi van perdendo territorio, desapareixendo os estaus yuezhi en o sieglo IV.

Imperio Gupta

Ta más detalles, veyer l'articlo Imperio Guptaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

O Imperio Gupta yera gobernato por a dinastía homonima y estió o segundo imperio d'a India con una duración dende l'anyo 320 dica a segunda metat d'o sieglo V con una succesión ininterrumpita de pais y fillos. Os Gupta estioron politicos brillants, liberals, permisivos y mecenas culturals. Muitas dinastías indias lis atorgaban muito respeto por estar descendients d'a princesa Kumara Devi, princesa divinizata d'a dinastía Lichavi feito que lis dió lechitimidat en o poder. A traza d'estar d'os gupta cambeoron a imachen de l'aristocracia debant d'o pueblo, fendo olvidar o recuerdo d'o guerrero ario, d'a casta Kchatrya pa convertir-se en una cort con un sistema liberal de gubierno, amant d'a cultura y o buen arte, y con o yoga como disciplina corporal en cuenta d'a caza u as artes marcials. A chusticia yera relaxata pero i heba una fuerte hierarquía social con castas.

Se sape poco sobre l'orichen d'os Gupta, que en as suyas cronicas no se remonta que a l'anyo 240, cuan o prencipe Shri Gupta gobernaba un clan en Magadha, en a redolada de Pataliputra. Lo succede Ghatotkacha en l'anyo 280, y en o suyo reinato o prencipe Pataliputra Chandragupta aplega unos exercitos indios enta l'anyo 300 y los adreza contra os invasors Kushana (tocarios) con exito. O 26 de febrero de l'anyo 320 instaura a dinastía imperial dita Gupta, convertindo-se-ne en o primer emperador. O nombre Gupta ye una composición d'os toponimos d'os dos reinos hindús: Magadha (cuenca d'o Gangas, l'orichen presunto de Chandragupta) y Gandhara (cuenca de l'Indo). Encara que adorador d'o dios Visnú, (y hinduista), respeta o budismo oficial d'a India d'ixos tiempos. Yera casato con a princesa Kumara Devi, princesa divinizata d'a dinastía Lichavi, y esto li daba lechitimidat en o poder a éll y a toz os descendients, d'una traza que beluns d'os suyos descendients podioron consagrar-sen con o sacrificio d'o caballo.

Samudragupta fue consagrato con o sacrificio d'o caballo. Conquere l'ueste d'a Cuenca d'o Gangas, estendilló os suyos territorios anexionando tot Uttar Pradesh, Madhya Pradesh y Bengala, y imposó un vasallache a lo norueste d'a India. Tamién adreza campanyas ta o Decán. En as monedas conmemorativas d'a suya victoria se lei a inscripción sanscrita:

Tamién estió un gran letrato y musico, (bi ha monedas que lo representan tanyendo l'harpa). Se casó con a princesa Datta Devi, talment atra Lichavi.

Chandragupta II yera casato con una princesa Vakataka y hereda l'Imperio Gupta dimpués d'asasinar a su chermano Ramagupta prenendo-li a muller con a categoría de segunda muller. Gracias a las alianzas matrimonials con os Vakataka podió estender o comercio ta la costa occidental. Derrotó a los satrapas de l'ueste (Ditos shaka) y consigue ubrir una frontera a la mar d'Omán, ocupando Rachastán y Gucharat. Por o norte consolidó un tranquilo dominio Gupta dica Afganistán. Chandragupta II cambeó a cort dende Pataliputra ta Ujjain (Maddya Pradesh), millor enfilata pa o comercio. Esta ciudat se converte en una fita pa as caravanas que dende o sud y as costas puyan ta o norte pa plegar a la Rota d'a Seda en una zona ya pacificata. Pataliputra contina estando a capital d'o Gangas y yera plena de vida cuan la visitó o pelegrín chino Faxian entre l'anyo 401 y 410. Con Chandragupta i heba un rolde de celebres artistas que actuoron en as nueu choyas literarias. Yera entusiasta d'a cultura aquemenida y se fació retratar en as monedas barallando-se con un lión.

