Антуан Вато

Антуан Вато
	Антуан Вато
	Партрэт Вато работы; Разальбы Кар’еры, 1721
Імя пры нараджэньні	Жан-Антуан Вато
Дата нараджэньня	10 кастрычніка 1684[…]
Месца нараджэньня	Валянсьен,; француская Фляндрыя
Дата сьмерці	18 ліпеня 1721[…] (36 гадоў)
Месца сьмерці	Нажан-сюр-Марн,; бліз Парыжу
Прычына сьмерці	сухоты
Адукацыя	у мастакоў Жака-Альбэра Герэна,; Клода Жыло, Клода Адрана
Занятак	жывапіс, архітэктура
Навуковая сфэра	малярства
Сябра ў	Каралеўская акадэмія малярства і скульптуры[d]
Жанры	галантная сцэна[d]
Плынь	ракако
Працы	Паломніцтва на выспу Кіфэра, 1717. Люўр;; Шыльда крамы Жэрсэна, 1720/21. Палац Шарлотэнбург, Бэрлін
Пад уплывам	Пітэр Паўль Рубэнс і Клод Жыло[d]
Узнагароды	Рымская прэмія[d] (1709)
	Антуан Вато ў Вікісховішчы

Антуан Вато (па-француску: Jean-Antoine Watteau; 10 кастрычніка 1684 — 18 ліпеня 1721) — знакаміты францускі мастак, прадстаўнік стылю ракако.

Займаўся дэкорам інтэр’ераў, жывапісам, малюнкам, графікай. Першыя работы былі напісаны пад уплывам творчасьці Рубэнса. Майстар узбагаціў выяўленчае мастацтва цудоўнымі выявамі «пёкных сьвятаў» (fêtes galantes), цішыні бязьдзейнасьці, якая пануе на яго палотнах. Творы Вато — увасабленьне настрою, пачуцьцяў. Гэта й нявыказаны сум, які адпавядае агульнай танальнасьці таго часу. Героі яго палотнаў нішто не ўспрымаюць сур’ёзна: ні глыбокія пакуты, ні ціхамірную радасьць, дзе жаданьні-летуценьні адыгрываюцца, як сумная камэдыя асабістага лёсу. Яны ўсьміхаюцца, але ніколі не сьмяюцца.

Вобразы створаныя рукой мастака знайшлі сваё ўвасабленьне ў далейшым разьвіцьці жывапісу стылю ракако й рамантычных напрамкаў стылю клясыцызм.

Жыцьцяпіс

Пачатак

Да 1677 году Валанс’ен прыналежаў Фляндрыі, і шматлікія сучасьнікі звалі Вато «флямандцам» (сапраўды, ён шмат узяў ад старых флямандскіх майстроў), хоць складана ўявіць сабе штосьці больш «францускае» па духу, чым яго галянтныя палотны. Будучы сынам страхара, Вато не атрымаў сыстэматычнай адукацыі. Пра раньнія гады гэтага выдатнага майстра мы наогул ведаем вельмі мала. Вядома, што каля 1702 года юны Вато перабраўся ў Парыж, дзе першым яго настаўнікам стаў Клод Жыло, якога звалі ў Акадэміі «мастаком сучасных сюжэтаў». Мабыць, менавіта Жыло прышчапіў свайму вучню й памагатаму каханьне да камэдыі дэль артэ. Арлекін, Каламбіна, П'еро сталі адвечнымі героямі маладога жывапісца. Адзін з біёграфаў Вато піша пра юныя гады так: «Ён карыстаўся кожнай вольнай хвілінай, каб пайсьці на пляц маляваць розныя камічныя сцэны, якія разгульвалі вандроўныя шарлатаны».

У майстэрні Жыло Вато правёў каля чатырох гадоў. Чыньнік расстаньня настаўніка й вучня да канца ня ясны, але, як сьведчаць некаторыя сучасьнікі, ён складаўся ў тым, што стары майстар пазайздросьціў таленту Вато. Зрэшты, лічыцца, што менавіта Жыло пазнаёміў свайго «пратэжэ» з Клодам Адранам, які стаў другім настаўнікам Вато. Адран быў ня толькі пасьпяховым мастаком, але й захавальнікам Люксэмбурскага палацу. Апошняя акалічнасьць дала маладому Вато магчымасьць пазнаёміцца з шэдэўрамі сусьветнага мастацтва — у прыватнасьці, з рубэнсаўскай «галерэяй Медычы» («Жыцьцё Марыі Медычы»). Калярыт і вольны стыль Рубэнса аказалі вялікі ўплыў на жывапісца, хоць, вядома ж, па духу Рубэнс ня быў яго мастаком.

