Mart
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| 29 | 30 | 31 | ||||
Mart je treći mjesec godine po julijanskom i gregorijanskom kalendaru. To je drugi od sedam mjeseci koji traje 31 dan. Na sjevernoj hemisferi meteorološki početak proljeća javlja se prvog dana marta. Martovski ekvinocij 20. ili 21. označava astronomski početak proljeća na sjevernoj hemisferi i početak jeseni na južnoj hemisferi, gdje je septembar sezonski ekvivalent martu sjeverne hemisfere.
Mart je dobio naziv prema Marsu, staroitalskom bogu proljeća, ili bogu rata kod starih Rimljana. Slavenski naziv ožujak se također koristi u bosanskom jeziku, od starijih oblika: lžujak, lažujak, lažak tj. lažljivi mjesec, u kome je vrijeme varljivo.
Historija
[uredi | uredi izvor]Ime mart dolazi od Marcija, prvog mjeseca najranijeg rimskog kalendara.[1] Ime je dobio po Marsu, rimskom bogu rata i pretku rimskog naroda preko njegovih sinova Romula i Rema. Njegov mjesec Martius bio je početak sezone ratovanja,[2] a festivali koji su se održavali u njegovu čast tokom mjeseca su se odrazili na druge u oktobru, kada se sezona ovih aktivnosti bližila kraju.[3] Marcijus je ostao prvi mjesec rimske kalendarske godine možda sve do 153. godine p.n.e.,[4] a nekoliko vjerskih obreda u prvoj polovini mjeseca su prvobitno bile proslave Nove godine.[5] Čak i u kasnoj antici, rimski mozaici koji prikazuju mjesece ponekad su i dalje stavljali mart kao prvi mjesec.[6]
Prvi mart je počinjao godinu u Rusiji do kraja 15. vijeka. Velika Britanija i njene kolonije nastavile su koristiti 25. mart do 1752. godine, kada su konačno usvojile gregorijanski kalendar (fiskalna godina u Ujedinjenom Kraljevstvu i dalje počinje 6. aprila, identično 25. martu u bivšem julijanskom kalendaru). Mnoge druge kulture, na primjer u Iranu ili Etiopiji, još uvijek slave početak Nove godine u martu.[7]
Mart je prvi mjesec proljeća na sjevernoj hemisferi (Sjeverna Amerika, Evropa, Azija i dio Afrike) i prvi mjesec jeseni na južnoj hemisferi (Južna Amerika, dio Afrike i Okeanija).
Starorimski praznici koji se slave u martu uključuju Agonium Martiale, koji se slavi 1., 14. i 17. marta, Matronalija, koja se slavi 1. marta, Junonalia, koja se slavi 7. marta, Equirria, koja se slavi 14. marta, Mamuralia, koja se slavi 14. marta. ili 15. marta, Hilarija 15. marta i zatim do 22.–28. marta, Argei, slavi se 16.–17. marta, Liberalia i Bacchanalia, slavi se 17. marta, Quinquatria, slavi se 19.–23. marta, i Tubilustrium, slavi se 23. marta. Ovi datumi ne odgovaraju modernom gregorijanskom kalendaru.
Drugi nazivi
[uredi | uredi izvor]Na finskom se mjesec zove maaliskuu, za koji se vjeruje da potiče od maallinen kuu. Ovo posljednje znači zemljani mjesec i može se odnositi na prvu pojavu "zemlje" ispod snijega.[8] Na ukrajinskom se mjesec zove berezenʹ, što znači breza, a na češkom březen. Historijski nazivi za mart uključuju saksonski Lentmonat, koji je dobio ime po martovskoj ravnodnevici i postepenom produžavanju dana, i eventualni imenjak posta. Sasi su mart nazivali i Rhed-monat ili Hreth-monath (što potiče od njihove boginje Rhedam/Hreth), a Angli su ga zvali Hyld-monath.
Na slovenskom jeziku tradicionalni naziv je sušec, što znači mjesec kada se zemlja dovoljno osuši da je moguće obrađivati. Ime je prvi put upisano 1466. godine u škofjeloškom rukopisu. Korišteni su i drugi nazivi, na primjer brezen i breznik, "mjesec breza".[9] Turska riječ Mart je data po imenu boga Marsa.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "March | month | Britannica". www.britannica.com (jezik: engleski). Pristupljeno 27. 1. 2024.
- ^ Mary Beard, John North, and Simon Price, Religions of Rome (Cambridge University Press, 1998), str. 47–48 i 53.
- ^ Michael Lipka, Roman Gods: A Conceptual Approach (Brill, 2009), p. 37. The views of Georg Wissowa on the festivals of Mars framing the military campaigning season are summarized by C. Bennett Pascal, "October Horse," Harvard Studies in Classical Philology 85 (1981), str. 264, with bibliography.
- ^ H.H. Scullard, Festivals and Ceremonies of the Roman Republic (Cornell University Press, 1981), p. 84; Gary Forsythe, Time in Roman Religion: One Thousand Years of Religious History (Routledge, 2012), str. 14 (on the uncertainty of when the change occurred).
- ^ Scullard, Festivals and Ceremonies of the Roman Republic, str. 85ff.
- ^ Aïcha Ben Abed, Tunisian Mosaics: Treasures from Roman Africa (Getty Publications, 2006), str. 113.
- ^ "Nowruz is a celebration of springtime—and a brand new year". History (jezik: engleski). 15. 3. 2022. Pristupljeno 29. 6. 2022.
- ^ "The Meaning of the Finnish Months". 4. 3. 2020.
- ^ "Koledar prireditev v letu 2007 in druge informacije občine Dobrova–Polhov Gradec" [The Calendar of Events and Other Information of the Municipality of Dobrova–Polhov Gradec] (PDF) (jezik: slovenski). Municipality of Dobrova-Polhov Gradec. 2006. Arhivirano s originala (PDF), 2. 11. 2013. journal zahtijeva
|journal=(pomoć)