Kumaragupta I celebró o sacrificio d'o caballo como Samudragupta reina en paz con un imperio intacto enantes que os hunnos blancos se tornen en una amenaza en as mugas d'o norte, desestabilizando a zona d'a Rota d'a Seda. Kumaragupta morió en una batalla contra os hunnos, pero as suyas 40 anyatas de reinato se consideran o maximo explendor d'a cultura Gupta. Estió amigo personal de Kalidasa, y amés estió un gran poeta y mecenas de totas as artes.

A epoca d'os Gupta estió una epoca de culminación cultural en o periodo conoixito como India Clasica que duró dica o sieglo VIII. O hinduismo plegó alavez dica una forma cuasi definitiva, estando auspiciato por o poder imperial, encara que bi ha muita tolerancia relichiosa. O budismo encara ye en florata, encara que bels budistas tornan a las radices hinduistas dixando-lo. Se desembolica una literatura profana en luenga sanscrita con Kalidasa como representant.

O modelo d'os Gupta fue imitato por as corz locals, y tamién alochaban en os palacios a los autors celebres de l'inte. As prencipals ciudaz se convertioron en centros d'irradiación artistica, con biblioteca y tallers d'obras d'arte. Amés d'estar mecenas bels gupta estioron artistas. Mandoron analizar y catalogar textos antigos, amés de completar y replegar coleccions literarias. Gracias a esto se conservan muitas obras literarias indias dica huei. L'idioma oficial de l'imperio Gupta estió o sanscrito, que encara que no yera una luenga parlata yera en a suya mayor florata literaria, con cautivo d'os cheneros teatro y cuento.

As matematicas abanzoron dica fins d'o sieglo V cuan Aryabhta inventó o cero y o sistema decimal y achustó o valor exacto d'o numero Pi. Os primers arabes musulmans que contactoron con a India diciban a las matematicas "arte indio", indisat.

Bi habió descubrimientos astronomicos como que a tierra chira arredol d'o suyo eixe, o a explicación d'os eclixes de sol y de luna. En quimica consiguioron fundir a columna u stambha de fierro, feito que asombró a los invasors islamicos, que la trasladoron en o sieglo XI ta Delhi, on encara la trobamos. Bi habió progresos en medicina, y por eixemplo Susruta en o sieglo IV ixemenó a practica d'a disección.

Os prencipes Gupta donoron muitos diners a la construción y mantenimiento d'os hespitals gratuitos, ganando-sen a confianza de bels subditos.

Os gupta consiguioron tener comunicación y comercio con culturas de muito luent como a romana y la China.

Cuan os Gupta plegoron a lo poder a India yera mayoritariament budista y os comerciants teneban o poder economico. Os budistas consentiban a puyata d'atras relichions y se contentaban con tener o tracto favorable que teneban con atras dinastías. Encara que hinduistas, os Gupta veyeban en o budismo yera una ferramienta pa reforzar o comercio exterior, y s'interesaban en a suya teoría filosofica, plegando a fundar universidaz como a de Nalanda en as que o budismo se converte en pura metafisica.

A tendencia intelectual d'o budismo fa que pierda ferbor popular y la chent se decante por o hinduismo. Encara que a teoría d'o Dharma budista siga considerando-se dimpués d'os Gupta como bella cosa important en os estudios filosoficos, o budismo como relichión en a India d'o sieglo VI pasará por un tiempo d'agonía, desaparición, no sobrevivindo que en atros países, desapareixendo de tot en a India entre os sieglos VI y VII.