Што да адносін Вато з Адранам, то, верагодна, яны былі цалкам бясхмарнымі. Прынамсі, Адран аддаваў належнае здольнасьцям свайго вучня, даручаючы яму самастойныя працы па ўпрыгожваньні парыскіх асабнякоў (цікавасьць да дэкаратыўных пано, наогул — да дэкаратыўнасьці, прышчапіў Вато менавіта Адран).

Вольны мастак

Прыблізна ў 1709 годзе Антуан Вато, вырашыўшы стаць самастойным жывапісцам, сышоўшы ад свайго настаўніка. У гэтым жа годзе ён паспрабаваў заваяваць Рымскую прэмію Каралеўскай акадэміі. Але яго праца на біблейскі сюжэт, прадстаўленая ў акадэмію, заняла толькі другое месца, і паехаць у Італію мастаку не атрымалася. Другую спробу атрымаць Рымскую прэмію Вато распачаў праз тры гады, але й яна апынулася няўдачай. Убачыць Рым было так і не наканавана.

Творчасьць

Паломніцтва на выспу Кіфэра

У залацістай смузе па зарослым дрэвамі берагу чарада паломнікаў спускаецца да карабля. Усё таямніча й зыбка, ва ўсім намёк і недаказанасьць. Неўраўнаважаная, няўстойлівая кампазыцыя, накіраваная ў зіхатлівыя далечыні, якая пырхае лёгкасьць рухаў,

Паломніцтва на выспу Кіфэра, 1721.
Упрыгожаны паўтор малюнку 1717 году, ілюструе легкадумнасьць і пачуцьцёвасьць жывапісу Ракако. Палац Шарлотэнбург, Бэрлін

узмоцненая манерай ліста, што струменяцца мазкамі, блікамі сьвятла, пераліўнымі адзін у адно фарбамі. Усё служыць адной мэце — перадаць найбагацейшую гаму пачуцьцяў і настрояў закаханых: упэўненасьці й сумневаў, надзеі й трывогі, радасьці й смуткі, чаканьняў і расчараваньняў.

Адна з галоўных заслуг Вато ў тым, што ён прынёс у францускае мастацтва невычэрпнае багацьце чалавечых перажываньняў, індывідуальнае, глыбока асабістае ўспрыманьне навакольнага сьвету.

Павінна быць, акадэмікі таго часу не ўбачылі ў гэтай карціне Вато знаёмага сюжэту, яна ніяк не ўкладвалася ў рамкі традыцыйных жанраў і атрымала афіцыйнае найменьне «Галянтныя сьвяты», што аказала майстру, прынятаму ў лік акадэмікаў, далёка не лепшую паслугу. У наступных пакаленьняў знаўцаў і знатакоў мастацтва склалася несправядлівае стаўленьне да яго як да аўтара мілых дробязяў, і строгі мараліст Дыдро нават заяўляў, што аддаў бы дзесяць Вато за аднаго Тэнірса, добрапрыстойнага флямандца, сьпевака мірнага сельскага жыцьця.

Жыль

«Галянтныя сцэны» былі для Вато выдатным спэктаклем, перанесеным у рэальнае жыцьцё. Аднак сапраўдныя акторы на сцэне цікавілі яго ня менш. Мастак увесь час наведваў уяўленьні двух самых вядомых у Парыжы труп — італьянскай і францускай камэдыі. Мяркуецца, што карціна «Жыль» павінна была выкарыстоўвацца як шыльда камэдыйнай трупы. Галоўны пэрсанаж твора — Жыль, францускі варыянт П’еро ці Пульчынэлы (героя італьянскай камэдыі масак), — няўдачнік, істота нязграбная, наіўная, быццам адмыслова створаная для кплівага жалю. Ён увесь час становіцца ахвярай выхадак спрытнага Арлекіна. Жыль варта на пярэднім пляне ў пацешным гарнітуры. Недарэчная пастава робіць яго постаць мехаватай і скаванай. Герой глядзіць на гледача са шчымлівым сумам і нейкай дзіўнай сур’ёзнасьцю. Перад ім — гледачы, ззаду — акторы, але ён зусім самотны. Сапраўдная душэўная нуда адлучае яго ад людзей, якія чакаюць лёгкай, немудрагелістай весялосьці. Постаць Жыля дадзена мастаком з нізкага пункта гледжаньня (ён нібы глядзеў на сваю мадэль зьнізу ўгару). Так у XVIII ст. пісалі парадныя партрэты. І гэта рэзка супрацьпастаўляе Жыля астатнім пэрсанажам. «Недарэчны» актор, які расчыняе пры сьвятле рампы сваі сапраўдныя пачуцьці, шмат у чым блізкі самаму жывапісцу.

