Манаполія

Манаполія (ад грэч. μονο (mono) — адзін і грэч. πωλέω (poleo) — прадаю) — выключнае (манапольнае) права ў якой-небудзь сферы дзейнасці дзяржавы, арганізацыі, фірмы і г.д. У эканоміцы манаполія з’явілася, калі манархі даравалі вызначанаму купцу (рамесніку, цэху) прывілей на вытворчасць або гандаль вызначаным таварам. У неакласічным падыходзе эканамічнай тэорыі, манаполія — адзін з выглядаў рынкавых структур, якія характарызуюць наступныя ўмовы канкурэнтнай барацьбы паміж фірмамі галіны ва ўмовах рынку:

• існуе адзін прадавец унікальнага тавара, гэта значыць тавар не мае блізкіх заменнікаў, і яго продажам займаецца толькі адна фірма;
• існуюць непераадольныя або цяжкапераадольныя ўваходныя бар’еры ў дадзеную галіну (на рынак дадзенага тавара), такія як эфект маштабу (неабходнасць вялізных капіталаўкладанняў для вядзення гаспадарчай дзейнасці ў дадзенай галіне), перавага манапаліста (выключная ўласнасць на патэнты або кантроль над сыравінай), нядобрасумленная канкурэнцыя і інш.

Фірма, якая працуе на рынку ва ўмовах манаполіі, кантралюе рынак (галіну) цалкам або ў значнай ступені. Антыманапольнае заканадаўства шматлікіх краін разглядае занятак адной фірмай 30-70 % рынку як манапольнае становішча на рынку і ўводзіць розныя санкцыі — рэгуляванне коштаў, прымусовы падзел фірмы і г. д. Існуе паняцце натуральнай і штучнай манаполій. Як прыклад натуральнай манаполіі можна разглядаць службы газу, метрапалітэн, паслугі каналізацыі і г. д. Гэта значыць сітуацыя, калі наяўнасць больш за аднаго пастаўшчыка для дадзенай паслугі (тавара) не ўяўляецца магчымым або нерацыянальна. Варыянт штучнай манаполіі — сітуацыя, калі на рынак, да прыкладу дзяржавай, выводзіцца структура, якая на 100 % пакрывае запатрабавання рынку або імкнецца да гэтага (укртэлеком, дойчатэлеком і г. д.)

Гл. таксама

• Дэманапалізацыя
• Алігаполія
• Алігапсонія
• Манапсонія
• Аліганомія
• Інтэграваныя бізнес-групы
• Трагедыя антыабшчын
• Федэральная антыманапольная служба
• Паліполія