O Buda de Sarnath ye una imachen d'o culto d'o suyo fundador que reflecta a intelectualización d'o budismo. O estilo Gupta de Sarnath, planteya un Buda metafisico, abstracto, aterrenal, pétrio y distant d'o fiel. Un purismo riguroso volumetrico trasforma as parz d'o cuerpo humán en esferas, cilindros, piramides, ecetra.. Encara que o estilo de Sarnath ye mes coderent con a dotrina budista, no impresiona a la masa popular, que ye atraita cada vegata mes as representacions vitals d'os dioses hindús, plens de vida y con aspecto principesco.

O induismo amanix como una nueva forma de brahmanismo, y esta nueva fase en a evolución relichiosa puya a una categoría superior toz ixos cultos populars que o budismo heba sozterrato, por o cauz d'a devoción (bhakti) lis atorga una consistencia doctrinal mayor. Toz estos cultos populars se basan en una literatura mitolochica que os Gupta han preservato en sanscrito que dimpués traduzn a l'idioma hindí mayoritario y por ixo o sistema socio-relichioso se dicirá Hinduismo.

O cambeo social fa que a los Gupta no los valoren u teman como guerrers, d'una traza que agora los valorarán como protectors d'a tradición. Os nobles hindús rescatan a los brahmans de l'olvido y los puyan de nuevo como casta superior y os brahmans lechitiman a los prencipes como descendients d'os heroes miticos. Brahmans y nobles miran o refirme popular puyando de categoría os cultos que enantes yeran desvalorizatos u prohibitos.

A economía influye tamién en este cambeo. En o sieglo IV os comerciants yeran en a suya mayoría budistas y augmentan as suyas riquezas, mantenendo-se como clase social important, (encara que no como casta). En o sieglo V a inestabilidat en a Rota d'a Seda y as invasions unas fan que s'arruinen de tot. O cambeo social que cherminó en o periodo Gupta tendrá una florata en periodos posteriors (en o Renaiximiento Hindú). Dimpués d'os Gupta ya no i habrá una clase mercantil poderosa d'orichen hindú, y o suyo puesto será ocupato en diferents epocas por chainos, musulmans y parsis.

O triunfo d'o hinduismo ye representato por o culto a Vishnu y os primers templos edificatos. A divulgación de l'antiga literatura estendilló o culto a Vishnu. Dica ixe inte Vishnu yera considerato a ación preservadora de Brahma (Siva en ye a destructora), pero a tradición popular li dio o papel protagonista en as dos epopeyas d'o Mahabharata y d'o Ramayana, on Krishna y Rama son avatars de Vishnu. En l'arte Gupta as representacions de Vishnu son terrenals y aristocraticas. As devocions locals transforman as enerchías femeninas d'o dios en a suya muller Laksmi, diosa d'a belleza y riqueza. Amés de Krishna y Rama amaneixen atros avatars como a sierpre Ananta ("infinito") sobre a que descansa o dios y l'aliga Garuda ("palabra valorata"), que lo transporta a totas parz.

As primeras construccions en piedra d'a India son os templos de Deogarh, Sanchi, Ter, Cherzarla y Aihole. En os porches d'o templo de Deogarh ye representato Vishnu. Son templos mes chicoz y con menos decoración que os templos chigants posteriors, son concebitos como a casa d'o dios en a tierra y o suyo proceso constructivo amaneix detallato en os manuals d'arquitectura sagrata, os Vastu-Sastras.

A invasión hunna

Os hunnos blancos, tamién conoixitos como heftalitas s'imposan en Asia Central en a primera metat d'o sieglo V. Conqueren Bactria y adrezan incursions ta lo norueste d'a India dende l'anyo 450. Os hunnos impedirán l'acceso a la ruta d'a seda. Skandagupta lis resiste a l'igual que o suyo pai Kumaragupta y los vence asegurando a muga norte, pero ixo enfebleix a l'imperio (gastos militars, interrupción d'o comercio) y no estió una victoria pa cutio, veyendo en as zagueras anyatas d'o suyo mandato nuevos abances hunnos. Skandagupta estió o zaguer gran Gupta.

