Пэрсы

Пэрсы (фарсы) — народнасьць, якая складае каля паловы насельніцтва Ірану. Жывуць галоўным чынам у Цэнтральным і Ўсходнім Іране. Кажуць на пэрсыдзкай мове. Антрапалягічна прыналежаць да паўднёвай галіны вялікай эўрапэоіднай расы.

Этнагенэз

Пранікненьне іранскіх плямёнаў на тэрыторыю сучаснага Ірану меркавана належыць да 2 тыс. да н. э. (па меркаваньні адных навукоўцаў — зь Сярэдняй Азіі, па меркаваньні іншых — з Закаўказьзя). Пэрсыдзкія плямёны займалі панавальнае становішча ў дзяржаве Ахэмэнідаў. У наступным фармаваньні пэрсаў ўдзельнічалі таксама арабскія, цюрскія і мангольскія плямёны. Сур’ёзнай гістарычнай мяжой зьяўляцца заваёва Ірану арабамі. Пэрсы прынялі іслам, выпрабавалі ўплыў арабскай культуры і мовы (7 ст.). У 11—12 стагодзьдзях тут зьявілася туркі-сэльджукі, у 13—14 стагодзьдзях правіла мангольская дынастыя Хулагуідаў, у 16 — дынастыя Сэлеўкідаў, у 18 — цюрская дынастыя Каджараў. Усе яны пакінулі свой сьлед, але і ад пэрсаў іншыя народы таксама шматлікае перанялі.

У сярэдзіне 19 ст. пачалося фармаваньне пэрсаў у нацыю; працэс асыміляцыі пэрсамі інш. народнасьцяў Ірану (асабліва якія размаўлялі на мове іранскага гурта) працягваецца і ў цяперашні час. Па рэлігіі — мусульмане шыіцкага толку. Да арабаў пэрсы вызнавалі зараастрызм, які захаваўся ў некалькі зьмененым выглядзе ў гебраў. У Індыі іх завуць парсамі, а іх вучэньне — парсізм. У старажытнасьці распаўсюджанае было маніхейства.

На працягу шматлікіх стагодзьдзяў Іран быў манархіяй. Тытул кіраўніка — шаг, падышаг («цар»), шаг-ін-шаг («цар цароў»). З 1979 г. Іран — ісламская рэспубліка.