-ıstan

-ıstan (be Farski: ستان- -estān, telefuzo klasik: -istān^[1]) yew sufikso Farskiyo^[2]. Kokê cı Zıwanê Hind-İranki -sthāna- ra yeno. Hemrêçıkê peybendê -ıstan'i Latinki de çekuya statuso (kewto İngılızki zey state). Zazaki de menay xo cao, mısal Zazayıstan, Zazaistan (Zaza + -ıstan) "caê/welatê Zazayan" u gulıstan (gule + -ıstan) "caê gulan".

Lewey zıwananê İrankiyanê binan de hetê zıwananê Tırkiyanê Şazi ra (Tırkiyê Sibirya ra ber) gırweniyeno. Miyanê zıwananê binan de ki êyê ke tarix de bınê tesirê Farski de mendê vılabiyaeo. No peybend çend mıntıqê Asyay Rocawani, Asyay Miyanênê u Asyay Veroci de u taê namanê qısmanê Kafkasya u Rusya de aseno^[3].

Dıwelê ke namey cı be peybend *-ıstan* vaciyeno

Rêçık u mena

-ıstan Farski de yeno menay "ca" ya ki "welatê cı"y awa ke resena ifadey "ca" ya ki "cao ke kes vındeno"yê Hind-İrankiyê kehani. Yew ki menayê da terimiya bine ki zey "caê wexti" esta. Yani vacime Farski بهار bahār "wesar" be nê peybendi ra beno بهارستان bahārestān "wextê wesari", hem Farski تابستان tābestān "wextê germiye" u زمستان zemestān "wextê serdiye" ki estê (Zazaki de zımıstan).

No sufiks namanê cayanê binan de ki yeno miyan. Zey nımûne namey Rêgıstan'i de oyo ke Semerqend de yew meydano namdaro. No name reseno Farski ريگستان rīgestān "caê qumi, çol". Yew ki Gulıstan (Farski de گلستان golestān) "caê gulan, baxçey gulan" de, seserra 13. de eserê şairê İranıci'yo namdar Sedi bi. Hindki de ki merdum şeno çekuya devasthan'i de be şeklê xoê Hind-Arkiyê xasi ra (-sthan) ey bıvêno, menay xo "caê Devayan" ya ki "mebed"o.

Sıfte de no morfem çekuyê da xosere biye, seba ke be naman ra piya parçeo peyên de asaêne axıri kewto halê peybendi. Vedki de sthā́na- "fêlê lınge de vındene" bi. Kokê xoyo nihai Hind-Ewropaki *steh₂-^[4] "vındene"o. Eyni koki ra Holandki staan, İngılızki stand, Latinki stare u Yunankiyo Kehan ῐ̔́στᾰμαι hístamai yenê. Zıwananê Slawki de ki esto, zey Polonki stan "durım, dewlete" de.

Namey dewletanê ke tede sufiksê -ıstani esto

Asya de

Efğanıstan
Ermenıstan
Gurcıstan
Hindıstan
Qazaxıstan
Qırğızıstan
Pakıstan
Tacikıstan
Tırkmenıstan
Uzbekıstan
Erebıstanê Sıyudi
Hayastan (Ermenki de namey Ermenıstani Hayastano)

Ewropa de

Mıntıqey

Referansi

↑ Steingass, Francis Joseph, "ستان", A Comprehensive Persian-English Dictionary, p. 655.
↑ Harper, Douglas. "-stan". Online Etymology Dictionary.
↑ Ford, Matt (7 February 2014). "Kazakhstan's President Is Tired of His Country's Name Ending in 'Stan'". The Atlantic. Archived from the original on 25 October 2022. Retrieved 28 October 2022.
↑ The American Heritage Dictionary

[1] Steingass, Francis Joseph, "ستان", A Comprehensive Persian-English Dictionary, p. 655.

[2] Harper, Douglas. "-stan". Online Etymology Dictionary.

[3] Ford, Matt (7 February 2014). "Kazakhstan's President Is Tired of His Country's Name Ending in 'Stan'". The Atlantic. Archived from the original on 25 October 2022. Retrieved 28 October 2022.

[4] The American Heritage Dictionary

[1]

[2]

[3]

[4]