Aladín
 | Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
| Aladino | |
|---|---|
 | |
cuento popular (es)  | |
| Datos | |
| Autor | Anónimu |
| Personaxes |
|
| Llugar de la narración | Oriente Mediu |
 | |
Aladino (trescripción del nome árabe علاء الدين 'A elā 'ad-Dīn, lliteralmente ‘nobleza o gloria de la fe') ye una de les histories d'orixe siriu de Les mil y una nueches (habiendo sida añadida nel sieglu XVIII por Antoine Galland]) y una de les más famoses na cultura oriental.
Sinopsis
[editar | editar la fonte]La historia trata d'un mozu probe nuna ciudá de Mediu Oriente llamáu Aladino, que ye reclutado por un bruxu malváu, faciéndose pasar por hermanu del so fináu padre, por que lu ayudar a recuperar una llámpara d'aceite maraviyosa d'una cueva máxica que prinda a quien entra nella. Dempués de que'l bruxu malváu intentara traiciona-y, Aladino quedar cola llámpara y afaya que puede invocar a un hosco xeniu que ta obligáu a sirvir a la persona que tenga la "llámpara maraviyosa". Cola so ayuda, Aladino faise ricu y poderosu y cásase cola princesa Badrulbudur. El malváu bruxu vuelve y llogra faese cola llámpara engañando a la esposa de Aladino, quien ignora la importancia de la mesma. Aladino afaya entós qu'un xeniu menor y educao pue ser invocáu con un aniellu que-y emprestara'l malváu bruxu pero qu'escaeció mientres la so traición inicial. Ayudáu por esti divín oxetu, Aladino recupera a la so esposa y a la llámpara engañando al malváu bruxu.
Posibles interpretaciones
[editar | editar la fonte]La tema d'un tramposu burlláu por otru tramposu de condición más modesta, ye bien frecuente nes fábules.
Una interpretación jungiana de la historia de Aladino considerar un exemplu clásicu d'historia de probeza a riqueza. Esti tipu d'historia presenta trés partes: dende unos empiezos humildes, el protagonista llogra un primer ésitu na vida, traviesa depués una crisis importante na que paez habelo perdíu tou, y finalmente trunfa sobre l'adversidá llogrando un ésitu más estable y duraderu. Esti ésitu definitivu namái ye posible gracies a que l'héroe llogró ciertu grau de maduror interior tres la esperiencia de la crisis. El primer ésitu de Aladino llegó fácilmente y nun tuvo basáu nos sos propios esfuercios, sinón nel xeniu que lu ayudar. La so desesperación al perder el palaciu y la princesa a manes del magu malváu lléva-y a un llugar espiritual al que precisaba llegar enantes de poder desenvolver l'auténtica fuercia y entereza faciendo que los sos propios esfuercios trunfen. La entereza que termina algamando ta simbolizada pol reestablecimientu de la rellación cola princesa. So esti puntu de vista, una de les razones del interés duraderu de la historia de Aladino ye'l nuesu de cutiu inconsciente reconocencia de la importancia del so significáu subxacente: reconocemos el nuesu propiu esfuerciu por crecer y desenvolver el viaxe de Aladino [ensin referencies].
Fonte
[editar | editar la fonte]Nun s'alcontró fonte árabe medieval dalguna pa esta historia, que foi incorporada a Les mil y una nueches pol so traductor francés, Antoine Galland, quien la oyó d'un cuenteru siriu d'Alepo. El diariu de Gallard (25 de marzu de 1709) rexistra que s'atopó con un investigador maronita llamáu Youhenna Diab («Hanna»), quien fuera lleváu dende Alepo a París por Paul Lucas, un célebre viaxeru francés. El diariu de Gallard tamién cunta que la so traducción de Aladino foi realizada nel iviernu de 1709 a 1710. Foi incluyida nos sos volúmenes IX y X de Les mil y una nueches, publicaos en 1710.
