Kasultanan nin Peureulak

An Kasultanan nin Peureulak o Kasultanan nin Perlak saro sa mga amayon na kasultanan sa Habagatan-subangan na Asya,^[1] tinutubudan na nagbalyo ini sa Islam kan mga amay na ika-9 siglo.^[2] An kinamumugtakan kan Peureulak iyo an sa ngunyan na Rehensiyang Subangan na Aceh, Indonesya.

Midbid man an Perlak o Peureulak sa lugar nin nagproprodyusir nin kahoy na perlak, sarong klase nin kahoy na napakamarhay para sa paggibo nin barko asin paggibo nin harong.^[3] An mga likas na produkto asin madiskarteng posisyon kaini an nagpauswag sa Perlak bilan sarong komersyal na pier na nagsulong kadtong ika-8 siglo, binisita kan mga barko na kinababalihan kan mga Arabo asin Persyano na ginikanan. Nagkawsa ini sa pag-uswag kan mga Islamikong sosyudad sa lugar na ini, panginot na bilan resulta kan magkahalong kasal sa tanga kan mga parakalakal na Muslim asin mga lokal na kababayihan.

Hikayat Aceh

An tekstong Hikayat Aceh nagbubuyagyag na an paglakop kan Islam sa amihanan na Sumatra ginibo kan sarong Arabo na iskolar na an pangaran iyo si Sheikh Abdullah Arif kan 1112. An librong Zhufan Zhi (諸蕃志), na isinurat ni Zhao Rugua kan 1225, nagsambit kan rekord kan sarong heograpo, si Chou Ku-fei, ns kan 1178, igwang nasyon nin Muslim na may limang aldaw sanang paglayag hale sa Haba. Tibaad an tinutuyong daga iyo an Peureulak huli ta si Chu-fan-chi nagdeklara na an paglayag hale sa Haba pasiring sa Brunay inabot nin 15 aldaw. An pag-eksister kan estadong Peureulak pinakusog kan bantog na biyaherong Venesyano na si Marco Polo, sarong siglo an nakaagi. Kan si Marco Polo nagbalik hale sa Tsina sa paagi nin dagat kan 1291, nagpondo siya sa estado nin Ferlec na nag-ako kan Islam.^[4]

Pag-uswag asin kariribokan

An pinakaenot na Sultan kan Perlak iyo si Sultan Alaiddin Syed Maulana Abdul Aziz Shah, sarong Shiite asin sarong Arabo an ginikanan, na nagmukna kan Kasultanan nin Perlak kan 1 Muharram^{[nangangaipo nin toltolan]} 225 H (840 CE).^[5] Binago niya an pangaran kan kabisera kan hade hale sa Bandar Perlak pasiring sa Siyudad nin Caliph. An Sultan ilinubong sa Paya Meuligo, Peureulak, Subangan na Aceh kaiba an saiyang agom, si Prinsesa Meurah Mahdum Khudawi.^[6]

Sa kasagsagi kan paghahade kan ikatolong sultan, si Sultan Alaiddin Syed Maulana Abbas Shah, an hiroon nin Sunni nagpoon na maglaog sa Perlak. Pagkagadan kan sultan kan 363 AH (913 CE), nagkaigwa nin gubat sibil sa pag'oltan kan mga Shiite asin Sunni kaya sa suminunod na duwang taon mayo nang sultan. An mga Shiite nanggana sa gera asin kan 302 H (915 CE) asin si Sultan Alaiddin Syed Maulana Ali Mughat Shah gikan sa Shi'ite stream an nagsakat. Sa katapusan kan saiyang pamamayo, nagkaigwa nin saro pang kariribokan sa pag-ultanan kan mga namamayo nin Shiite asin Sunni. Sa pagkakataon na ini, an mga namamayong Sunni an nanggana asin an mga suminunod na sultan gikan sa stream Sunni.

Kan 362 H (956 CE), pagkatapos kan pagkagadan kan ikapitong sultan, si Sultan Makhdum Alaiddin Abdul Malik Shah Johan Berdaulat, nagkaigwa nin saro pang kariribokan sa laog nin mga apat na taon sa pag-oltanan kan Shia asin Sunni na natapos sa katoninongan asin pagbanga kan imperyo sa duwang parte:

Perlak Pesisir (Shia), pinangenotan ni Sultan Alaiddin Syed Maulana Shah (986 – 988)
Perlak Pedalaman (Sunni), pinangenotan ni Sultan Makhdum Alaiddin Malik Ibrahim Shah Johan Berdaulat (986 – 1023)

Nagadan si Sultan Alaiddin Syed Maulana Shah kan sinakyada kan Kahadean nin Sriwijaya an Perlak asin an bilog na Perlak na nagkasararo giraray sa irarom kan pamamayo ni Sultan Makhdum Alaiddin Malik Ibrahim Shah Johan Berdaulat, na nagpadagos kan pakikipaglaban kontra sa Sriwijaya sagkod 1006 .

Pagsugpon sa Samudera Pasai

An ika-17 Sultan kan Perlak, si Sultan Makhdum Alaiddin Malik Muhammad Amin Shah II Johan Berdaulat (namayo poon 1230 – 1267) nagsagibo nin pulitika nin pakikikatood sa paagi nin pagpaagom kan saiyang duwang aking babaye sa kataraid na estado nin Peureulak:

Prinsesa Ratna Kamala, kasal sa Hade sa Malacca, Sultan Muhammad Shah (Parameswara).
Prinsesa Ganggang, kasal sa Hade sa Kahadean sa Pasai, si Al Malik al-Saleh.