Шыльда крамы Жэрсэна

Карціна знаходзіцца ў палацы Шарлотэнбуг у Бэрліне, сапраўдным «сьвяцілішчы» жывапісу Вато, яна выканана ў самым канцы кароткага жыцьцёвага шляху майстра, ужо захварэлага сухотамі, якія ў тым жа годзе зьвялі яго ў магілу. Твор дасягае ў шырыню больш трох мэтраў (зусім незвычайны памер для жанравых кампазыцый), з выразнай кампазыцыйнай структурай, пабудаванай у строгай адпаведнасьці з законамі пэрспэктывы, гэта праца насамрэч лічыцца адной з самых зыркіх і таленавітых эмблем эўрапейскага жывапісу XVIII стагодзьдзя.

Карціна прызначалася для цалкам празаічных мэт: яна была замоўлена Жэрсэнам, сябрам Вато, у якога мастак пасяліўся ў 1719 годзе, і павінна была служыць шыльдай для антыкварнай крамы, якая належала Жэсрэну, з гучнай назвай «У вялікага манарха».

Карціне прысьвечаны шматлікія дасьледаваньні, якія зьмяшчаюць розныя вытлумачэньні й «чытаньні»: яе завуць мастацкім і «духоўным завяшчаньнем» Вато, сымбалям пераходнага часу, які зьвязаў дзьве эпохі гісторыі й культуры, ці проста жывым правобразам новых ідэалаў і эвалюцыі мастацкага рынка, які пачаў адчыняцца для вышэйшых пластоў буржуазнага грамадзтва.

Шматзначнасьць карціны, «памножаная» на пышнасьць лёгкага, іскрыстага сьвятлом жывапісу, гэтак жа характэрна для Вато, як і ўласьцівыя мастаку іранічная адчужанасьць ці прысмак гаркаты, якія часам прадзімаюць у здавалася б цалкам рэалістычных і нават банальных сюжэтах.

Дэталі карціны:

назва антыкварнай крамы Жэрсэна — «У вялікага манарха» — знак павагі да Караля-Сонца. Працяглы пэрыяд яго ўладараньня завяршыўся ў 1715 годзе, і на гэта відавочна намякае адна са сцэн карціны, якая захоўвае ярка выяўленую сымболіку: службовец крамы ўкладвае ў скрыню партрэт Людовіка XIV, што «выйшаў з моды» — празрысты намёк на радыкальныя зьмены ў гісторыі й густах Францыі;

адно з самых вялікіх палотнаў у краме Жэрсэна — міталягічная сцэна з сатырам, які перасьледвае ў чаротах німфу (зьлева ад цэнтра ўгары). Сюжэты й стыль прадстаўленых у краме карцін сьведчаць пра густы XVIII стагодзьдзя: пераважаюць пэйзажы, міталягічныя сцэны, постаці аголеных жанчын, адзначаныя характэрнай для «галянтнага» стагодзьдзя лёгкасьцю й сьветлым калярытам. Цёмныя й строгія партрэты відавочна прыналежаць стагодзьдзю, якое скончылася. Сустракаюцца й карціны на рэлігійныя сюжэты (два Пашана вешчуноў, магчыма, італьянскай школы й сцэна з манахам, які моліцца), аднак па большай частцы яны «сасланы» ў самы верхні шэраг, дзе іх цяжка разглядзець;

