Himalaya
An Himalaya, o Himalayas (/ˌhɪməˈleɪə, hɪˈmɑːləjə/; Sanskrito: IPA: [ɦɪmɐːləjɐː], himá "niyebe", ā-laya "nag-iistar", "harong"[1]), iyo sarong ranggo nin kabukidan sa Asya na nagsusuway sa kapatagan kan Indyanong subkontinente sa talampas kan Tibet. Yaon sa ranggo an nagkapira sa mga pinakahalangkaw na toktok sa planeta, kabali an pinakahalangkaw na Bukid Everest. Lagpas sa 100 na toktok na naglalagpas sa 7,200 m (23,600 ft) sa elebasyon an yaon sa Himalayas. Sa lain na parte kan kinaban, an pinakahalangkaw na toktok sa luwas kan Asya (Aconcagua, sa Andes) iyo yaon sa 6,961 m (22,838 ft) na langkaw.[2]
An Himalayas minaagi sa limang mga nasyon: an Bhutan, India, Nepal, Tsina, asin Pakistan. An soberenya kan ranggo sa rehiyon kan Kashmir iyo pinag-aagawan sa tahaw kan Indya, Pakistan, asin Tsina.[3] An Himalayan na ranggo iyo may kapurohan sa norte-solnopan sa paagi kan mga ranggo nin Karakoram asin Hindu Kush, sa norte sa paagi kan talampas nin Tibet, asin sa sur sa paagi kan kapatagan nin Indo-Gangetiko. An pira sa mga mayor na salog kan kinaban, an Indus, an Ganges, asin an Tsangpo–Brahmaputra, an itaas sa bisinidad kan Himalayas, asin an saindang salak na salohan nin tubig iyo ineerokan nin harus 600 milyong katawo; an 53 milyong katawo na nag-iistar sa Himalayas.[4] An Himalayas iyo nagkorte sa mga kultura kan Sur na Asya asin Tibet; an nagkapirang mga toktok sa Himalaya iyo sagrado sa Hinduismo asin Budismo.
Nagsangat sa paagi kan subduksyon kan Indyanong tektonikong plato sa irarom kan Eurasyanong Plato, an kabukidang ranggo kan Himalaya nagdadalagan sa solnopan norte-solnopan pasiring sa subangan sur-subangan sa sarong arko 2,400 km (1,500 mi) na laba.[5] An solnopan kaining angkla, an Nanga Parbat, yaon sana sa sur kan pinakanorteng pagtiko kan Salog Indus. An subangang angkla kaini, an Namcha Barwa, yaon sana sa solnopan kan dakulang pagtiko kan Salog Yarlung Tsangpo. An ranggo nalalain sa hiwas poon 350 km (220 mi) sa solnopan hasta sa 150 km (93 mi) sa subangan.[6]
Panluwas na takod
[baguhon | baguhon an source] |
An Wikimedia Commons igwa nin medya dapit sa Himalaya. |
 |
An Wikivoyage igwang saróng giyang panbiyahe para sa Himalaya. |
 |
An Wikiquote igwa nin mga pagsambit na relatibo sa: Himalaya |
- The Digital Himalaya research project at Cambridge and Yale
- Geology of the Himalayan mountains Archived 2010-06-16 at the Wayback Machine.
- Birth of the Himalaya
- South Asia's Troubled Waters Proyektong pangpahayag sa Pulitzer Centre for Crisis Reporting
- Biological diversity in the Himalayas Ensiklopedya kan Kinaban
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ "Himalayan, adj.", OED Online, Oxford University Press, June 2021, retrieved 5 August 2021,
Etymology: < Himālaya (Sanskrit < hima snow + ālaya dwelling, abode) + -an suffix)
- ↑ Yang, Qinye; Zheng, Du (2004). Himalayan Mountain System. ISBN 978-7-5085-0665-4. Retrieved 30 July 2016.
- ↑ Bishop, Barry. "Himalayas (mountains, Asia)". Encyclopaedia Britannica. Retrieved 30 July 2016.
- ↑ A.P. Dimri; B. Bookhagen; M. Stoffel; T. Yasunari (8 November 2019). Himalayan Weather and Climate and their Impact on the Environment. Springer Nature. p. 380. ISBN 978-3-030-29684-1.
- ↑ Wadia, D. N. (1931). "The syntaxis of the northwest Himalaya: its rocks, tectonics and orogeny". Record Geol. Survey of India 65 (2): 189–220.
- ↑ Apollo, M. (2017). "Chapter 9: The population of Himalayan regions – by the numbers: Past, present and future". In Efe, R.; Öztürk, M. Contemporary Studies in Environment and Tourism. Cambridge Scholars Publishing. pp. 143–159.
