Atropa belladonna
| Atropa belladonna | |
|---|---|
| |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Plantae |
| Ddim wedi'i restru: | Angiosbermau |
| Ddim wedi'i restru: | Ewdicotau |
| Urdd: | Solanales |
| Teulu: | Solanaceae |
| Genws: | Atropa |
| Rhywogaeth: | A. deltoidea |
| Enw deuenwol | |
| Atropa belladonna Carolus Linnaeus | |
Planhigyn llysieuaidd lluosflwydd gwenwynol yw Atropa belladonna, hefyd a elwir yn Codwarth[1] yn Gymraeg (Saesneg: Belladonna a Deadly nightshade). Mae'n perthyn i'r teulu Solanaceae,[2] sydd hefyd yn cynnwys tomatos, tatws, ac wylysiau. Mae'n gynhenid i Ewrop a Gorllewin Asia, gan gynnwys Twrci. Mae'r amrywiaeth fwyaf i'w chael yng nghanolbarth a de America, fodd bynnag.
Mae'r dail ac aeron yn wenwynol iawn i'w bwyta oherwydd eu bod yn cynnwys alcaloid tropên.[2][3][4][5] Mae'r tocsinau hyn yn cynnwys atropin, sgopolamin, ac hyosÿamin, sy'n achosi deliriwm a rhithweledigaethau,[2][3][4][6][7] a hefyd a ddefnyddir yn wrthgolinergigau fferyllol.[2]
Geirdarddiad ac enwau eraill
[golygu | golygu cod]Mae'r enw Cymraeg Codwarth yn dod o cedor a gwrach. Llysiau moch, llysiau'r moch, y morel marwol, rhawn y march,[8] a Ceirios y Gŵr Drwg[1] ydy enwau Cymraeg eraill sydd ar y planhigyn hwn.
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]- Y Bywiadur Gwefan Llên Natur
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ 1.0 1.1 Geiriadur yr Academi
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Kennedy, David O. (2014). "The Deliriants - The Nightshade (Solanaceae) Family". Plants and the Human Brain. New York: Oxford University Press. tt. 131–137. ISBN 9780199914012. LCCN 2013031617. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2023-04-22. Cyrchwyd 2021-09-17.
- ↑ 3.0 3.1 Ulbricht, C; Basch, E; Hammerness, P; Vora, M; Wylie Jr, J; Woods, J (2004). "An evidence-based systematic review of belladonna by the natural standard research collaboration". Journal of Herbal Pharmacotherapy 4 (4): 61–90. doi:10.1080/J157v04n04_06. PMID 15927926. http://webspace.pugetsound.edu/facultypages/bdasher/Chem361/Review_Articles_files/Belladonna.pdf. Adalwyd 2017-10-17.
- ↑ 4.0 4.1 "Belladonna". MedlinePlus, US National Institutes of Health. 23 February 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 December 2010. Cyrchwyd 17 October 2017.
- ↑ Fatur, Karsten; Kreft, Samo (April 2020). "Common anticholinergic solanaceaous plants of temperate Europe - A review of intoxications from the literature (1966–2018)" (yn en). Toxicon 177: 52–88. doi:10.1016/j.toxicon.2020.02.005. PMID 32217234. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0041010120300362. Adalwyd 2021-05-19.
- ↑ Kuhn, Cynthia; Swartzwelder, Scott; Wilson, Wilkie; Wilson, Leigh Heather; Foster, Jeremy (2008). Buzzed. The Straight Facts about the Most Used and Abused Drugs from Alcohol to Ecstasy. New York: W. W. Norton & Company. t. 107. ISBN 978-0-393-32985-8.
- ↑ Fatur, Karsten; Kreft, Samo (April 2020). "Common anticholinergic solanaceaous plants of temperate Europe - A review of intoxications from the literature (1966–2018)" (yn en). Toxicon 177: 52–88. doi:10.1016/j.toxicon.2020.02.005. PMID 32217234. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0041010120300362. Adalwyd 2021-05-19.
- ↑ Geiriadur Prifysgol Cymru