амаль у цэнтры карціны малады дваранін (магчыма, аўтапартрэт Вато) галянтным жэстам запрашае даму ўвайсьці ў краму. Срэбра-ружовыя водбліскі сьвятла на сукенцы падкрэсьліваюць вытанчанасьць руху жанчыны, якая, пераступаючы парог, паварочвае галаву налева, каб разглядзець «зрыньваньне» партрэту Людовіка XIV у скрыню;

выкаваліся розныя згадкі адносна рэальных асоб, якія паўстаюць на карціне ў вобразах пакупнікоў, экспэртаў ды калекцыянэраў, якія разглядаюць карціны. Вато, у адрозьненьне ад Хогарта, з большае вытанчанасьцю стварае зьлёгку іранічны вобраз сучаснага вышэйшага грамадзтва. Два аматара, узброеныя пэнснэ, уважліва вывучаюць (уткнуўшыся насамі ў вялікае авальнае палатно) сцэну купаньня німфы, сымбаля галянтнага стагодзьдзя, які атрымаў шырокае распаўсюджаньне ў мастацтве францускага ракако. За карцінаю, расхвальваючы яе добрыя якасьці, намаляваны сам Жэрсэн.

Творы

«Сьвята каханьня»
«Саваяр з сурком» (1715—1716)
«Мэцэтэн» (1717-19, Мэтраполітэн (музэй), Нью-Ёрк)
«Грамада ў парку»(Каля 1720, Люўр, Парыж)
«Адплыцьцё на выспу Кіфэра» (1717, Люўр, Парыж)
«Складаная прапанова»
«Італьянскія камэдыянты» (каля 1720, National Gallery of Art, Вашынгтон)
«Жыль» («П’еро»)(1718-20, Люўр, Парыж)
«Абыякавы»
«Капрызьніца» («Надзьмуўшая вусны»)
«Шыльда крамы Жэрсэна» (1720, Staatliche Museen, Берлін)

Крыніцы

^ ^а ^б Jean Antoine Watteau (нід.)
^ ^а ^б Jean Antoine or Antoine Watteau // Benezit Dictionary of Artists (анг.) — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
^ ^а ^б The Fine Art Archive
^ Эфрос А. М. Ватто, Антуан (рас.) // Большая советская энциклопедия / под ред. О. Ю. Шмидт — 1 — Москва: Акционерное общество «Советская энциклопедия», 1920.
^ Union List of Artist Names (анг.)

Літаратура

Гісторыя мастацтва/Эрнст Гомбліх. — М.: АСТ,1998.
Гісторыя мастацтваў: Вуч. дапаможнік для вывуч. мастац. школ і вуч. устноў./А. Варотнікаў, А. Гаршкавоз, В., Ёркіна. — Мн.: Літаратура, 1998.
Стэфана Дзуфі. Вялікі атляс жывапісу. Выяўленчае мастацтва 1000 гадоў. — М.: «ОЛМА-ПРЕСС», — 2007. — 432 с.

Вонкавыя спасылкі

Жывапіс Вато

[_1d2c65fa05d19015-1] а ^б Jean Antoine Watteau (нід.)

[_a7384f51759ba254-2] а ^б Jean Antoine or Antoine Watteau // Benezit Dictionary of Artists (анг.) — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7

[_0a11bc415cbffc53-3] а ^б The Fine Art Archive

[_eeb6db77fcb5b112-4] Эфрос А. М. Ватто, Антуан (рас.) // Большая советская энциклопедия / под ред. О. Ю. Шмидт — 1 — Москва: Акционерное общество «Советская энциклопедия», 1920.

[_9db3fea1aff75a6e-5] Union List of Artist Names (анг.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Нарматыўны кантроль
Міжнародныя	FAST МІСН VIAF WorldCat
Нацыянальныя	Гішпанія Францыя Зьвесткі НБФ Каталёнія Нямеччына Італія Ізраіль ЗША Швэцыя Латвія Японія Чэхія Аўстралія Грэцыя Карэя Нідэрлянды Польшча Партугалія Ватыкан
Навуковыя	CiNii
Артысты	Навуковыя ілюстратары KulturNav MusicBrainz Музэй сучаснага мастацтва Вікторыя Прада Артысты RKD Штэдэль Te Papa (Новая Зэляндыя) ULAN
Асобы	Нямецкія біяграфіі Trove
Іншыя	SNAC IdRef