Li succeden su chermano Purugupta, Narasimhagupta, Kumaragupta II, y que pierden tota a part nortoccidental de l'imperio. Os emperadors Gupta se veyen obligatos a refuchiar-sen en as corz meridionals, mirando l'amistat d'as dinastías y corz provincials dica a suya fin. En l'anyo 490 Budhagupta ye derrotato, fuye y se refuchia en a universidat budista de Nalanda. Dende l'anyo 490 l'Imperio Gupta va desapareixendo. Poco enantes de l'anyo 500 os hunnos blancos invaden o norte d'a cuenca de l'Indo y adrezan campanyas dica la India central y a cuenca d'o Gangas, fendo mortaleras y saqueyos. L'imperio d'os Gupta se fragmenta y desapareix a metat d'o sieglo VI, os sobirans locals se repartirán chicoz principatos en Bengala y Magadha, beluns d'os cuals durarán dica o sieglo VIII. As hordas d'hunnos blancos son acotolatas enta l'anyo 565 por os persas sasanidas y os turcos celestes, que lis fan pinza, y os que quedoron en a India se disolvioron en a población.

A segunda guerra mundial en a India

Os independentistas indios yeran dividitos entre os que refirmaban a l'Eixe y os que no lo refirmaban y miraban de conseguir una independencia pactada con l'Imperio Britanico en pago a un refirme en a guerra.

En 1942 Mohandas Karamchand Gandhi encomienza una campanya independentista. Con a mes gran part d'os altos cargos d'o Congreso engarcholaus esclatan manifestacions contra os britanicos.

Subhas Chandra Bose, d'orichen bengalín s'alinia con as potencias de l'Eixe. En o exilio organiza l'Exercito Nacional Indio u INA con 20.000 prisioners que os chaponeses heban feito cuan en febrero de 1942 prenioron Singapur. En marzo de 1944 o INA intentó liberar Manipur chunto con os chaponeses, pero los britanicos los enconfioron, obligando los a rendir-se en mayo de 1945 y amortando a Chandra Bose.

A Independencia d'a India

Os laboristas de Gran Bretanya fan convocar eleccions en a India a fins de l'anyo 1945. Os musulmans votan en a suya mes gran part a "A Liga", y os hindús en gran mesura votan a lo Congreso. Os britanicos ninvían a tres achents que proposan instituir una confederación de dos estaus, l'aun pa os hindús y l'atro pa os musulmans pero mantenendo un gubierno central comuns pa afers de defensa y relacions externas. Tamién proposan escindir o Punchab y Bengala. O Congreso y a Liga acceptan pero no se posan d'alcuerdo pa formar un gubierno interín. En agosto de 1946 os musulmans atacan a los hindús en Calcuta, esclatan disturbios entre musulmans y hindús con una gran mortalera d'unas 10.000 personas. O virrei britanico d'a India Wavell acomanda a Nehru que forme un gubierno, y encara que a Liga i participa, continan as luitas entre musulmans y hindús. En chinero de 1947 a Liga refusa de participar en una asamblea constituyent. Os britanicos substituyen a Wavell por Lord Mountbatten.

Os sikhes veyen como A Liga se fa con o poder en Punchab y veyen como solución sublevar-sen y reclamar un territorio propio dito Sikhistán. O punchab ye escenario de luitas de musulmans contra sikhes y hindús con grans mortaleras. O lider musulmán Djinnah acceptó a partición d'o Punchab y Nehru acceptó a secesión d'os territorios de mayoría musulmana y a creyación d'o estau de Pakistán con estos territorios. Os estaus gobernaus por principes optarán a suya integración en o estau musulmán dito Pakistán u o estau hindú dito India. En chulio de 1947 o Parlamento Britanico votó a India Independence Act, que instauró dos territorios independients.

