Alanlar: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
TXiKiBoT (müzakirə | töhfələr)
90.659 redaktə
k r2.7.2) (Bot redaktəsi əlavə edilir: eu:Alano
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1: Sətir 1:
[[Şəkil:Alania 10 12.png|thumb|200px| Alanların orta əsrlər(10-cu 12-ci əsr) xəritəsi]]
[[Şəkil:Alania 10 12.png|thumb|200px| Alanların orta əsrlər(10-cu 12-ci əsr) xəritəsi]]
[[Şimali Qafqaz|Şimali]] və [[Cənubi Qafqaz]] ərazisində antik və erkən [[orta əsrlər dövrü]]ndə yaşamış qədim türk mənşəli tayfalardan biri.
'''Alanlar''' ([[Qədim türk dili|Göytürkçe]]: ''As''/''Ar''; [[Çin dili|Çince]] ''Alan''/''A-Lan''/''Yancai''; eski [[Yunan dili|Yunanca]]: ''Ἀλανοί''; [[Latın dili|Latince]]: ''Alani''/''Halani'') [[Şimali Qafqaz|Şimali]] və [[Cənubi Qafqaz]] ərazisində antik və erkən [[orta əsrlər dövrü]]ndə yaşamış qədim [[Türk xalqları|Türk]] mənşəli tayfalardan biri. Alan adı yazılı kaynaklarda ilk defa M.S. 1. yy'da ortaya çıkar ve Çin kaynaklarına göre Alanlar dokuz [[Tiele]]-Türk boylarından biridir.<ref>Duan, "Dingling, Gaoju and Tiele", s. 47-49, 330-339</ref><ref>Denis Sinor, [http://books.google.de/books?id=ST6TRNuWmHsC The Cambridge History of Early Inner Asia], Vol. 1, 1990, s.271</ref>


Eramzın əvvəllərində nəhəng bir ərazidə-[[Ural]]-[[Volqa]] çayları arasında bir etnos alan adı ilə məlumdur. Digər tərəfdən [[Şimali Qafqaz]]da yaşayan irandilli [[osetinlər]]in özünüadlandırması "allon"dur. Bu isə tarixşünaslıqda alan adlanan tayfanın [[osetinlər]]in əcdadı hesab edilməsinə kifayət etmişdir. [[Osetinlər]]in tarixi,mənşəyi və dili üzrə mütəxəssis V.İ. Abayev özü yazıb ki,osetinlərin Şərqdən gəlməsi fikri səhvdir. O, [[osetin dili]]ndə qədim yunan,latın,alman və s. xalqların dilinə məxsus sözlər aşkar etmişdir. Elə isə mənbələrdə [[Ural]]-[[Volqa]] çayları arasında yaşadıqları qeyd edilən alanların dilində bu sözlər ola bilərmi?
Eramzın əvvəllərində nəhəng bir ərazidə-[[Ural]]-[[Volqa]] çayları arasında bir etnos alan adı ilə məlumdur. Digər tərəfdən [[Şimali Qafqaz]]da yaşayan irandilli [[osetinlər]]in özünüadlandırması "allon"dur. Bu isə tarixşünaslıqda alan adlanan tayfanın [[osetinlər]]in ([[Digor]]/[[Dügər]] Türkleri) əcdadı hesab edilməsinə kifayət etmişdir. [[Osetinlər]]in tarixi,mənşəyi və dili üzrə mütəxəssis V.İ. Abayev özü yazıb ki,osetinlərin Şərqdən gəlməsi fikri səhvdir. O, [[osetin dili]]ndə qədim yunan,latın,alman və s. xalqların dilinə məxsus sözlər aşkar etmişdir. Elə isə mənbələrdə [[Ural]]-[[Volqa]] çayları arasında yaşadıqları qeyd edilən alanların dilində bu sözlər ola bilərmi?

Alanların bir kısmı [[Qıpçaqlar|Qıpçaq]] ([[Qaraçaylılar|Karaçay]]-[[Balkarlar]]ın ataları) ve diğer kısmı [[Oğuz türkləri|Oğuz]] ([[Azərbaycanlılar|Azerilerin]] bir kısmın ataları) dallarına ağit.<ref>Zakiev M. Z., [http://s155239215.onlinehome.us/turkic/24Alans/WhoAreAlansEn.htm Who are Alans?], Kazan, 1995</ref> Ayrıca Karaçay-Balkarlar kendilerine bugüne kadar Alan ile hitap ederler ve komşu halklar tarafından da aynı hitabı almaktadırlar.<ref>[http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:TurkSoylenceSozlugu.pdf Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt]</ref><ref>Hasan Celâl Güzel, Ali Birinci, Genel Türk tarihi, Cilt 10, Yeni Türkiye, 2002, s. 472:
* ''"Karaçay-Malkarlılar ayrıca kendileri için tarihî bir etnonim olan "Alan" adını kullanır ve birbirlerine "Alan" diye hitap ederler."''</ref>


