Edward IV, brenin Lloegr

Edward IV, brenin Lloegr
Ganwyd	28 Ebrill 1442  Rouen
Bu farw	9 Ebrill 1483  Westminster
Swydd	Dug Iorc, teyrn Lloegr, teyrn Lloegr, Arglwydd Iwerddon, Arglwydd Iwerddon
Tad	Richard o York, 3ydd dug York
Mam	Cecily Neville, duges Efrog
Priod	Elizabeth Woodville
Partner	Bona o Safwy, Eleanor Talbot, Elizabeth Lucy, Jane Shore
Plant	Elisabeth o Efrog, Mary o York, Cecily o York, Edward V, brenin Lloegr, Margaret o York, Richard o Shrewsbury, dug cyntaf York, Anne o York, George Plantagenet, dug 1af Bedford, Catherine o York, Bridget o York, Arthur Plantagenet, is-iarll 1af Lisle, Elizabeth Plantagenet, Edward de Wigmore, Grace Plantagenet
Llinach	Iorciaid
llofnod

Edward IV (28 Ebrill 1442 – 9 Ebrill 1483) oedd brenin Lloegr o 3 Mawrth 1461 i 30 Hydref 1470, ac o 4 Mai 1471 hyd ei farwolaeth.

Roedd yn fab i Rhisiart Plantagenet, Dug Efrog. Cafodd ei eni yn Rouen, Ffrainc. Ei wraig oedd Elizabeth Woodville.

Yng Nghymru

Pan goronwyd Edward IV yn 1461 llac oedd ei afael ar Gymru. Y de-ddwyrain yn unig oedd yn ddiogel dan awdurdod iarll Warwick a Herbert, a phrin oedd ei ddilynwyr yn y gorllewin a'r gogledd. Yn dilyn brwydr Towton, ym Mawrth 1461, dyrchafwyd Wiliam Herbert i safle uwchben pob unigolyn arall yng Nghymru: yn ustus, siambrlen, stiward a phrif fforestydd siroedd Aberteifi a Chaerfyrddin, gyda'i frawd Rhisiart yn ddirprwy, a chomisiynwyd Wiliam Herbert a'i frawd yng nghyfraith, Walter Devereux, i feddiannu iarllaeth Penfro a'r tiroedd a gysylltid â hi, tiroedd Siasbar Tudur a'i nai Harri Tudur. Yna meddiannodd Herbert diroedd teulu Buckingham yng Nghymru, gan gynnwys Brycheiniog a Gwynllwg. Ffodd Siasbar Tudur, hanner brawd Harri VI, rhagddynt i'r Gogledd, a syrthiodd castell Penfro i ddwylo Herbert. Yno roedd y bachgen pedair oed, Harri Tudur, mab i frawd Siasbar. Cymerwyd ef gan Herbert i Raglan ac yno y magwyd Harri Tudur hyd 1469. Trechwyd Siasbar ym mrwydr Twthill ger Caernarfon, a ffôdd am ei fywyd i Iwerddon.

Prin oedd awdurdod Edward IV yn nhair sir y Gogledd, a bu raid i Herbert ddod â byddin anferthol i Wynedd cyn llwyddo i ddarostwng y trigolion. Ildiodd castell Harlech iddo ar 14 Awst, a chanodd Guto'r Glyn gywydd i longyfarch Herbert, gan ofyn ar yr un gwynt iddo ddangos trugaredd tuag at uchelwyr Gwynedd.

Plant

• Elisabeth o Efrog
• Edward V, brenin Lloegr
• Rhisiart, dug Efrog
• Anne
• Catrin
• Cecily
• Bridget

Rhagflaenydd: Harri VI	Brenin Lloegr 4 Mawrth 1461 – 31 Hydref 1470	Olynydd: Harri VI
Rhagflaenydd: Harri VI	Brenin Lloegr 11 Ebrill 1471 – 9 Ebrill 1483	Olynydd: Edward V

Cyfeiriadau

Eginyn erthygl sydd uchod am Sais neu Saesnes. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.