A partición d'a India Britanica suposó grans movimientos de población. En 1947 os hindús y sikhes abandonoron en masa o Punchab Occidental, devez que os musulmans eslamporon d'o Punchab Oriental, con un resultau de 8 millons de desplazaus y 200.000 muertos. Un millón y meyo de musulmans d'a plana d'o río Gangas emigra enta l'ueste, en especial a Karachi. En Bengala se producen intercambios de población que afectan a mes de 3 millons d'hindús y a 1 millón de musulmans. Entre 1947 y 1950 en l'anterior India Britanica s'han produciu intercambios de población que afectan a 14 millons de personas. Os estaus gobernaus por principes se deciden por integrar-sen en a India u Pakistán, en diferents condicions, particularment conflictivas en a cuestión de Caixmir, que motiva guerras entre India y Pakistán, y menos conflictivas en Junagadh y Hyderabad.

Primers anyos d'independencia

En chinero de 1948, Mohandas Karamchand Gandhi fa una vada de fambre pa protestar contra a persecución d'os musulmans. Ye asasinau o 30 de chinero por un extremista. A suya muerte significa a desapición d'a sola figura capaz de mantener a musulmans y hindús unius. En l'anyo 1950 una constitución instaura un rechimen laico y democratico oposau a lo sistema de castas. A India prene una estructura federal con 18 estaus y una decena de territorios administraus por o gubierno federal.

Nehru domina a vida politica dica a suya muerte en 1964 y fomenta a industrialización y l'alfabetización d'a India. Se reorganizan os estaus. En o Deccán os dravidas son distribuitos en cuatre estaus: Andhra Pradesh, Mysore, Kerala y Madrás u Tamil Nadu. A reorganización en a redolada de Bombay desemboca en disturbios entre gucharatís y maratís y en a creyación de dos estaus: Gucharat y Maharashtra. En politica exterior a India no s'alinia con garra bloque y recibe aduyas financieras y tecnicas tanto d'a URSS como de Gran Bretanya y Estaus Unius. As colonias francesas y portuguesas d'a Peninsula Indostanica son adhibitas a la India, en 1961 Goa ye presa por a fuerza. Bi ha conflictos con China, que s'ha anexionau o Tíbet en 1950 y Ladakh en 1957. Bi ha enfrentamientos armaus entre tropas chinesas y hindús en Ladakh y en lo norte d'Assam. India demanda aduya militar a Estaus Unius y China s'amana diplomaticament a Pakistán.

Nehru ye succediu por Lal Bahadur Shastri y devez Indira Gandhi, filla de Nehru entra en o gubierno. En 1965 esclata a guerra Indo-Pakistanesa en Caixmir, pero se firma a paz en 1966. Indira Gandhi se converte en primer ministro bel tiempo dimpués y encomienza una politica populista de nacionalizacions. En 1969 Indira ye excluita d'o Congreso y creya atra formación politica que fa liga con os comunistas, os nacionalistas tamils y os sikhes. En marzo de 1971 esclata a guerra d'independencia de Bangladesh, con implicación d'a India. A India recibe millons de refuchiatos de Bangladesh y refirma a los bengalins que se quieren independizar de Pakistán. Estaus Unius refirma a Pakistán y ixo fa que a India s'amane en politica exterior y defensa a la URSS. O 15 d'aviento se rinde Pakistán, tornando os refuchiatos en 1972. En 1975 bi habió una crisi politica que condució a un estau d'excepción con ciertas reformas economicas, que durará dica 1977 y que conducirá a que Indira pierda as eleccions. Indira torna a ganar as eleccions en 1980; en este nuevo mandato destacan as tensions en Punchab Oriental, a on bi ha un secesionismo sikh. Indira muere o 31 d'octubre de 1984 asasinada por sikhes d'a suya guardia personal.

A India actual

Dimpués d'a muerte d'Indira la India ha tendiu enta un liberalismo economico, augmentando as diferencias socials y tamién ha augmentau o nacionalismo hindú.

Organización politico-administrativa

Mapa d'os estaus y territorios d'a India.