Q. Qeybullayev gostərir ki,əslində alanlar təmiz türklər idi. Alan etnonimindəki "al" köku Alat (Ələt) və Alar türk tayfalarının adlarında da iştirak edir. [[Abbasqulu ağa Bakıxanov]] yazır ki, alanların adətləri [[hunlar]]ın adəti ilə eyni idi. [[Prokopi Kessari]] (VI əsr) adlı tarixçi yazır ki, alanlar mənşəcə [[massagetlər]]dəndir.([[massagetlər]]in tarixən [[Azərbaycan]]da və [[Orta Asiya]]da yaşayan türk mənşəli tayfa olması məlumdur.) Bütün bu faktlar isə alanların irandilli osetin yox türkmənşəli tayfa olmasını göstərir.
Q. Qeybullayev gostərir ki,əslində alanlar təmiz türklər idi. Alan etnonimindəki "al" köku Alat (Ələt) və Alar türk tayfalarının adlarında da iştirak edir. [[Abbasqulu ağa Bakıxanov]] yazır ki, alanların adətləri [[hunlar]]ın adəti ilə eyni idi. [[Prokopi Kessari]] (VI əsr) adlı tarixçi yazır ki, alanlar mənşəcə [[massagetlər]]dəndir.([[massagetlər]]in tarixən [[Azərbaycan]]da və [[Orta Asiya]]da yaşayan türk mənşəli tayfa olması məlumdur.) Bütün bu faktlar isə alanların irandilli osetin yox türkmənşəli tayfa olmasını göstərir.

15:30, 14 avqust 2012 tarixinə olan versiya

Alanların orta əsrlər(10-cu 12-ci əsr) xəritəsi

Alanlar (Göytürkçe: As/Ar; Çince Alan/A-Lan/Yancai; eski Yunanca: Ἀλανοί; Latince: Alani/Halani) Şimali və Cənubi Qafqaz ərazisində antik və erkən orta əsrlər dövründə yaşamış qədim Türk mənşəli tayfalardan biri. Alan adı yazılı kaynaklarda ilk defa M.S. 1. yy'da ortaya çıkar ve Çin kaynaklarına göre Alanlar dokuz Tiele-Türk boylarından biridir.[1][2]

Eramzın əvvəllərində nəhəng bir ərazidə-Ural-Volqa çayları arasında bir etnos alan adı ilə məlumdur. Digər tərəfdən Şimali Qafqazda yaşayan irandilli osetinlərin özünüadlandırması "allon"dur. Bu isə tarixşünaslıqda alan adlanan tayfanın osetinlərin (Digor/Dügər Türkleri) əcdadı hesab edilməsinə kifayət etmişdir. Osetinlərin tarixi,mənşəyi və dili üzrə mütəxəssis V.İ. Abayev özü yazıb ki,osetinlərin Şərqdən gəlməsi fikri səhvdir. O, osetin dilində qədim yunan,latın,alman və s. xalqların dilinə məxsus sözlər aşkar etmişdir. Elə isə mənbələrdə Ural-Volqa çayları arasında yaşadıqları qeyd edilən alanların dilində bu sözlər ola bilərmi?

Alanların bir kısmı Qıpçaq (Karaçay-Balkarların ataları) ve diğer kısmı Oğuz (Azerilerin bir kısmın ataları) dallarına ağit.[3] Ayrıca Karaçay-Balkarlar kendilerine bugüne kadar Alan ile hitap ederler ve komşu halklar tarafından da aynı hitabı almaktadırlar.[4][5]

Q. Qeybullayev gostərir ki,əslində alanlar təmiz türklər idi. Alan etnonimindəki "al" köku Alat (Ələt) və Alar türk tayfalarının adlarında da iştirak edir. Abbasqulu ağa Bakıxanov yazır ki, alanların adətləri hunların adəti ilə eyni idi. Prokopi Kessari (VI əsr) adlı tarixçi yazır ki, alanlar mənşəcə massagetlərdəndir.(massagetlərin tarixən Azərbaycanda və Orta Asiyada yaşayan türk mənşəli tayfa olması məlumdur.) Bütün bu faktlar isə alanların irandilli osetin yox türkmənşəli tayfa olmasını göstərir.

Həmçinin bax

Mənbələr

  1. Qiyasəddin Qeybullayev-Azərbaycan türklərinin təşəkkülü tarixindən,Bakı,1994
  2. A.Bakıxanov-Gülüstani-İrəm,Bakı,1990
  1. ↑ Duan, "Dingling, Gaoju and Tiele", s. 47-49, 330-339
  2. ↑ Denis Sinor, The Cambridge History of Early Inner Asia, Vol. 1, 1990, s.271
  3. ↑ Zakiev M. Z., Who are Alans?, Kazan, 1995
  4. ↑ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt
  5. ↑ Hasan Celâl Güzel, Ali Birinci, Genel Türk tarihi, Cilt 10, Yeni Türkiye, 2002, s. 472:
    • "Karaçay-Malkarlılar ayrıca kendileri için tarihî bir etnonim olan "Alan" adını kullanır ve birbirlerine "Alan" diye hitap ederler."
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Alanlar&oldid=2271969"