An huring Sultan kan Perlak iyo an ika-18 Sultan, si Sultan Makhdum Alaiddin Malik Abdul Aziz Johan Berdaulat (naghade poon 1267 – 1292). Pagkagadan niya, pinagsararo an Perlak sa Kahadean nin Samudera Pasai sa irarom kan paghahade ni Sultan Samudera Pasai, Sultan Muhammad Malik Al Zahir, aki ni Al Malik al-Saleh.

Relihiyon

An Perlak iyo an sentro kan amay na Islamiko na pag-adal sa Rawis nin Malay. An mga sultan kan Perlak nag-aataman nin mga dayuhan na iskolar asin misyonero na kadaklan mga Persyanong Shi'ites. An mga Islamikong iskolar gikan sa Perlak nagtrabaho man bilang mga misyonero sa harayo pa tanganing makombertir an mga Malayo na nakaistar sa ibong kan Itiot nin Malacca. Nagin popular an Islam na Sunni kan paghade ni Sultan Alaiddin Syed Maulana Abbas Shah asin an duwang sekta nag-uswag asin nugad nag-impluwensya sa lambang saro. Sa ibong kan pagkabaranga kan Perlak sa duwang kahadean, parehong padagos na nagpadara nin mga misyonero sa mga haraning kahadean nin Malay.^[2]

Listahan kan mga Sultan kan Perlak

An mga Sultan kan Perlak pwedeng paggrupohon sa duwang dinastiya: an dinastiyang Syed Maulana Abdul Azis Shah asin an dinastiyang Johan Bedaulat.

Sultan Alaiddin Syed Maulana Abdul Azis Shah (840 – 864)
Sultan Alaiddin Syed Maulana Abdul Rahim Shah (864 – 888)
Sultan Alaiddin Syed Maulana Abbas Shah (888 – 913)
Sultan Alaiddin Syed Maulana Ali Mughat Shah (915 – 918)
Sultan Makhdum Alaiddin Malik Abdul Kadir Shah Johan Berdaulat (928 – 932)
Sultan Makhdum Alaiddin Malik Muhammad Amin Shah Johan Berdaulat (932 – 956)
Sultan Makhdum Alaiddin Abdul Malik Shah Johan Berdaulat (956 – 983)
Sultan Makhdum Alaiddin Malik Ibrahim Shah Johan Berdaulat (986 – 1023)
Sultan Makhdum Alaiddin Malik Mahmud Shah Johan Berdaulat (1023 – 1059)
Sultan Makhdum Alaiddin Malik Mansur Shah Johan Berdaulat (1059 – 1078)
Sultan Makhdum Alaiddin Malik Abdullah Shah Johan Berdaulat (1078 – 1109)
Sultan Makhdum Alaiddin Malik Ahmad Shah Johan Berdaulat (1109 – 1135)
Sultan Makhdum Alaiddin Malik Mahmud Shah Johan Berdaulat (1135 – 1160)
Sultan Makhdum Alaiddin Malik Usman Shah Johan Berdaulat (1160 – 1173)
Sultan Makhdum Alaiddin Malik Muhammad Shah Johan Berdaulat (1173 – 1200)
Sultan Makhdum Alaiddin Abdul Jalil Shah Johan Berdaulat (1200 – 1230)
Sultan Makhdum Alaiddin Malik Muhammad Amin Shah II Johan Berdaulat (1230 – 1267)
Sultan Makhdum Alaiddin Malik Abdul Aziz Johan Berdaulat (1267 – 1292)

Mga toltolan

↑ Tanasaldy, Taufiq (2012). Regime change and ethnic politics in Indonesia. the Netherlands: KITLV Press (Royal Netherlands Institute of Southeast Asian and Caribbean Studies). p. 52. ISBN 978-90-6718-389-5.
↑ ^2.0 ^2.1 Aljunied, Khairudin (2019). Islam in Malaysia: An Entwined History (in English). Oxford University Press. p. 35. ISBN 978-0-19-092519-2.
↑ Siregar, Rusman. "Kesultanan Perlak, Kerajaan Islam Pertama di Indonesia". Retrieved 26 November 2020.
↑ Yule, Sir Henry (1903). The Book of Marco Polo II. London. p. 284.
↑ Nasution, Ismail Fahmi Arrauf; Miswari (2017). "Rekonstruksi Identitas Konflik Kesultanan Peureulak". Paramita: Historical Studies Journal 2. ISSN 0854-0039.
↑ Rahmah, Siti. "Perempuanku Sayang, Perempuanku Malang" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2011-01-06. Retrieved 2024-11-11.

Mga panluwas na takod

Bandar Kalifah

[1] Tanasaldy, Taufiq (2012). Regime change and ethnic politics in Indonesia. the Netherlands: KITLV Press (Royal Netherlands Institute of Southeast Asian and Caribbean Studies). p. 52. ISBN 978-90-6718-389-5.

[:0-2] 2.0 ^2.1 Aljunied, Khairudin (2019). Islam in Malaysia: An Entwined History (in English). Oxford University Press. p. 35. ISBN 978-0-19-092519-2.

[3] Siregar, Rusman. "Kesultanan Perlak, Kerajaan Islam Pertama di Indonesia". Retrieved 26 November 2020.

[4] Yule, Sir Henry (1903). The Book of Marco Polo II. London. p. 284.

[5] Nasution, Ismail Fahmi Arrauf; Miswari (2017). "Rekonstruksi Identitas Konflik Kesultanan Peureulak". Paramita: Historical Studies Journal 2. ISSN 0854-0039.

[6] Rahmah, Siti. "Perempuanku Sayang, Perempuanku Malang" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2011-01-06. Retrieved 2024-11-11.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]