Ta más detalles, veyer l'articlo Estaus y territorios d'a Indiaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

A Republica d'a India ye dividita administrativament en ventiueito estaus y siet territorios d'a Unión (territorios d'o Gubierno Central). Os estaus y os territorios se subdividen en districtos (602).

Estaus:

Andhra Pradesh Arunachal Pradesh Asam (Assam) Bengala Occidental Bihar Chhattisgarh Goa Gucharat (Gujrat) Haryana Himachal Pradesh Jammu y Caixmir Jharkhand Karnataka Kerala

Madhya Pradesh Maharashtra Manipur Meghalaya Mizoram Nagaland Orissa Panchab (Punjab) Rachastán (Rajasthan) Sikkim Tamil Nadu Tripura Uttaranchal Uttar Pradesh

Territorios d'a Unión:

1. Chandigarh
2. Dadra y Nagar Haveli
3. Damán y Diu
4. Delhi (Territorio d'a Capital Nacional)
5. Islas Andamán y Nicobar
6. Laquedivas (Lakxadvip u Lakshadweep)
7. Pondicheri (Pondichéry, Pondicherry)

Cheografía humana y sociedat

Población por etnias y nacionalidaz

En a India bi ha muitos pueblos presents, con identidaz y orichens diferents. A mes gran part d'os pueblos d'a India perteneixen a 3 familias lingüisticas: munda, dravidica y indoaria. Os dravidas dominan en o Deccán, os munda en o centro-ueste y os indoarios en as compleganzas d'o Indo y o Gangas. En l'aria mugant con o Tíbet y Birmania bi ha pueblos d'a familia sino-tibetana relacionaus con os tibetans.

Población por relichions

A mes gran part d'a población son seguidors d'o hinduismo, evolución d'o brahmanismo y d'o vedismo indoario, y una d'as grans relichions politeístas actuals.

Bi ha muita población musulmana, y encara que constituyen una minoría en a India, bi ha mes millons de musulmans indios que en muitos países de mayoría musulmana. O sikhismo ye una relichión sincretica entre o hinduísmo y o Islam.

Relichions con menos seguidors son o chainismo y budismo, que apareixioron en a India pero que no podioron fer-sen mayoritarias, y ciertas relichions d'orichen forano como o zoroastrismo d'os parsis, o cristianismo y o chudaísmo.

Esporte

• India en os Chuegos Olimpicos.

L'esporte nacional ye o hockey hierba y o suyo organismo rector ye a Federación de Hockey d'a India, l'equipo nacional estió o ganador d'o Campionato Mundial de Hockey sobre yerba en a suya edición de 1975, a mas a mas de estar tamién ganador en os Chuegos Olimpicos ueito vegadas d'a medalla d'oro, una d'archent y unatra de bronce.

Sin d'embargo l'esporte mes practicato ye o cricket con muitas competicions importants celebratas por tot o país, estando a suya competición mes important a liga profesional clamata Indian Premier League (IPL). A suya selección nacional ha ganato competicions internacionals mas que mas con os paises d'a Mancomunidat de Nacions.

Atros esportes populars son o fútbol, mas que mas en a parti norte d'o país, o tenis y l'atletismo.

Con os esportes modernos i conviven bels esportes tradicionals indichenas como o kabaddi, kho kho, pehlwani y gilli-danda. Y bels artes marcials asiaticas como kalarippayattu, musti yuddha, silambam, y marma adi.

Competicions esportivas

La India estió organizadora d'os Chuegos Asiaticos en a suyas edicions de 1951 y de 1982 estando tamién organizadora d'os Chuegos d'a Mancomunidat de Nacions en a edición de 2010 y a Copa Mundial de Críquet en a edición de 2011.

Dende l'anyo 2011 la India organiza o GP d'a India de Formula 1 en o Circuito Internacional de Buddh.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre a India.
• (en) Pachina oficial d'o gubierno d'a India.

Referencias

• Datos: Q668
• Multimedia: India / Q668