John Payne da en Alaeddin and the Enchanted Lamp and Other Stories (Londres 1901) detalles del alcuentru de Galland col home llamáu «Hanna» y del descubrimientu de la Bibliothèque Nationale de París de dos manuscritos árabes conteniendo Aladino y dos más de les histories «interpoladas». Unu ye una tracamundiada versión siria de finales del sieglu XVIII. La más interesante, nun manuscritu que perteneció al investigador Armand-Pierre Caussin de Perceval, ye una copia d'un manuscritu fecha en Bagdag en 1703. Foi adquiríu pola Bibliothèque Nationale a finales del sieglu XIX.
Nel Reinu Xuníu la historia de Aladino ye una tema popular pa les pantomimes. La pantomima tradicional de Aladino (a diferencia de munches adautaciones de la historia) ye la fonte del conocíu personaxe de pantomima de la viuda Twankey.
Alviértase qu'anque se considera un cuentu árabe por cuenta de la so fonte, o porque foi incluyíu en Les mil y una nueches, los personaxes de la historia nun son árabes nin perses, sinón más bien del Alloñáu Oriente. El cuentu, como otros de Les mil y una nueches, asítiase en China, lo cual ye probablemente namái una llicencia lliteraria p'asitialo nun llugar alloñáu, yá que otra manera l'acción trescurre nun escenariu totalmente islámicu onde la mayoría de la xente ye musulmana. Hai una comunidá xudía, tratada polos demás con prexuicios, y nun se menta a budistes nin confucionistas. Tol mundu lleva nesti país del Llonxanu Oriente nomes árabes y el so rei paez ser más un gobernante árabe qu'un emperador chinu real. El país de la historia yera un llugar alloñáu míticu, definitivamente oriental.[1]
Pa un narrador desconocedor de la esistencia d'América, la tierra de Aladino representaría «l'Estremu Oriente» mientres el país natal del magu, Marruecos, representaba «l'Estremu Occidente». Magreb significa ‘poniente' n'árabe, y el nome tradicional de Marruecos nesta llingua ye Al-Magreb al-Aqsà, que significa ‘l'estremu poniente'. Nel imaxinariu árabe oriental, el Magreb, tantu pola so situación nel otru estremu del mundu conocíu como por ser el llugar onde se ponía'l sol (y por tanto tar rellacionáu cola nueche y les solombres), yera un territoriu aparente pa ser el llugar de procedencia de seres misteriosos como los magos.
Al empiezu de la historia, l'esfuerciu del magu por faer el viaxe más llargu concebible nel mundu del narrador, sorraya la so determinación pa llograr la llámpara y por tanto l'enorme valor d'ésta. En posteriores episodios, cola ayuda de los xenios, el mesmu percorríu d'ida y vuelta realízase instáneamente, dando muestra de los sos estraordinarios poderes.
Na lliteratura y el cine
[editar | editar la fonte]
Adam Oehlenschläger escribió'l so drama Aladdin en 1805. Carl Nielsen compunxo música incidental pa esta obra.
La historia foi afecha en películes animaes en delles ocasiones, incluyendo Aladino y la so llámpara maraviyosa, un curtiu de Popeye de 1939. Posiblemente la versión más reconocida seya la de Disney Aladdín (1992), una película musical con cantares compuestos por Alan Menken, Howard Ashman y Tim Rice. La historia respeta munchos elementos del cuentu inicial anque l'argumentu difiera bastante.
En 1960, Hollywood produció Aladino y Simbad, bien vagamente basáu nel orixinal, nel que dambos héroes atopábense y compartíen les sos respeutives aventures. Nesta versión, el xeniu de la llámpara yera femenín y Aladino cásase con ella en llugar de cola princesa (para lo cual convertíase en mortal).
Una de les munches reelaboraciones de la historia apaez en A Book of Wizards y A Choice of Magic, de Ruth Manning-Sanders.
Ye'l protagonista de la manga Magi.
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]Enllaces enternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Aladín.
- Les mil y una nueches: Historia de Aladino y de la llámpara máxica; traducción española de Vicente Blasco Ibáñez.
- Testu en Wikisource
- LANG, Andrew: Aladino y la llámpara maraviyosa (Aladdin and the Wonderful Lamp), del Llibru azul de los cuentos de fades (The Blue Fairy Book).
- Edición electrónica llibre de: The Arabian Nights nel Proyeutu Gutenberg (n'inglés)
- Versión del cuentu de Aladino (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
