Авалхи перс чĕлхи

Авалхи перс чĕлхи
Тăван ячĕ:	αρια
Патшалăхсем:	Перси
Регионсем:	чи малтан Фарс
Официаллă статус:	Ахеменидсен патшалăхĕ
Çухалнă:	вăтам перс чĕлхине аталаннă
Классификаци
Категори:	Еврази чĕлхисем
Индоевропа йышĕ Индоиран турачĕ Иран ушканĕ Кăнтăр-анăç кĕçĕн ушкăнĕ
Çырулăх:	перс. савăл çырăвĕ
Чĕлхе кочĕсем
ISO 639-1:
ISO 639-2:	peo
ISO 639-3:	peo
Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Ксеркс виçĕ чĕлхепе — ари, вавилон, эламит — çырни

Авалхи перс чĕлхи — авалхи перс чĕлхисемпе çырнă икĕ чи авалхи (иккĕмĕшĕ — этеплĕ авеста чĕлхи) чĕлхерен пĕри шутланать. Ахеменидсен тапхăрĕнчи (п. эрч. 600—300 çулсем тĕлн.) монументсем çине çырнисем, тăм тапăлсем çине çырнă бюрократ докуменчĕсем, пичетсем юлнипе паллă. Авалхи персле çырнисене хальхи Иран, Ирак, Турци тата Икĕпат территорисенче тупнă.

Классификаци

Авалхи перс чĕлхи авалхи иран чĕлхисем йышĕнчи иран чĕлхисен ушкăнĕнчи кăнтăр-анăç иран кĕçĕн ушкăнне кĕрет. Авалхи перс чĕлхи индоевропа йышĕн инди-иран туратне кĕрет. Авеста чĕлхи кăнтăр-анăç иран чĕлхисем шутне кĕмест.

Adam Kuruš… (Эпĕ — Кир…). Пасаргадсем.

Лингвистика характеристики

Лексика

Индоиран тымарĕ	Авалхи перс	Вăтам перс	Хал. перс. чĕл.	Пĕлтерĕшĕ
*aśva	as(p)a	asp	asb اسب	лаша
*kāma	kāma	kām	kām کام	кăмăл
*daiva	daiva	dēv	div دیو	усал чун
*j́raya	draya	drayā	daryā دریا	тинĕс
*j́hasta	dasta	dast	dast دست	алă
*bhāgī	bāji	bāj	bāj باج/باژ	дань
*bhrātr-	brātar	brādar	barādar برادر	пичче
*bhūmī	būmi	būm	būm بوم	регион, патшалăх
*martya	martiya	mard	mard مرد	арçын
*māsa	māha	māh	māh ماه	уйăх
*vāsara	vāhara	vahār	bahār بهار	çуркунне
*sthūnā	stūnā	stūn	sotūn ستون	колонна
*cyāta	šiyāta	šād	šād شاد	телейлĕ
*arta	arta	ard	ard اَرد	чăнлăх
*draugh-	drauga	drō	dorōgh دروغ	суя

Литература

• Лингвистический энциклопедический словарь. ISBN 5-85270-031-2
• Чунакова О. М. Хрестоматия по древнеперсидскому языку. — СПб.: Факультет филологии и искусств СПбГУ, 2008. — 72 с.
• Brandenstein, Wilhelm (1964), Handbuch des Altpersischen, Wiesbaden: O. Harrassowitz 
• Hinz, Walther (1966), Altpersischer Wortschatz, Nendeln, Liechtenstein: Kraus 
• Kent, Roland G. (1953), Old Persian: Grammar, Texts, Lexicon, New Haven: American Oriental Society 
• Sims-Williams, Nicholas (1996), "Iranian languages", Encyclopedia Iranica, vol. 7, Costa Mesa: Mazda : 238-245
• Schmitt, Rüdiger (1989), "Altpersisch", in R. Schmitt, Compendium linguarum Iranicarum, Wiesbaden: Reichert : 56-85
• Tolman, Herbert Cushing (1908), Ancient Persian Lexicon and the Texts of the Achaemenidan Inscriptions Transliterated and Translated with Special Reference to Their Recent Re-examination, New York/Cincinnati: American Book Company 
• Levet, Jean-Pierre (2002). Temps et aspect en Vieux-Perse. L’Imparfait dans les inscriptions des Darius. Colloquia classica et indogermanica. III. pp. 17 — 34

Каçăсем

• Skjærvø, Prods Oktor (2005), An Introduction to Old Persian (2nd ed.), Cambridge: Harvard, <http://www.fas.harvard.edu/~iranian/OldPersian/opcomplete.pdf> 
• Peterson, Joseph H. (2006), Old Persian Texts, Herndon, VA: avesta.org, <http://www.avesta.org/op/op.htm> 
• Stolper, Matthew W. & Jan Tavernier (1995), "From the Persepolis Fortification Archive Project, 1: An Old Persian Administrative Tablet from the Persepolis Fortification", Arta, vol. 2007:1, Paris: Achemenet.com 
• University Of Chicago (2007, June 22). Everyday Text Shows That Old Persian Was Probably More Commonly Used Than Previously Thought.[1][2]
• Decipherment of Persian Cuneiform 2007 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.
• Old-Persian Cuneiform Inscription
• The Ancient Persian Alphabet 2008 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 16-мӗшӗнче архивланӑ.